Тұрсынова Г. Т

-лық, -лік, -дық, -дік, -тық,-тік, -кер,-гер

-ық,-ік,-к,-қ,-ма,-ме,-ба,-бе,-па,-пе

-ыш,-іш

Қорғасын – сұрғылт түсті, өте ауыр және тапталғыш металл. Адамдар қорғасынды өте ертеден пайдаланып келеді. Ежелгі шығыс елдерінде одан түрлі мүсіндер, үй жиһаздары, бертін келе бытыра, оқ жасаған. Қазіргі кезде ол көбінесе аккумлятор өндіруге, электр кабельдерінің сыртын қаптауға жұмсалады. Қорғасынның ерекше қасиеті – ол адамға өте зиянды радиация және рентген сәулелерін өткізбейді. Сондықтан одан радиоактивті заттарды сақтайтын қораптар, рентген кабинетінің құрал-жабдықтары дайындалады.

Мырыш – көкшіл сұр түсті металл. Ауаның, ылғалдың әсеріне төзімді. Мырыш жалатылған темірді тот баспайды. Ондай қаңылтырдан жасалған шелек, леген, астаулар күнделікті тұрмыста жиі қолданылады.

209-тапсырма. Берілген сын есімдердің бір тектес сапалық белгілерін көрсететін жұрнақтарды жалғап жазыңыздар.

Қызыл. Көк. Қымбат. Ақ. Ұзын. Кіші. Ащы. Биік. Жуас.

Қызыл-қызғылт, қызғылтым, қызылдау, қызылырақ, тым қызыл, өте қызыл.

210-тапсырма. Берілген сын есімдерден салыстырмалы шырай жасаңыздар. Салыстырмалы шырай тұлғасындағы сын есімдерді қатыстырып сөйлем құрастырыңыздар.

Толық. Биік. Көк. Сұр. Жаман. Жеңіл. Тар. Мықты. Кіші. Қатты. Жақсы. Үлгі: толық, толықтау, толығырақ, толықша.

Тас көмір – қатты, көбінесе қара түсті зат. Жер қойнауында тас көмірдің үш түрі кездеседі. Тас көмірдің ең сапалы түрі антрацит. Ол шымқай қара түсті, ұстағанда басқалардай қолға жұқпайды, әрі металл сияқты жалтырап тұрады. Ол жылуды өте көп береді. Қызуы күшті болғандықтан негізінен металл қорытуға жұмсалады.

Кәдімгі тас көмір де қара түсті, бірақ ол антрациттей жалт-жұлт етіп тұрмайды, қызуы да одан кемірек.

Қоңыр көмір мүлде жалтырамайды, солғын қоңыр түсті, жылуды аз береді. Оңай үгіледі. Бықсып жанады, жаққанда күл көп қалады. Сондықтан жергілікті отын ретінде пайдаланылады.

Түп-түзу қайыңдар. Кеп-кең көшелер. Біп-биік үйлер. Өте ұзын көше. Тым ыстық күн. Тұп-тұщы су. Мөп-мөлдір бұлақ. Өте таза жер.

Судағы еріген заттарының мөлшері оның кездесетін жеріне байланысты. Соған орай минералды судың ішуге жарайтыны да, жарамайтыны да бар. Ішуге жарамды судың бір литрінде 2–20 грамм еріген тұздары болады. Ол адам ағзасына пайдалы, әр түрлі сырқаттардан айығуға жәрдемдеседі. Сондықтан ондай сулар шипалы сулар деп те аталады. Олар ел арасында «Арасан» деп аталады. Алмаарасан, Қапаларасан, Барлықарасан, Арасанталды, Жаркентарасан атаулары осыдан шыққан.