Тұрсынова Г. Т

Дауысты дыбыс

1. 
   Дауысты дыбыс өкпеден шыққан ауаның ауыз қуысына еш кедергіге ұшырамай, еркін шығуынан жасалады.
   
2. 
   Дауысты дыбыс буын жасауға қатысады.
   
3. 
   Дауысты дыбысқа екпін түседі.
   
4. 
   Тіліміздегі дауысты дыбыстар: а, ә, е, и, о, ө, ұ, ү, у, ы, і, э.
   
5. 
   Дауысты дыбыс тіл, жақ және еріннің қатысына қарай жуан – жіңішке, ашық – қысаң, еріндік – езулік болып жіктеледі.
   

Жіңішке: ә, ө, ү, і, е, и, (у), э

Ашық: а, ә, о, ө, е, э

Қысаң: ы, і, и, у, ү, ұ

Еріндік: о, ө, ұ, ү, у Езулік: а, ә, е, ы, і, и, э

19-тапсырма. Дауысты дыбыстар қалай жасалады. Дауысты дыбыстарды жазып шығыңыздар.

20-тапсырма. Мәтіннен дауысты дыбыстардың астын сызыңыздар.

Ұзақ жолды қысқарту үшін, айдалада жортқан Ақан Мөңкеге неше түрлі қызықты ертегі, дастандар айтып, ара-тұра ән салып, кішіпейіл ақын баламен тең құрбысындай сыр шерткен. Ақтоқты, Ұрқия, Жамалдардың қайғысын айтып, ара-тұра күрсініп, жапанның сары даласында ұзақ мұңды күйге түскен.

Ағайдың биыл отыз жеті мүшеліне толып, кемеліне келген кезі. Алтын зерлі айыр қалпақ пен екі өңіріне, жаға-жеңіне зер тұтқан жібек шапан тал бойына құп жарасып, тақ үстінде айбындап отыр. (Қ. Жұмаділов)

Туған жердің қадірін алыс жерге ұзатқан, ұзатқанына әлде талай жыл өткен қыз білмесе, кім білсін? (Ж. Аймауытов)

Көкте бар, Жерде жоқ.

Көзде бар,

Қолда жоқ.

(--)

25-тапсырма. Мәтіндегі сөздерді жақтың қатысына қарай және еріннің, езудің қатысына қарай топтап жазыңыздар.

Ісіңізге, еңбегіңізге, оқуыңызға нағыз адамгершілікпен кіріссеңіз, сөз жоқ, жеңіске жетесіздер. Сіздің мінез қасиетіңізде адамгершілік бірінші болып орын алса, шыншыл, батыл, тиянақты, жігерлі және кішіпейіл адам болған болар едіңіз.

Алты ай бойы ерлік салтқа орын берген Отырар, Алты ай бойы алапатта жеңілмеген Отырар Алты-ақ күнде жермен-жексен қирады.

Ақыл-ойын жалындатқан,

Өнер, ғылым шамын жаққан

Ұлы қала Азияның маңдайына сыймады.