Түстану дайындаған: “Бастуыш білім және өнер” кафедрасының аға оқытушысы Рамазанова Г. Т
жүктеу/скачать 0,82 Mb.
|
| 15 дәріс Түс үйлесімі Үйлесімділік (грек тілінен. гармония-байланыс, үйлесімділік, пропорционалдылық).Түс үйлесімі-жазықтықтағы түстердің табиғи үйлесімі,барлық негізгі сипаттамаларын ескере отырып, оң психологиялық бағалауды тудыратын кеңістікте: түс реңі, жеңілдік,қанықтылық, пішін, құрылым және өлшем. Түс үйлесімділігінің келесі белгілері бар: байланыс, қарама-қайшылықтардың бірлігі, Өлшем,пропорция, тепе-теңдік, қабылдаудың айқындылығы, асқақ, әдемі, орындылық, тәртіп.Көркем шығармада түс композицияның басқа компоненттеріне өзара сәйкес келеді, бірақ оқу курсында біз түстердің үйлесімділігін тар аспектіде қарастырамыз, жоқтүстің пішінмен, кеңістіктегі орынмен байланысын ескере отырып,жарықтандыру және т. б.Кең мағынада түс үйлесімі-бұл түстердің үйлесіміндегі үйлесімді үйлесімділік. Сондықтан үйлесімділікті құру кезінде өзара сәйкестік негізінде тәртіп құру қажетбір-біріне қандай да бір түс қасиеттері. Түстерді таңдаудағы тәртіпті біздің көзіміз эстетикалық қасиеттер ретінде сезінеді. Тональды үйлесімділік қамтамасыз етілетін түстер жүйесі гармонизатор деп аталады, ал түстерді тональды үйлесімділікке келтіру әрекеті үйлесімділік деп аталады.Қарапайым үйлестіру жүйелеріне жүгінейік, олардың негізгі қағидасы құрастыру мен практикалық қолданудың қарапайымдылығы, сондай-ақ көркемдік-педагогикалық қызметте қолдануға болатын материалдардың орындалуы болады.Көркем шығармашылықта түстермен жұмыс істеудің екі мүмкіндігі бар: түстерді араластыру және оларды материалдармен немесе дайын күйінде басқару (әйнек витраждар, тастан жасалған мозаика) жәнетүрлі-түсті қағаздармен, мата қалдықтарымен және т. б. негізгі гармонизаторлар:" Түс дөңгелегі", коллекция бойынша гармонизатортүстер және "түс квадраты". Негізгі гармонизаторлардың бірі - түсті дөңгелек, негізкүн сәулесінің спектрін құрайды. XVII ғасырдың аяғында Ньютон алғашқы ғылыми негізделген түс жүйесін жасады,түстердің спектрлік реттілігін қолдану арқылышеңберде. Табиғи тәртіп қағидаты бойынша салынған түсті шеңбертональды гармонияларды жасауға мүмкіндік береді. Шеңберді келесідей пайдаланыңызв. Гете алғаш рет ХІХ ғасырдың басында гармонизатор ретінде ұсынды. 12 бөліктен тұратын шеңберге негізделген Гармоникалық комбинацияларды неміс сипаттайдыфизик В. Бетзольд XIX ғасырдың аяғында. ХХ ғасырда оларға бірнеше қосымша ритақтар, сондай-ақ екеуінің үйлесімі қосылдықанықтылығы төмендеген гүлдер шеңберлері (шеңбер түстерін араластыруАҚ және қара). Қазіргі уақытта түстерді зерттеуде оңтайлы ретінде24 түсті шеңбер қабылданды. Біздің тәжірибемізде гармонизатор ретінде бізбіз ондағы түстердің келесі тізбегі бар 12 бөліктен тұратын шеңберді қолданамыз: 1-қызыл; 2 – қызыл – қызғылт сары; 3-қызғылт сары;4-сары-қызғылт сары; 5-сары; 6-сары-жасыл; 7-Жасыл;8-көк-жасыл (көк); 9-көк; 10-көк-күлгін;11-күлгін; 12-күлгін (сурет. 19, 1).Орыс зерттеушісі Василий Михайлович Шұғаев 1862 жылытүс тондарының үйлесімді үйлесімі теориясын алға тарттыбүгінгі күнге дейін жалпыға бірдей танылған түсті дөңгелек тондардың тіркесімінде. Түс дөңгелегінің негізі төрт түсті:ол туыстық және контраст принципі бойынша таңдаған сары, қызыл, көк және жасыл. Ол үйлесімділіктің әртүрлі түрлерін ұйымдастырдытүстер тондарының комбинациясы және оларды төрт негізгі топқа әкелді:1) туыстық-қарама-қарсы түстердің комбинациясы;2) байланысты түстердің комбинациясы;3) қарама-қарсы түстердің комбинациясы;4) туыстық және контрастқа қатысты бейтарап түстердің үйлесімі.1. Байланысты түстердің үйлесімді комбинациясы топтары (сары- қызғылт сары, қызғылт сары-күлгін, күлгін-күлгін,күлгін-көк, көк – жасыл, жасыл – сары).Байланысты түстер-түс дөңгелегіндегі барлық аралық түстер,оларды құрайтын негізгі түстердің бірін қосқанда
. Түс дөңгелегіндебайланысты түстердің төрт тобы бар: сары-қызыл, сары-жасыл, көк-қызыл және көк-жасыл. Байланысты түстердің үйлесімділігі55түс реңктерінің ұқсастығына, олардың жеңіл қарама-қайшылығына негізделген (түс реңі бойынша).2. Қарама-қарсы түстердің үйлесімді комбинациясы топтары (сары- күлгін, көк-қызғылт сары, күлгін – жасыл).Қарама-қарсы түстер-ахроматикалық түстерде байқалатын түстерқоршаған немесе көршілес хроматикалық түстердің әсерінен беттер. Қарама-қарсы немесе қосымша түстерүшбұрыштың бұрыштарының биссектрисаларының ұштары.3. Туыстық-қарама-қарсы түстердің триадалары (бір негізгі жәнеекі аралық): 1) сары-қызғылт сары – күлгін – күлгін; 2) күлгін-қызыл – көк – жасыл; 3) қызғылт сары – сары – көк-көк.Туыстық-қарама-қарсы түстер-іргелес тоқсандарда орналасқан түсті дөңгелектегі түстер: сары-қызыл және сары-жасыл түстер,көк-жасыл және көк-қызыл, сары-жасыл және көк-жасылтүстер, сары-қызыл және көк-қызыл түстер. Гармоникалық комбинацияларәр түрлі топтардың туыстық-қарама-қарсы түстері түс белсенділігі мен күрделілігінің жоғарылауымен сипатталады (сурет. 21).4. Туыстық және контрастқа қатысты бейтарап түстердің үйлесімді үйлесімі топтары: 1) сары-күлгін, сары-көк;2) күлгін – көк, күлгін – сары; 3) көк – күлгін, көк – сары.В. М. Шұғаев үйлесімді түстер үйлесімі мүмкін деп есептедіүш жағдайда алыңыз:1) Егер Үйлестірілген түстерде тең мөлшер болсанегізгі түстер;2) Егер түстердің жарықтығы бірдей болса;3) Егер түстердің қанықтылығы бірдей болса.Үйлестіруде соңғы екі фактор маңызды рөл атқарадытүстер, бірақ негізгі емес, тек өзара әсерді күшейтедітүстер, олардың арасындағы тығыз үйлесімді байланысты қамтамасыз етеді. Жәнекерісінше, әр түрлі түстер бір-бірінен қаншалықты ерекшеленедіжеңілдік, қанықтылық және түс реңі, олар соғұрлым қиын үйлеседі. Ерекшелік-қосымша түстер.Қазіргі уақытта облыстағы соңғы зерттеулердің нәтижесіндетүстерді зерттеу түстердің систематикасы сәл өзгерді. Ол өзін тапты56"түстер үшбұрышы" деп аталатын нақты өрнек. Араластыружұптық бастапқы түстер, сіз екінші реттік түстерді ала аласыз.Егер түс материалында толық шеңбер құру үшін түстер жетіспесе және оларды араластыруға мүмкіндік болмаса, сіз оны пайдалана аласызтүстер коллекциясы бойынша қарапайым гармонизатор. Ол үшін барлық түстерді төрт топқа бөлу керек: сары, қызыл, көк және жасыл (сурет. 20). Құрылысқа кез-келген тондар кіруі мүмкін: Қараңғы да, және ағартылған. Гармонизатордың әрекеті қарым қатынасқа негізделгентүс жұптары түстердің контраст сипатына негізделген. Екеуінің тіркесіміжәне одан да көп түстер. Мұндай схема бойынша түстерді таңдау жоспарланған психологиялық комбинацияны білдіретін жұптық комбинациядан туындайды,әсер. Бұл әдіс үлкен комбинацияны жасауға мүмкіндік бермейдітональды үйлесімділіктің дәлдігі, бірақ жалпы үйлесімділік болуы мүмкінжарықтық пен түс ауырлығын үйлестіру арқылы жетілдірілген. "Түс квадраты" гармонизаторын ең аз түстер палитрасы араласқан кезде жасауға болады (сурет. 21). Ол үшін сізге қажеттөрт түпнұсқа түстер, мысалы, қызыл, сары, жасыл және көк реңктердің бірі. Көптеген гүлдер болған кездекез келген крест тәрізді түстерді түспен алу ұсыныладышеңберде екі түсті комбинацияда қолдануға болады57қара және ақ түстермен. Барлық жағдайда бұрыштық түстер болуы керектек таза түстер. Квадратқа негізделген үйлестіру принципі бұрыштық қоспадан алынған түстердің туындылары түс тонына пропорционалды болады. Квадрат бойынша үш түстің үйлесімділігін бірнеше жолмен орнатуға болады: 1) туыстық-қарама-қарсы түстердің үйлесімді жұбынаолардың негізгі туыстық түсін қосуға болады, оның қанықтылығын туыстық-қарама-қарсы жұпта болатын дәрежеге дейін әлсіретуге болады; 2) үйлескен екі туыстық түскеқанықтылықты өзгертпестен алынғанға диаметрлі контрастты түс қосыңыз; 3) шаршының әр тонына сәйкес келуге боладытуыстық-қарама-қарсы және диаметрлік-қарама-қарсы Түс (сурет. 21).Жазықтықта үйлестірудің табиғи шарттары Жоқ, мұндақарама қайшылықтан контрасттарды дәл таңдау арқылы үйлесімділік жасау керек,дақтардың мөлшері мен орналасуы (Н.Н. Волков).
жүктеу/скачать 0,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|