● Химико-металлургические науки
№5 2014 Вестник КазНТУ
324
2009-шы жылға қарай фотоэлектрлік энергетика бойынша өндірілетін энергия шамасы 20 ГВт
шамасына жете алды [5]. Оның 25%-ы ғимараттық құрылыстармен пайдаланылса, қалған мөлшері
өндірістік қажеттерге жаратылған. Фотоэлектрлік энергия өндіруші қондырғыларының басты
жетістігі, ол күн сəулелерін тікелей электрэнергиясына түрлендіру болып табылса, ал ең басты
мəселелеріне температуралық тəуелділік жəне фотомодуль беткейін басып қалатын шаң
тозаңдарыдың болуы. Соңғы мəселе бойынша шешімдердің түрлері өте көп, алайда шаң тозаңның
түсу мөлшерін анықтау біршама жұмысты қажет ететіні анық. Жалпы алғанда, ластанған фотомодуль
өндіретін энергия мөлшері əлдеқайда таза фотомодуль өндіретін энергияға қарағанда аз болып келеді.
Сол себепті бұндай типтегі мəселелердің шешімі болғаны абзал.
2.8-кесте. Фотомодульдің E=500 Вт/м
2
жарық тығыздығына сəйкескернеу мен токтың
шаңға байланысты өзгерістік мəндері
Таза
беткейлі
ФМ
Шаңды
беткейлі
ФМ
U
хх
, В
I
кз
Р
н
U
хх
, В
I
кз
Р
н
21
0
0
20.8
0
0
20.5
40
0.812
20.5
31
0.638
20
92
1.822
20
77
1.563
19.5
136
2.265
19.5
130
2.51
19
173
3.254
19
157
2.953
18.5
210
3.846
18.5
176
3.223
18
224
3.992
18
196
3.493
17.5
232
4.019
17.5
215
3.725
17
239
4.022
17
220
3.703
16.5
241
3.937
16.5
230
3.757
16
241
3.817
16
232
3.675
15.5
243
3.729
15.5
235
3.606
15
244
3.623
15
235
3.49
14.5
244
3.503
14.5
238
3.416
14
244
3.382
14
238
3.299
13.5
244
3.261
13.5
238
3.181
13
246
3.166
13
238
3.063
12.5
246
3.044
12.5
240
2.95
12
246
2.922
12
242
2.875
11.5
246
2.801
11.5
243
2.767
11
246
2.679
11
243
2.646
10.5
246
2.557
10.5
243
2.526
10
247
2.47
10
243
2.406
9.5
247
2.323
9.5
243
2.285
9
247
2.201
9
245
2.183
8.5
247
2.079
8.5
245
2.062
8
247
1.956
8
247
1.956
7.5
248
1.841
7.5
247
1.834
7
250
1.732
7
247
1.712
6.5
251
1.615
6.5
247
1.589
6
251
1.491
6
248
1.473
5.5
253
1.378
5.5
249
1.356
5
253
1.252
5
250
1.238
4.5
253
1.127
4.5
252
1.123
4
253
1.002
4
252
0.998
3.5
253
0.877
3.5
252
0.873
3
253
0.751
3
253
0.751
2.5
254
0.629
2.5
255
0.631
2
254
0.503
2
255
0.505
1.5
255
0.379
1.5
255
0.379
1
256
0.256
1
255
0.252
0.5
256
0.127
0.5
255
0.126
0
256
0
0
255
0
Р = 92.802
Р = 90.072
● Химия-металлургия єылымдары
ЌазЎТУ хабаршысы №5 2014
325
а б
1-сурет. Фотомодульдің шаң басқан кезіндегі вольт-амперлік жəне қуаттық сипаттамалары. қызыл сызық – таза
беткей, көк сызық – шаң басқан беткей.
Таза беткейлі фотомодуль мəндері бойынша энергетикалық сипаттамаларын анықтау:
Қараңғы жағдайдағы фотоэлементтегі ток:
= 7.987*10
-14
А
Температураға тəуелді кернеу шамасы:
Номинал кернеу:
= 20.822 В
Номинал ток:
= 0.256 А
Номинал қуат:
=5.324
Толықтыру коэффициенті:
= 0.99
Пайдалы əсер коэффициенті:
=20.194%
Шаң беткейлі фотомодуль мəндері бойынша энергетикалық сипаттамаларын анықтау:
Қараңғы жағдайдағы фотоэлементтегі ток:
= 7.987*10
-14
А
Температураға тəуелді кернеу шамасы:
Номинал кернеу:
= 20.622 В
Номинал ток:
= 0.255 А
● Химико-металлургические науки
№5 2014 Вестник КазНТУ
326
Номинал қуат:
=5.252
Толықтыру коэффициенті:
= 0.99
Пайдалы əсер коэффициенті:
=19.922%
Бұдан, шаң жəне таза беткейлі фотомодульдерінің ПƏК жəне өндіріліген қуаттарының
айырымы келесідей түрде болып келеді:
мұндағы,
– таза беткейлі фотомодуль ПƏК-і;
– шаң беткейлі фотомодуль ПƏК-і;
– таза беткейлі фотомодуль қуаты;
– шаң беткейлі фотомодуль қуаты.
2-сурет. Фотомодульдің шаң басуына байланысты зерттелуі
Қорытынды. 1 ай бойы сыртқы қоршаған ортаның əсері бойынша фотомодуль беткейіне
түскен, шөккен шаң тозаңның есебінен фотомодуль өзінің 0,272% ПƏК-іне немесе 0,072 Вт-қа кеміді.
Алынған мəндер MathCad Prime 1.0 программалық ортасында есептелініп, графиктері тұрғызылды.
ƏДЕБИЕТТЕР
1.
И.Чайкина. От кремния к арсенид - галлию // Информационные спутниковые системы. 2008, №3 том,
21б. Материалкөзі:
http://www.iss-reshetnev
.ru/images/ File/ magazin/2008/m3-screen.pdf
2.
Sadyrbayev S. A., Bekbayev A.B., Orynbayev S., Kaliyev Z.Z. Design and research of dual-axis solar
tracking system in condition of town Almaty. Middle East Journal of Scientific Research (MEJSR) 17(12): 1747-1751
pp, 2013.
3.
W. Guter, J. Schöne, S.P. Philipps, M. Steiner, G. Siefer, A. Wekkeli, E. Welser, E. Oliva, A.W.Bett, and
Frank Dimroth.Current-Matched Triple-Junction Solar Cell Reaching 41.1%Conversion Efficiency Under Concentrated
Sunlight, Applied Physics Letter, 94, 22, 2009.
4.
William Shockley and Hans J. Queisser.
Detailed Balance Limit of Efficiency of p-n Junction Solar Cells
.
Journal of Applied Physics, Volume 32, pp. 510-519, 1961.
5.
European Photovoltaic Industry Association, EPIA. Available at: http: //www.epia.org; 2010
Садырбаев Ш.А., Бекбаев А.Б., Хидолда Е., Арынов А.К.
Анализ зависимости КПД монокристаллического кремниевого фотомодуля от загрязнении.
Аннотация. В данной статье был сделан общий анализ зависимости к.п.д. фотомодуля от загрязнении
поверхности панели моно кристаллического фотомодуля. Исследовательские работы проводились на
лабораторном стенде. Полученные данные в ходе исследовательских работ были тщательно обработаны и
представлены в таблице. С помощью полученных значений построены графики зависимости величин.
Ключевые слова: монокристаллический кремниевый фотомодуль, пыль, коэффициент полезного
действия, интенсивность света
● Химия-металлургия єылымдары
ЌазЎТУ хабаршысы №5 2014
327
Sadyrbayev Sh., Bekbayev А., Khidolda E., Arynov А.
Analysis of dependence of efficiency coefficient of monocrystal of silicon photo module from polution
Summary. This article was made according to the general analysis of the efficiency photo module of
contamination’svalues. Researching jobwas conducted on a laboratory bench. The data obtained in the course of
research work has been carefully processed and presented in the table. Using these values plotted values.
Key words: monocrystalline silicon photomodule, contamination, efficiency, sunlight intensity.
УДК 621.311.24
А.Б. Бекбаев, Ш.А.Садырбаев, Е.Хидолда, А.К.Арынов
(Қ.И.Сəтбаев атындағы Қазақ Ұлттық Техникалық Университеті
Алматы қ., Қазақстан, e-mail: chyngyzkhan@list.ru mailto:TNPNuri@mail.ru)
ПОЛИКРИСТАЛЛДЫ КРЕМНИЙЛІ ФОТОМОДУЛЬІНІҢ ПАЙДАЛЫ ƏСЕР
КОЭФФИЦИЕНТІНІҢ ТЕМПЕРАТУРАҒА ҚАТЫСТЫ ТƏУЕЛДІЛІГІНІҢ АНАЛИЗІ
Аңдатпа: Ұсынылып отырған мақалада поликристаллды фотомодульдерінің пайдалы əсер коэффициентінің
температураға байланысты тікелей тəуелділігінің анализі жасалынған. Зерттеулік жұмыстар негізінен зертханалық
имитациялық стендісінде жүзеге асырылды. Зерттеулік жұмыстар барысында алынған мəндер өңделіп, графиктік
қисық ретінде көрсетілген.
Кілттік сөздер: поликристаллды кремнийлі фотомодуль, температура, пайдалы əсер коэффициент,
жарық тығыздығы.
Кремнийлік жəне басқа да күн фотомодульдерінің өзге түрлерінің пайдалы əсер коэффициенттеріне
температуралық шаманың кері əсер тигізетін факторын [1-3]- жұмыстарға сəйкес байқай аламыз.
Жалпы алғанда, жартылай өткізгіштер бойынша дүниежүзілік тəжірибеге сəйкес, олардың ең
басты мəселелерінің бірі болып температуралық шама табылатындығын білеміз. Алайда, зерттеп
отырған объектіміз кремнийлі фотомодуль болып табылғандықтан жəне кремнийдің өзі табиғаты
бойынша жартылай өткізгіш болып келетіндіктен, ең басты пайдалы əсер коэффциенттеріндегі
температураға байланысты өзгерістерге көзімізді жеткізу үшін келесідей зертханалық -зерттеулік
жұмыстарды өткізгеніміз жөн.
1-сурет. Фотомодульдің температураға байланысты Е=500 Вт/м
2
жарық тығыздығы кезіндегі зерттелуі.
Фотомодульден алынған мəндер бойынша оның қуатының нақты мəнін есептеп анықтау мақсатында
поликристаллды кремнийлі фотомодульдер сипаттамаларына сəйкесінше толықтыру коэффициенті (Fill
Factor) FF=0.78 – ге тең етіп қабылданды [4-6]. Фотомодуль габариттері а=40см, в= 25см.
P=FF*U
бж
*I
қт
(1)
(2)
(3)
● Химико-металлургические науки
№5 2014 Вестник КазНТУ
328
1-кесте. Фотомодульдің P
min
=E=500 Вт/м
2
жарық тығыздығына сəйкес кернеу мен токтың
температураға байланысты өзгерістік мəндері
T,
0
C
U
б.ж.
, В
I
қ.т.
, мА P=FF*U
бж
*I
қт
, Вт
η=P
max
*100/P
min
*A
c
, %
24
20.1
343
5.378
10.76
25
19.9
343
5.324
10.65
26
19.8
344
5.313
10.63
27
19.7
344
5.286
10.57
28
19.6
344
5.259
10.52
29
19.5
346
5.263
10.53
30
19.4
349
5.281
10.56
31
19.3
351
5.284
10.57
32
19.2
356
5.331
10.66
33
19.1
359
5.348
10.70
34
19.0
360
5.335
10.67
35
18.9
365
5.381
10.76
36 18.8 372
5.455
10.91
37
18.7
370
5.397
10.79
38
18.6
365
5.295
10.59
39
18.5
364
5.253
10.51
40
18.4
362
5.195
10.39
41
18.3
362
5.167
10.33
42
18.2
359
5.096
10.19
43
18.1
360
5.082
10.16
44
18.0
360
5.054
10.11
45
17.9
360
5.026
10.05
46
17.8
358
4.97
9.94
47
17.7
358
4.943
9.89
48
17.6
355
4.873
9.75
49
17.5
351
4.791
9.58
50 17.4 348
4.723
9.45
2-сурет. Фотомодульдің температураға байланысты кернеуі мен ПƏК-нің өзгеріс графигі (Е=500 Вт/м
2
).
● Химия-металлургия єылымдары
ЌазЎТУ хабаршысы №5 2014
329
1-кестеге сəйкес есептелініп, табылған қуат шамасының ең жоғарғы жəне ең төменгі мəндерінің
өзара айырымынан нақты температуралық өзгерістерге орай пайдалы əсер коэффициентінің төмендеу
мəнін таба аламыз.
Егер де Т=36
0
С шамасында пайдалы əсер коэффициентін максималды мəн деп, жəне сол
шамада фотомодуль жоғары ПƏК көрсеткішіне ие деп қабыладасақ, яғни қуат көрсеткіші
-тең. Демек ең минималды пайдалы əсер коэффициентінің көрсеткіші Т=50
0
С
шамасындағы кезіне сəйкес,
. Соған орай,
(4)
Яғни, 36
0
С шамасындағы максимал ПƏК-не қарағанда, 50
0
С шамасындағы мəні 13,413%-ға
төмендеген.
Сəйкесінше максималды ПƏК – не қарасты температура мəнін реалды жағдайда фотомодульдің
жұмыс жасауына ең қолайлы температура дəрежесі ретінде қабыладауымызға болады. Кесте
бойынша ол Т=36
0
С – шамасына тең болып тұр. Яғни, əрбір моментте фотомодуль беткейінің
температурасының 36
0
С шамасынан асу үрдісі байқалған болса, ол дегеніміз фотомодуль ПƏК-нің
төмендеуіне алып кеп соқтырады. Сол себепті, фотомодульдерді эксплуатациялау мезетінде оның
температураға қарасты сипаттамаларын бақылап отыру ең негізгі мақсаттардың бірі болып
табылатындығы анық. Себебі, жартылай өткізгіштердің жұмыс өнімділігі температураға тікелей
тəуелді болып келеді.
Қортынды. Зерттеулік жұмыстар бойынша алынған мəндерге сүйене отырып, жартылай
өткізгішті поликристаллды кремнийлі фотомодульдер үшін температура мəнінің жоғарылауы оның
ПƏК-не кері əсерін тигізетіні анықталды. Яғни, фотомодуль ПƏК-і температураға кері пропорционал.
Зерттеулік жұмыста температура мəні +24
0
С пен +50
0
С аралығында ауытқытылып, қарастырылды.
Соған орай, +36
0
С температура шамасында қуаты
жəне
құраған болса,
+50
0
С – қа сəйкесінше
жəне
шамаларына тең болды.
ƏДЕБИЕТТЕР
1.
А.В.Юрченко, А.В.Волгин, А.В.Козлов. Статистическая модель кремниевых солнечных батарей,
работающих под воздействием природных и аппаратных факторов. Известия Томского политехнического
университета. 2009. Т. 314.№4, 142-148бб.
2.
V.Jafari Fesharaki, Majid Dehghani, J.Jafari Mesharaki. The Effect of Temperature on Photovoltaic Cell
Efficiency. Proceedings of the 1st International Conference on Emerging Trends in Energy Conservation – ETEC
Tehran, Tehran, Iran, 20-21 November 2011, pp: 1-6.
3.
Katherine Leung Ray. Photovoltaic Cell Efficiency at Elevated Temperatures. Degree of bachelor of science.
Massachusetts Institute of Technology, June 2010, p 23.
4.
Gliberman, A. and A.K. Zaitsyeva, 1961. Silicon solar batteries. GosEnergoIzdat, Moscow, pp: 23-33.
5.
Simon, J. and J.J. Andre, 1988. Molecular Semiconductors: Photoelectrical properties and solar cells.
Translated from Eng. Moscow, pp: 60-93, 151-183.
6.
Peter Wurfel, 2005. Physics of solar cells. WILEY VCH Verlag GmbH&Co. KGaA, pp: 172.
Бекбаев А.Б., Садырбаев Ш.А., Хидолда Е., Арынов А.К.
Анализ зависимости КПД поликристаллического кремниевого фотомодуля от температурных
значений
Резюме. В данной статье был сделан общий анализ зависимости к.п.д. фотомодуля от температурных
значений. Исследовательские работы проводились на лабораторном стенде. Полученные данные в ходе
исследовательских работ были тщательно обработаны и представлены в таблице. С помощью полученных
значений построены графики зависимости величин.
Ключевые слова: поликристаллический кремниевый фотомодуль, температура, коэффициент полезного
действия, интенсивность света
Bekbayev А., Sadyrbayev Sh., Khidolda E., Arynov А.
Analysis of dependence of efficiency coefficient of monocrystal of silicon
photo
module
from
temperature values
Summary. This article was made according to the general analysis of the efficiency photo module of
temperature values. Researching job was conducted on a laboratory bench. The data obtained in the course of research
work has been carefully processed and presented in the table. Using these values plotted values.
Key words: polycrystalline silicon photomodule, temperature, efficiency, sunlight intensity.
● Химико-металлургические науки
№5 2014 Вестник КазНТУ
330
УДК 54.052+54.04
К.С. Надиров, М.К. Жантасов, Ж.К. Надирова, А.Н. Кутжанова,
Н.Х. Нурашев, О.С. Оразбеков
(Южно-Казахстанский государственный университет им. М. Ауэзова,
Шымкент, Республика Казахстан)
ИССЛЕДОВАНИЕ СВОЙСТВ И РАЗРАБОТКА ТЕХНОЛОГИИ ПРОИЗВОДСТВА
ДИСПЕРСНО-НАПОЛНЕННЫХ ПОЛИМЕРНЫХ МАТЕРИАЛОВ
Аннотация. Исследована возможность и эффективность применения госсипола в качестве стабилизатора
полиэтилена низкой плотности и разработана технология получения композиционных дисперсно-наполненных
полимерных материалов различного назначения на основе полиэтилена, госсипола и растительных наполнителей.
Достарыңызбен бөлісу: |