У. А. Ажіғалиева Болашақ мұғалімнің деонтологиялық даярлығын халық педагогикасы құралдары арқылы қалыптастыру
Болашақ мұғалімдердің деонтологиялық даярлығын халықтық педагогика құралдары арқылы қалыптастырудың құрылымдық моделі
жүктеу/скачать 1 Mb.
|
| 1.3 Болашақ мұғалімдердің деонтологиялық даярлығын халықтық педагогика құралдары арқылы қалыптастырудың құрылымдық моделі
Қоғамдық қатынастардың өзгеруіне орай, білім беру жүйесі де жаңа кезеңде, күрделі өзгерістерге түбегейлі бет бұруда. Бұл өзгерістер болашақ мұғалімнің кәсіби болмысының принциптеріне өзекті сауалдарды енгізуде. Қазіргі әлеуметтік жағдай педагогтардың алдына жаңа күрделі мәселелерді қоюда, шәкірттердің білім сапаларының төмен деңгейі, білім мен тәрбие арасындағы алшақтық, рухани байлықтың жұтаңдығы, мұғалімдердің ортаға бейімділігінің әрқилылығы, болашақ мұғалімдердің бойында ұлтымызға тән қасиеттерді – парыз, борыш, көрегенділік, ар-намыс, имандылық, мейірімділікті қалыптастыру мақсатында тәрбие берудің өз деңгейінде ұйымдастырылмауы. Мектеп толыққанды педагог тұлғаларын талап етуде, мұғалім еңбегінің негізгі «қаруы» - оның жеке тұлғасы, кәсіби толысуы, оңтайлы педагогикалық шешімдерді жүзеге асыра алуы. Жоғары оқу орындарында болашақ мұғалімдердің деонтологиялық даярлығын халықтық педагогика құралдары арқылы қалыптастырудың негігі факторлары оқу-тәрбие үдерісі болып табылады. Педагогика ғылымында оқу-тәрбие процесі, педагогикалық процестің біртұтастығы, педагогикалық қызметке даярлық мәселелері көптеген ғалымдардың еңбектерінде (В. Е. Гмурман, Н. Д. Хмель, С. Б. Корягина, Е. П. Нечитайлова, Г. А. Уманов т.б.) жан-жақты көрсетіледі [167, 46, 168, 169, 170]. Педагогикалық процеске қатысушылардың іс-әрекеті мен қарым-қатынасы педагогикалық ықпал ету арқылы жүзеге асады. Теорияда оқу-тәрбие процесін сабақ және сабақтан тыс іс-әрекетке шартты түрде бөліп қарастыру қабылданған. Студенттердің білім жүйесіндегі басты нысанасы болып оқу процесі саналады. Таным оқу процесіндегі негізгі іс-әрекет болып табылады. Тәрбиенің негізгі мақсаты – жеке тұлғалық қасиеттерді қалыптастыру. Психологияда «жеке тұлға» деген ұғымның әртүрлі түсіндірмелері бар, бірақ олардың көбісі мына анықтамаға келіп тіреледі: жеке тұлға дегеніміз - әлеуметтік қатынастар мен саналы іс-әрекеттің субъектісі ретіндегі индивид. Оқу процесінің басты функциясы оқыту болғанымен, оның тәрбиелік роль атқаратынын да ұмытпаған жөн, өйткені оқу процесінің бүкіл формаларында тәрбиелік мән бар. Демек, оқу процесінде білім беру, тәрбиелеу әрекеттері жүзеге асады. Педагогикалық теорияда «аудиториядан тыс жұмыс», «аудиториядан тыс тәрбие жұмысы» деген ұғымдарға берілген ғалымдардың (Н. Н. Азизходжаева, Т. С. Деркач, К. Мурзаев, Т. К. Хайдаров) анықтамалары баршылық [171, 172, 173, 174]. Ғалымдардың еңбектерінде жұмыс мазмұны оқу және оқудан тыс жағдайлар, ал оны жүзеге асыратын орын аудитория және аудиториядан тыс жағдайлар болып саналады. Т. С. Деркачтың сөзімен айтқанда, олар оқу мен оқудан тыс процестің бірлігі ретінде жоғары білікті маманды даярлайды, оның кәсіби іскерлігін, кәсіби бағыттылығын қалыптастыруды көздейді. Студенттердің аудиториядан тыс жұмыстары, оқу процесінен тыс уақытта белгілі бір білім, іскерлік, дағдыны меңгеруге қызығушылық пен ынталылық принципінің негізінде ұйымдастырылады. Сонымен, ғалымдардың берген анықтамаларын тірек ете отырып, біз теориялық тұрғыда оқу-тәрбие процесін оқу әрекеттері: білім беру-тәрбиелеу және оқудан тыс тәрбие әрекеттері: тәрбиелеу-білім беру деп бөліп қарастырамыз. Жоғары оқу орнындағы оқу және тәрбие процесін болашақ мұғалімдердің халық педагогикасы құралдары арқылы деонтологиялық даярлығын қалыптастыру процесінде негіздерді айқындаушы ретінде қарастыру жоғары оқу орнының оқу-тәрбие процесіне талдау жасау үшін өлшемдерді саралауға мүмкіндік береді. Өлшемдер сандық және сапалық көрсеткіштерін айқындауға бағытталады: - болашақ мұғалімдерді халық педагогикасы құралдары негізінде деонтологиялық даярлығын қалыптастыруға оқу-тәрбие процесінің мақсатты бағыттылығы; - мұғалім тұлғасының деонтологиялық сипаттамасы; - мамандарды даярлаудың зерттеу моделін анықтау, өлшемдер мен деңгей көрсеткіштерін тұжырымдау; Бұл өлшемдерді анықтаудағы негізгі жұмыстар мыналар: кәсіби, базалық, эликтивті пәндер оқулықтары мен бағдарламаларын талдау; студенттердің өздік жұмысындағы тақырыптық тапсырмаларды талдау, студенттердің педагогикалық практика бойынша орындаған есебін талдау, сауалнамалар жүргізу, сабаққа қатысу, дөңгелек столдар, диспут, әңгіме, кураторлық сабақтар, т.б. өткізу. Мұғалімдерді даярлаудың педагогикалық модельдерін принципті тұрғыда қайта құру біздің зерттеуіміздің міндеттеріне енген жоқ. Біз бұған дейін ашылған үлгілерге сүйене отырып, мұғалімдердің деонтологиялық даярлығын халық педагогикасы құралдары арқылы қалыптастыру ісіндегі білімді жетілдіруге тырыстық. Болашақ музыка мұғалімдерінің деонтологиялық даярлығын қалыптастыруда базалық, кәсіптендіру пәндері жетекші роль атқарады.. Оны осы пәндер саласындағы оқу бағдарламалары мазмұнына жасаған талдау дәлелдейді. Халық педагогика құралдары туралы педагогикалық ақпаратты төмендегідей оқу пәндерінен алуға болады: музыкалық білім беру әдістемесі, сөйлеу мәдениеті, мамандыққа кіріспе, этнопедагогика. Енді осы оқу пәндері бағдарламаларында халықтық педагогика құралдары қандай деңгейде пайдаланылады, оларды студенттердің деонтологиялық даярлығын қалыптастыру үшін қалай және қандай жолдармен ендіруге болады, соған тоқталамыз. Болашақ мамандардық деонтологиялық даярлығын халық педагогикасы құралдары арқылы қалыптастыруда «Музыкалық білім беру әдістемесі» пәнінің ролі ерекше. Пәннің мақсаты – жалпы білім беретін мектеп оқушыларымен кәсіби-педагогикалық жұмыс жасауға болашақ музыка мұғалімін дайындау. Пәнді оқытудың негізгі принциптері: педагог-музыкантты дайындауға кәсіби бағыттылық; музыка мұғалімінің шығармашылық іс-әрекетінде тәжірибе жинау, педагогикалық шеберлікті жетілдіру. «Музыкалық білім беру әдістемесі» пәнінің бағдарламасы V бөлімнен тұрады. I бөлім: Кіріспе ретінде пәннің жалпы мазмұны. II бөлім: Оқушыларға музыкалық білім беру әдістемесінің негіздері. III бөлім: Музыка мұғалімінің тәжірибелік жұмыстарының негіздері. IV бөлім: Музыка мұғалімінің кәсіби педагогикалық іс-әрекеті. V бөлім: Педагогикалық зерттеулердегі музыкалық білім беру әдістемесінің мәселелері. Пәндегі IV бөлімнің «Музыка пәні мұғалімінің көркемдік педагогикалық іс-әрекеті» атты 1-тақырыбында музыка мұғалімінің көркемдік-коммуникативтік іс-әрекеті, оқушылармен эмоциональдық-рухани байланысқа жетудегі қарым-қатынас тәсілдері, педагогтің әртістік ролі қарастырылады. Студенттерге мұғалімнің іс-әрекеті, қарым-қатынас тәсілдерін түсіндірген кезде оқушылармен қарым-қатынасты педагогикалық деонтология талаптарына сай орната білуіне және соған арқау болар қазақ тағылымының ұстанымдарына (ар, ождан тазалығын сақтау, шындық пен әділдіктен, ақиқаттан айнымау, ақыл-ойлы, парасатты болу, салмақты болу, жас ұрпаққа тәрбие беруден жалықпау, т.б.) тоқтала кетіп, олардың әрқайсысына жеке сипаттама беруге болады. «Музыка мұғалімінің кәсіби қасиеттері, оның көркемдік-педагогикалық іс-әрекетінің тұлғалық ұстанымы (позициясы)» 2-тақырыбында музыка мұғалімінің кәсіби тұлғалық қасиеттерін дамыту мақсатында ұлттық тәлім-тәрбиенің негізгі бағыттарын, ізгілікті әдіс-тәсілдерін пайдаланған жөн. жүктеу/скачать 1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|