Уалиханова баян сапарбековна

54 
5-кестенің жалғасы 
 
1 
2 
3 
4 
 
 
 
Ультра 
дыбыс 
 
 
 
УДЗ 
шағылу, сыну, жұтылу, жылуға 
айналу, денеге енуі; механика-
лық, физика-химиялық, 
биологиялық құбылыстардың  
орын алуы 
Ультрадыбыстық 
зерттеу құралы 
 «SSD -360»  және 
т.б. 
Доплерография 
шағылысу, жиіліктің  
жылдамдықтың өзгеруіне 
тәуелділігі. 
Түрлі маркалы 
эходоплеро-
графтар 
Қысым  
Тимпанометрия 
атмосфералық қысым, дыбыс 
толқыны, жиілігі. 
Тимпанометр 
«АИ-02» және т.б. 
Электрлік шамалар 
Жүрек  
биопотен 
циалы 
 
Электрокардио 
графия 
электр диполі, диполдық 
момент, потенциал айырмасы, 
Эйнтховен үшбұрышы, 
жүректің электрлік осі, ЭКГ 
тістері мен  толқынды 
сипаттаушы шамалар,  
ЭКГ 
 
Ми биопотен 
циалы 
 
 
Электроэнце- 
фалография 
синаптикалық потенциал, 
электродтарды «10-20» 
жүйемен жалғау, толқын 
жиілігі, альфа, бета, гамма 
ритмді 
 
Түрлі маркалы 
ЭЭГ 
Электр кедергі, 
импеданс 
Реография, 
реомиография, 
реоэнцефало- 
графия 
импеданс, толқын амплиту 
дасы, жоғары жиілікті ток 
Түрлі маркалы  
«РЭГ-04» және 
т.б. 
 
 
 
Жоғары 
жиілікті 
радиотолқын 
 
 
 
МР 
томография 
(МРТ) 
магнитті резонанстық әсер, 
спин, магнит индукциясы, бір 
текті магнит өрісі, радио 
жиілікті диапазондағы  толқын, 
магнит градиенті, Х, Y,  Z-  
градиент катушкалары,Т -
релаксация уақыты, асқын 
өткізгіштік 
 
 
 
«R23 Tomikon», 
«Образ-2» 
Оптикалық шамалар 
 
Жарық 
толқыны 
Хемилюмени- 
сценция 
квант, фотохимиялық реакция, 
еркін  радикал, липид,  әлсіз 
сәуле, квант 
хемилюмино 
метр 
ХЛМЦ-01   
Бронхскопия, 
фиброгастро- 
дуоденскопия, 
эндоскопия 
Толық шағылу, сыну, 
оптикалық талшық  
 
Рефракто- 
метрия 
линза, сыну, фокус, оптикалық 
күш, аберрация 
Түрлі маркалы 
рефрактометр- 
Лер 

55 
5-кестенің жалғасы 
 
1 
2 
3 
4 
УК сәуле 
Заласыздан 
дыру 
УК сәуле диапазондары, 
толқын ұзындығы, квант 
энергиясы 
 
«ДБ-15», «ДБ-30»  
және т.б. 
Атомдық физика 
 
 
Рентген 
сәулесі 
Рентгенграфия, 
флюорография, 
рентгенскопия 
рентген сәулесі,электронды 
тежеу, электронды үдету, 
люминофор, доза түрлері, доза 
қуаты 
 
түрлі 
конструкциялы 
рентген 
аппаратары 
Компьютерлік 
томография 
(КТ) 
рентген  түтігі, детекторлар 
жүйесі, көлденең қима  
 
Philips «Tomoscan  
R 7000» 
 
Радиоактив- 
тілік 
Радионуклид- 
ті диагностика 
радиоизотоп, клиникалық 
радиометрия, гамма-
топография, биологиялық 
үлгінің радиобелсенділігін 
анықтау, радиоизотопты 
зерттеу 
 
Гамма топограф  
«ГТ-60»,  
Сцинтилляция-
лық санағыш 
«СКС-60» 
 
 
Осы  жүйе  бойынша  жинақталған  мәліметтер  арқылы  медицина 
факультетінің студенттерін - болашақ дәрігерлерді физика пәніндегі физикалық 
құбылыстардың  медицинада  кең  түрде  қолданылатындығына,  оның  ішінде 
диагностикада үлкен маңызы бар екендігіне, сондықтан физиканы саналы түрде 
оқып,  ондағы  құбылыстардың  физикалық  мәнін  терең  түсіну  болашақтағы 
дәрігер мамандығына үлкен ықпал ететіндігіне көздерін жеткізіп, студенттерде 
саналы түрдегі мотивация тудыруға болады. 
Сонымен,  зерттеу  нәтижесі  бойынша  анықтаған  мәліметтерді  сараптай 
келе  және  оны  медициналық  жоғары  оқу  орындарында  оқылатын  физиканың 
типтік  бағдармасымен  және  ол  ұсынған  негізгі  оқулықтармен  [135-146] 
салыстыра отырып, зерттеу нәтижесі бойынша анықтаған басты жаңалықты кей 
көріністерін, төмендегі кесте түрінде береміз.  
 
Кестенің бірінші бағанасында медицинаның диагностикалық мақсатында 
қолданылатын  физикалық  құбылыстар  мен  заңдылықтар  берілген,  кестенің 
екінші  бағаналарында  оны  қолдану  туралы  типтік  бағларламадағы  нұсқаулар 
(бар  болса)  берілген,  үшінші  бағанада  аталған  типтік  бағдарлама  ұсынған 
оқулықтардағы  физикалық  факторды  медицинада  қолдану  туралы  мысалдар 
мен  мәліметтер  берілген,  соңғы  бағанада  зерттеу  нәтижесі  бойынша  біздің 
анықтаған, типтік бағдарлама мен оқулықтарда ескерілмеген, бірақ клиникалық 
пәндерде  диагностикалық  іс-әрекеттерде  қолданылатын  физикалық  факторлар 
тізімі берілген (кесте 6). 
 
 

56 
Кесте 6  - Клиникалық пәндерде диагностикалық іс-әрекеттерде  қолданылатын  
физикалық факторлар тізімі 
 
№  Медицина 
да диагнос 
тикалық 
мақсатта 
қолданылат
ын  физика 
лық құбылыс 
тар 
мен 
заңдылық 
тар 
Бұл 
физикалық 
факторлар 
ды 
қолдану 
туралы  
типтік 
бағларлама 
дағы 
нұсқаулар 
Оқулықтардағы  
физикалық 
факторды  
диагностикада  қолдану 
туралы  мысалдар  мен 
мәліметтер 
Зерттеу  нәтежесі  бойынша  
анықталған, 
физикалық 
факторларды 
диагностикалық 
 
іс-
әрекеттерде 
 
қолдану  
туралы мәліметтер 
1 
2 
3 
4 
5 
1 
Дыбыс  
мәлімет жоқ 
Дыбыстың 
физикалық 
сипаттамалары берілген.  
Дыбысты 
қолданудың 
физикалық 
негізін 
берген, 
мысалдар 
берілмеген. 
 
Фонокардиография(ФКГ) 
арқылы 
 
қолқа 
қақпақтарының  ақаулары 
анықталады 
ФКГ 
арқылы 
жас 
балалардың  жүрек  қызметі 
зерттеледі 
ФКГ  арқылы  жатырдағы 
ұрықтың 
жүрек 
ұрысы 
тіркеледі 
2 
Ультрады- 
быс  
мәлімет жоқ 
УД  физикалық  қасиеті 
және 
оны 
қолдану 
туралы  жалпы  түсінік, 
мысалдар берілмеген. 
 
 
Сүт  безіндегі  диаметрі  0,5 
см 
дейінгі 
ісіктерді 
анықтауға болады 
УДЗ  арқылы  өт  қапшығын 
зерттеу  
УДЗ 
арқылы 
асқазан 
обырының 
түрі 
анықталынады 
УДЗ 
арқылы 
бауыр 
гипатитін, цирозын зерттеу 
 
УДЗ  арқылы  жатырдағы 
ұрықтың, 
плаценттің  
көлемі, күйі зерттеледі 
УДЗ  арқылы    жүректің  сол 
жақ қарыншасы және қолқа 
түбі зерттеледі 
УДЗ арқылы  қалқанша безі 
зерттеледі. 
УДЗ  арқылы  ұйқы  безінің 
күйі зерттеледі 
УДЗ  арқылы  жас  баланың 
өт қалтасы зертеледі 
УДЗ  арқылы  жатырдағы 
ұрықтың  жүрегінің  ұрысы 
тексеріледі. 
 

57 
6-кестенің жалғасы 
 
1 
2 
3 
4 
5 
3 
Доплер 
құбылысы 
мәлімет жоқ 
Доплер  құбылыс  туралы 
жалпы  түсінік  берілген, 
оны 
нақты 
қолдану 
туралы  мәліметтер  мен 
мысалдар берілмеген. 
Қолқа 
қақпақтарының 
ақаулары 
Жас баланың орталық және 
шеткі  қан  тамырларының 
күйі зерттеледі 
 
«Ана-плацент-ұрық» 
жүйесіндегі  қан  айналымы 
зерттеледі 
 
4 
Қысым  
мәлімет жоқ 
Медицинамен  байланыс 
жоқ  таза  физикалық  мә-
ліметтер  (гидростатика-
лық,  динамикалық,  пар-
циалдық  және  т.б.)  бар.  
Қан  қысымын  өлшеу 
жоқ 
 
Құлақтың  есту  қабілетін 
зертеу (тимпанометрия)  
5 
Турбулент 
ті ағыс  
мәлімет жоқ 
Құбылыстың  физикалық 
негізі  берілген,  тек  қан 
қысымын  Коротков  әдісі 
арқылы 
өлшеуде  
қолданылатындығы  
айтылған,  мұнан  басқа 
клиникалық 
нақты 
мәліметтер жоқ. 
Аскультатция  арқылы  өкпе 
пневмониясын  анықтайды 
 
ФКГ(фонокардиография) 
арқылы «өкпе-текті» жүрек 
ауруын диагностикалау  
ФКГ  арқылы  жүрек  күйін 
зерттеу 
6  
Биопотен-
циал 
Биопотенциал 
және 
оның 
түрлері,  ЭКГ 
туралы 
мәлімет бар 
Биопотенциалдың  пайда 
болуы  механизмі  толық 
қарастырылған, 
ЭКГ 
туралы    мәлімет  бар, 
бірақ  клиникалық  нақты 
мәліметтер жоқ. 
ЭКГ 
арқылы 
жүрек 
қақпағының 
дұрыс 
жабылмауы  зерттеледі 
ЭКГ 
арқылы 
жүрек 
перикардиті анықталынады 
 
ЭКГ  арқылы  гипортения 
анықталынады 
7 
Электр 
өрісі  
Электр 
өріс 
туралы 
мәлімет жоқ 
Электр  өрісінің  физика-
лық  сипаты  берілген, 
бірақ  оны  клиникалық 
жағдайда  қолдау  туралы 
мәлімет жоқ 
Электрофорез  арқылы  жас 
баланың 
гемоглобин 
шамасы өлшенеді. 
8 
Толық 
шағылу 
Мәлімет жоқ.   толық  шағылу  және  оны 
қолдану 
туралы 
мәліметтер  бар,  бірақ 
оны 
клиникалық 
жағдайда  қолдау  туралы 
нақты 
мәліметтер 
берілмеген 
Бронхскопия 
 
арқылы 
созылмалы 
пневмония 
анықталынады 
Фиброгастродуоденскопия 
арқылы  асқазан  гастритін 
анықтайды 
Эндоскопия 
арқылы 
асқазан жарасын көру 
 

58 
6-кестенің жалғасы 
 
1 
2 
3 
4 
5 
9 
Радиоактив 
тілік(РА)  
мәлімет жоқ. 
РА  туралы  мәліметтер 
бар, 
бірақ 
оны 
клиникалық 
жағдайда 
нақты  қолдану  туралы 
мәлімет аз 
Зауыттық 
жағдайда, 
хирургиялық  тігіс  жіптерін  
заласыздандырады 
Эмбирионға  әсер  еткен 
иондаушы  сәуле  әсерінен 
ұрықтың(плацент)  орталық 
нерв,  көру  және  гемопэза 
жүйесі зақымдалады 
 
Осы талданған мәліметтерді ескере отырып, «5В130100-Жалпы медицина» 
мамандығы бойынша медициналық факультет студенттерінің  стандартына сай 
диагностика  бойынша  белгілі  бір  білім  мен  біліктілікке  ие  болу  қажет 
екендігіне  көз  жеткіздік.  Себебі,  заманауи  диагностикалау  үшін  емделушінің 
зерттеу  нәтижесін  алуға,  түрлі  медициналық  техника  (МТ)  көмегіне  сүйенеді. 
Оны меңгеру үшін физикалық білім мен кейбір ғылыми тәсілдерді игеруі қажет. 
Аппаратты  қолдана  отырып  алған  ақпаратты,  түрлі  категориядағы  адамдарға 
саналы түрде жеткізе білуі қажет. 
Осылайша,  болашақ  дәрігер,  жоғары  оқу  орнында  жүргенде,  кейбір 
медициналық  аппараттардың  жұмыс  принципі  мен  әрекетін  меңгеруі, 
медициналық аппарат (МТ) беретін ақпаратты түсінуге үйренуі, оны әр санатты 
адамдарға түсіндіре алу қабілетіне ие болады.  
Қ.А.Ясауи  атындағы  ХҚТУ-дің  медицина  факультеті  студенттеріне 
өтілетін  клиникалық  пәндерді  талдау  және  оқытылытан  курс  негізінде, 
мемлекет пен қоғамның талаптарын қанағаттандыру бойынша – қалыптасатын 
біліктілік  пен  физикалық  білімнің  жеткіліксіз  екені  анықталды,  оның 
маңыздысы  –  диагностикалық  құзіреттілік.  Кәсіби  бағытта  даярлауды  дамыту 
үшін  элективті  курс  негізінде  қосымша  оқытуды  ұйымдастыру  керек.  Курс 
мазмұнына  медициналық  аппараттар  жұмысын  түсіндіретін,  медицина 
факультетінің болашақ дәрігер-студентіне диагноз қою үшін қажетті қосымша 
физикалық  білімдерді  енгізу  қажет.  Бұл  –  бақылау,  жүйелеу  және  фактілерді 
талдау, гипотеза негізінде мәселені шешу.  

жүктеу/скачать 1,5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: