Учебная программа (Syllabus) Издание: первое
жүктеу/скачать 74,56 Kb.
|
Терминтану
| Басқа тілдердің әсері
Өсіп келе жатқан жаһандану жағдайында ұлттық тіл саясатының мәселелерін шешу ұлттық мәдениет пен тілді сақтау мен дамытудың маңызды факторларының біріне айналуда. Осыған байланысты лингвистер мен мәдениеттанушылардың назарын қазіргі тарихи кезеңдегі орыс тілінің қызмет ету процестері мен оның даму тенденцияларын зерттеуге бағыттау қажет. Бұл дәрісте сөйлеу мәдениеті және олардың ұлттық мәдениеттің маңызды түрлерінің бірі ретінде орыс тіліне әсері тұрғысынан орыс тілінде пайда болған шетел тілдерінен алынған кіре сөздерді талдауға тырысады. Сонымен қатар, орыс тілінің әртүрлі функционалдық бағыттарына енетін шетел тілінен алынған кірме сөздер - бір жағынан, кітап саласынан (ғылыми стиль, публицистикалық стиль), екінші жағынан, ауызекі сөйлеу, күнделікті қарым-қатынас саласынан. Қазіргі кезеңдегі орыс тілінің дамуындағы басты, айқын тенденциялардың бірі - бұл орыс тіліне ағылшынша тілдердің кең таралуы, енген лексика мен фразеологизмдердің ағылшын тілінен енуі (негізінен оның американдық нұсқасынан). Кірме сөздердің бұл көшкін тәрізді бақыланбайтын ағыны - соңғы жиырма жыл ішінде орыс тілінің лексикалық жүйесінде болып жатқан маңызды және маңызды процестердің бірі, бұл лингвистикалық жаһанданудың белгісі. Ағылшын тіліндегі кірме сөздер (американизмдер) біздің замандастарымыздың күнделікті сөйлеуінде белсенді қолданылады, ресейлік бұқаралық ақпарат құралдарында олар біздің айналамыздағы қалалық кеңістікті толтырады, бұл көше маңдайшалары мен қалалық сыртқы жарнамалар мысалында айқын көрінеді. Академик Л.А. Вербицкая, «экономикалық, коммерциялық, қаржылық, музыкалық лексиканы, жарнама мен бұқаралық ақпарат құралдарын басып алған американизмдердің бүгінгі ағымын орыс тілін дамытудағы кез-келген кезеңмен салыстыру қиын». Белгілі лексиколог және лексикограф профессор Г.Н. Скляревская «лингвисттер лингвистикалық эволюцияның мұндай тез өзгеруін сирек байқай алады» деп атап өтті. Бұл лингвистикалық процестің ұлттық мәдениет пен тіл үшін ауқымы мен маңызын белгілі ғалымдар Ю.П. Караулова, Г.Н. Скляревская, Л.А. Вербицкая, Л.П. Крисина, А.Н. Баранов, сонымен қатар бұқаралық ақпарат құралдары мен әдеби мәтіндерде әртүрлі контексттер мен жанрларда алғашқы орысша және алынған тілдік бірліктердің қолданылуын тіркейтін орыс тілінің ұлттық корпусының материалдары. Ғалымдардың пікірі бойынша «әлем мәдениеттің маңызды нысандарының бірі ретінде мәдениетке және тілге қоғамның, жеке тұлғаның өмірінің барлық аспектілеріне айтарлықтай әсер ететін ғаламдық коммуникация кеңістігін дамытады». Қазіргі тіл білімінде тіпті «лингвистикалық жаһандану» деген жаңа термин пайда болды. Бұл терминді жаһанданудың ұлттық тілдердің қызмет етуіне әсерін зерттеген ғалымдар енгізді. Бұл «жаһандану жағдайындағы тілдердің ену процесі» дегенді білдіреді. «Тілдік жаһандану» лингвистика мен әлеуметтанудың, тіл туралы ғылым мен қоғам туралы ғылымның тығыз байланысын, сондай-ақ тілдердің өзара әрекеттесуі мен өзара әсерін зерттеудегі әлеуметтік лингвистикалық тәсілдің тиімділігі мен орындылығын көрсетеді. «Социолингвистикалық тәсіл бізді көптеген ғасырлар бойы қалыптасқан тілдік байланыстарға жаңаша көзқараспен қарауға мәжбүр етті. Ғалымдарды тілдік жүйелердің өзара әрекеттесу фактісі ғана емес, олардың пайда болатын мәдени-тарихи жағдайлары қызықтырады ». Шет тілден шыққан фразеологиялық неологизмдердің мысалы ретінде орыс тілінің түсіндірме сөздіктерінде жазылған соңғы онжылдықта ғана double standards, fat cat, golden parashute, brainstorming, office plankton, birth trauma сияқты фразеологиялық айналымдарды келтіруге болады. Шетел фразеологиялық тіркестерін орыс тілімен меңгерудің негізгі тәсілі - фразеологиялық калька - тұрақты фраза (фразеологиялық калька) шетелдік фразеологиялық бірліктің сөзбе-сөз аудармасы нәтижесінде пайда болатын процесс: citizen of the word - әлемнің азаматы, golden parachute - алтын парашют, lame duck - ақсақ үйрек Бастапқыда алынған лексика мен фразеологизмдер тек терминологиялық салада жұмыс істейді және белгілі бір экономика, саясат, ғылым және техника саласындағы мамандарға белгілі болып қалады. жүктеу/скачать 74,56 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|