Уйымдастырудағы рөлі 1 абж құрылымы
-кесте. Латын алфавиті әріптерінің ASCII кодтары
жүктеу/скачать 12,78 Mb.
|
автом баск жуйеси китап (1)
2.2-кесте. Латын алфавиті әріптерінің ASCII кодтары
ASCII (American Standart Code for Information Interchange) жүйесінде кодтаудың екі кестесі - базалық және кеңейтілген кестелер бекітілген. Базалық кестеде 0-ден 127-ге дейінгі код белгілері бекітілсе, кеңейтілген кесте 128-ден 255-ке дейінгі номерлі символдардан тұрады. Алғашқы 33 кодтар (0 ден 32 ге дейінгі) символдарға емес, операцияларға (қатарды ауда- ру, аралықты енгізу) сәйкес келеді. ЗЗ-тен 127-ге дейінгі кодтар ұлтаралық болып табылады және латын алфавитіне, сандары- на, арифметикалық белгілеріне және тыныс белгілеріне сәйкес келеді. Коды 128-ден 255-ке дейінгі кодтар ұлттық болып табы- лады, яғни ұлттық кодтауда бір кодқа әр түрлі символдар сәйкес келеді. Олай болса COMPUTER сөзі ASCII кестесінің көмегімен бы лайша кодталады:
Заманауи ақпараттық технологиялар дамыған соң әлемде басқа елдердің алфавиттерінің символдарын кодтау қажеттілігі туды. Мысалы: жапон, корей, араб, хинди, сондай-ақ басқа да ap- найы символдар. Ескі жүйенің орнына жаңа әмбебап - UNICODE жүйесі келді, онда бір символ бір емес екі байтпен кодталады. Қазіргі уақытта әр түрлі кестелер бар (DOS, ISO, WINDOWS, KOI8-R, KOI8-U, UNICODE және т.б.), сондықтан да бір кодтауға құрылған мәтіндер басқасында қате оқылуы мүмкін. Монитор экранындағы графикалық ақпарат растрлық бейне түрінде көрінеді, ол өз кезегінде белгілі бір нүктелер санына ие қатарлардан құралады. Экрандағы кез келген графикалық бейнені сан арқылы код- тауға болады, ол кезде әрбір пиксельдегі қызыл, жасыл және көк түстердің үлесін хабарлап түру қажет. Сондай-ақ, графикалық ақпарат векторлық бейне түрінде көрінуі мүмкін. Векторлық бейне элементар қималар мен доғалардан тұратын графикалық объектіден құралған. Бұл элементар объектілердің орналасуы нүкте координаттары және радиус ұзындығымен анықталады. Әрбір желі үшін оның типі (жаппай, пунктирлі, штрих-пунктирлі), қалыңдығы мен түсі анықталады. Векторлық бейне жайлы ақпарат кәдімгі әріптік-сандық түрде кодталады және арнайы бағдарламалар арқылы өңделеді. Бей- ненің сапасы монитордың мүмкіндік беру қабілетімен, яғни оның құрамын жасайтын нүктелердің санымен анықталады. Мүмкіндік беретін қабілет, яғни растрдағы қатар мен қатардағы нүкте көп болған сайын бейненің сапасы жоғары болады. Дыбыстық платасы, микрофон және колонкалары бар әрбір компьютер дыбыстық ақпаратты жазады, сақтайды және орын- дайды. Дыбыс амплитудасы мен жиілігі үздіксіз өзгеріп тұратын дыбыстық толқыннан тұрады. Амплитуда көп болған сайын дау- ыста жоғары, сигнал жиілігі көп болған сайын тон жоғары бола- ды. Қазіргі кезде компьютерді бағдарламалық жабдықтау үздіксіз дыбыстық сигналдарды электрлік импульстарға айналдырады, оларды екіншілік формада көрсетуге болады. Байланыс арнасында бір алфавиттің символдарынан (әріпте- рінен) құралған хабарлама басқа алфавиттің символдарынан (әріптерінен) құралған хабарламаға ауыса алады. Осындай алма- cy кезіндегі алфавит әріптерінің біркелкі үйлесу ережесін код деп атайды. Ал хабарламаның алмасу үрдісінің өзін кодтау деп атай- ды. Мұндай хабарламаның алмасуы хабарлағыштан байланыс арнасына хабарлама келіп түскенде (кодтау) және қабылдағыш хабарламаны қабылдаған кезде (декодтау) жүреді. Кодтау және декодтау процестерін жүргізетін құрылғыларды, қызметіне сәйкес кодтаушы және декодтаушы деп атаймыз. 2.5-суретте хабарламаның берілудегі кодталу жағдайын және кедергілердің ықпалын көрсетуші үлгі келтірілген. Шеннон теоремалары тиімді кодтау мәселелерін қарастырады. Кедергілер 2.5-сурет. Хабарламаның хабарлағыштан қабылдағышқа берілу процесі Бірінші теорема дискреттік хабарламаларды тиімді кодтау жү- йесінің мүмкіндігін декларациялайды. Бұл жүйеде бір символға келетін екіншілік символдардың орташа мөлшері асимптотика- лық түрде хабарлама көзінің энтропиясына ұмтылады (кедер- гілерді қоспағанда). Шеннонның екінші теоремасы бойынша, арнада кедергі болса да хабарламаның дұрыстығын сақтап жет- кізетін кодтау жүйесін табуға болады. Бұл адамзаттың ақпаратты беру мен өңдеудің бірыңғай epe- желер мен сақтау заңдарындағы объективті қажеттіліктерімен байланысты. Сондай-ақ, қызметтің (әсіресе, оның қолданбалы бөлігінің) бұл аумағында бір елдің приоритеті байқалады, ол co- нысына байланысты ерекшеленеді. Компьютерді әмбебап ақпарат алмастырушы деп есептейді. Табиғи тілдердегі мәтіндер мен сандар, математикалық және ap- найы символдар - бір сөзбен айтқанда адамға тұрмыста немесе қызмет жолында қажет болуы мүмкін барлық символдардың ком- пьютерге енгізілетін мүмкіндігі болуы қажет. 60-жылдардан бастап компьютерлерді мәтіндік ақпаратты өңдеуге көп қолданатын болды және қазіргі уақытта әлемдегі ДК үлкен бөлігі осы мәтіндік ақпаратты өңдеумен айналысуда. Кез келген желілік технологиялар дискреттік деректердің байланыс желілері бойынша жылдам және сенімді түрде жеткі- зілуін қамтамасыз етуі қажет. Технологиялар арасында үлкен айырмашылық бар болса да олар деректерді берудің жалпы принциптерімен базаланады. Бұл ұстанымдар екілік бірліктерді және нөлдерді импульстық немесе синусоидтық сигналдардың көмегімен әр түрлі физикалық ортадағы байланыс желілерінде көрсету әдісінен, қателерді табу және оларды түзету әдістерінен, компрессия және коммутация әдістерінен қөрініс табады. Байланыс желісі (2.6-сурет) жалпы алғанда электрлік ақпа- раттық сигналдар, деректерді беру аппаратуралары және аралық аппаратуралары берілетін физикалық ортадан тұрады. Байла- ныс желісі (Hne) терминінің синонимі байланыс арнасы (channel) термині. Деректерді берудің (medium) физикалық ортасы кабельден, 2.6-сурет. Байланыс желісінің құрамы яғни изоляциялық және қорғаушы қабаттардың және байланыс- тыру құралдары өткізгіштерінің жинағынан түрады, сондай-ақ, электромагниттік толқындар таралатын космостық кеңістіктен немесе жер атмосферасынан түрады. Ақпарат берудің барлық сандық жүйелері деректерді импульстың кейбір нақты формала- рына байланысты өңдейді. Байланыс желісі жалпы алғанда электрлік ақпараттық сигнал- дар берілетін физикалық ортадан, деректер беру құрылғылары- нан және аралық аппаратурадан тұрады. Байланыс желісі (Iine) терминінің синонимі байланыс арнасы (channel) термині. Деректерді берудің (medium) физикалық ортасы кабельден, яғни изоляциялық және қорғаушы қабаттардың және байланы- стыру құралдары өткізгіштерінің жинағынан тұрады, сондай-ақ, электромагниттік толқындар таралатын космостық кеңістіктен немесе жер атмосферасынан тұрады. Деректер беру ортасына байланысты байланыс желілері келесідей түрлерге бөлінеді: - өткізгіш (ауадағы); кабельдік (мыс және талшықты-оптикалық); жергілікті және спутниктік байланыс радиоарналары. Өткізгіш (ауадағы) байланыс желілері кез келген оқшаулағыш немесе бейнелендіргіш байлаушыларсыз, бағандар арасында ауада ілініп тұрады. Мұндай байланыс желілері арқылы дәстүр- лі түрде, телефон немесе телеграф сигналдары беріледі, кейде басқа мүмкіндік болмаған жағдайда Бұл желілер компьютерлік деректерді беруге де пайдаланылады. Бұл желілердің жылдамдық сапасы мен кедергілерден қорғалғандығына алғыс айтуға бола- ды. Қазірде байланыстың өткізгішті желілері кабельдік желілерге орын беруде. Кабельдік желілердің құрылымы күрделі. Кабель бірнеше изоляциялық қабаттарға бөлінген өткізгіштерден тұрады. Олар: электрлік, электромагниттік, механикалық, сондай-ақ, климат- тық болуы мүмкін. Бүдан бөлек, кабель өзіне әр түрлі құралдар- дың қосылуын тездететін разъемдардан тұруы мүмкін. Компь- ютерлік желілерде кабельдің үш баеты типі қолданылады: мыс өткізгіштерінің айналмалы жұбынан тұратын кабельдер, мыс кетігі бар коаксиалды кабельдер, сонымен қатар талшықты- оптикалық кабельдер. Оралған сымдардан жасалған өткізгіш айналмалы қоссым (twisted pair) деп аталады. Айналмалы қоссым мыс өткізгіштердің қос сымы изоляциялық экранға оралғандағы экрандық (Shielded Twistedpair, STP) нұсқада және изоляциялық қаптамасы жоқ эк- рандық емес (Unshielded Twistedpair, UTP) нұсқада кездеседі. Өткізгіштердің айналдырылып оралуы сыртқы кедергілердің пайдалы сигналға әсер етуінен қорғайды. Коаксиалды кабельдің (coaxial) құрылымы симметриялық емес, ол ішкі мыс кетігінен және кетіктен изоляция қабаты арқылы бөлінетін қаптамадан тұрады. Коаксиальды кабельдің бір-бірінен қолданылу аумағы (мысалы, жергілікті желілер, жаьандық желілер, кабельдік теле- видение желілері) және сипаты жағынан ерекшеленетін бірне- ше типі бар. Талшықты-оптикалық кабель (optical fiber) жіңішке (5-60 микрон) талшықтардан тұрады, олар арқылы жарық сигнал- дары таралады. Бұл кабелдің сапасы жоғары, ол деректерді өте жоғары жылдамдықпен (10 Гбит/с ке дейін және одан жоғары) жібереді және басқалармен салыстырғанда деректерді сыртқы кедергілерден жақсы сақтайды. Жергілікті және спутниктік байланыс радиоарналары радио- толқындарды жіберуші және қабылдаушының көмегімен кура- лады. Әр түрлі типтегі радиоканалдардың көбі арна алыстығы мен пайдаланатын жиілік диапазоны бойынша ерекшеленеді. Амплитудалық модуляция диапазондарымен (Amplitude Modu- lation, AM) аталатын қысқа, орташа және ұзын толқындардың (ҚТ, OT және ¥Т) диапазондары оларда қолданылатын сигнал модуляциясының типі бойынша ұзак қашықтықты байланысты орната алады, бірақ деректер ақырын жылдамдықпен жеткізіледі. Ен жылдам болып ультрақысқа толқындар (УҚТ) диапазонын- да, сондай-ақ өте жоғарғы жиілік диапазондарында (ӨЖЖ не- месе microwaves) жұмыс жасайтын арналар есептеледі, оларға жиілік модуляциясы (Frequency Modulation, FM) тән. ӨЖЖ диа- пазонында ОТЖ (4 ГГц тен жоғары) сигналдары Жер ионосфе- расында көрінбейді және байланыстың беріктігі үшін хабар- лаушы мен қабьшдаушы аралығы тікелей көрінетіндей болуы кажет. Сондықтан да осы шарт орындалуы үшін Мұндай жиіліктер не спутниктік арналарды, не радиорелиялық арналар- ды қолданады. Қазіргі кезде компьютерлік желілерде деректерді беру фи- зикалық ортасының жоғарыда сипатталған барлық типтері қол- данылады, осылардың ішіндегі ең перспективтісі талшықты-оп- тикалық желілер. Осындай желілер арқылы казірде ipi аумақтық желі магистральдары, сондай-ақ, жергілікті байланыс желілерінің жылдамдығы жоғары линиялары да кұрылуда. Жоғары сапалық құндылығымен және монтаждаудың қарапайымдылығымен си- патталатын айналмалы қос сым да кең тараған. Айналмалы қос сым көмегімен концентратордан 100 метрге дейінгі қашықтық- тағы абоненттерді қосады. Спутниктік арналар мен радиобайла- ныс көбінесе кабельдік байланысты қолдануға болмайтын кезде пайдаланылады. Мысалы, желі халык аз орналасқан мекенмен байланыс орнату үшін қолданылады. жүктеу/скачать 12,78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|