Ойласам  аяр  жаным  дін  шырмаған

Л ениндік  партияда  сенім,  тірек!

Естілді  құлағымда  майдан  даусы, 

Ж атқандай  Россияда  сел  күркіреп!..

Сол  оймен  асып  талай  қырқа  белден, 

Шыққанда  күрес  даусы  шырқап  өрден, 

Әліби  тартты  Питер  қаласына,

Зор  күрес  солдатындай  бұрқап  енген.

Торғай  қүйымы

I

Шарықтап  құм  жосалы  ж алаң  белді, 

Шаңдатып  келе  жатыр  Аманкелді. 

Аңқытып  ақ  тұйғындай  астындағы 

Алды  —  ж ел,  арты — құйын  ж арау  керді. 

Артында  Аяп  бала  шаң  бүркенген,

Келеді  көк  бестімен  қалқып  өрден. 

Шоқытып  құм  төбеге  шықты  өзі, 

Аңшыдай  адырдан  бір  түлкі  көрген.

Ж оқ,  аңшы  емес  қазір  ж ені  бөлек, 

Жарысып  жүрген  де  ж оқ  ж ел  жебелеп. 

Д ү з  барлап  келген  д е  ж оқ  жауды   бағып, 

Ж орыққа  шыққан  да  ж оқ  елден  ерек. 

Селебе  соғар  шақта  төгіп  қаһар,

Сұңқар  да  алдын  ала  қанат  қағар.

Таянса  қалың  нөпір  ш ағала  да, 

Саңқылдар  ж ағаларға  жайып  хабар. 

Аспанда  әбж ы ландай  түсі  бейне,

ІІІықса  бұлт  түн  қабағын  түйіп  кейде. 

Лашығын  лақтырып  бір  кете  ме  деп, 

Ж арлы  ж ұрт  басқұр  бауын  түйінбей  ме? 

Сондай-ақ  Амапкелді  түйген  қабақ,

Бұлт  басқан  даласының  кегін  қарап. 

Қасқырдай  қанды  көзді  ұлық-тере, 

Қадалған  қойдай  момын  елді  талап. 

Соғыстың  сұрапылы  ж едел   есіп,

282

Ж ұлқысқан  жиһангерлер  төбелесін.

Ііетіне  дүниенің  жалын  бүркіп,

Әлемді  таламақшы  тең  үлесіп.

Алыста  майдан  оты  жарқылдаған,

Жер  бар  ма  сол  бір  өртке  шарпылмаған? 

Осындай  алагіатта  аулын  ойлап,

Ж ігіт  пе  оймен  самғап  шарқ  ұрмаған?

Ол  әлі  жорық  кешкен  батыр  емес, 

Дуылда  бай-төремен  тагу  емес.

Өзінен  асқан  ойлы  аға  да  ж оқ,

Алатын  осындайда  ақыл-кеңес.

Ойлап  тұр  Аманкелді  кұм  төбеде, 

і)ліби  кешікті  көп  мұнша  неге?

Ауылға  әрекетін  тигізе  ме,

Батыста  бұрқ-сарқ  еткен  қан  селебе? 

('.арғайтты  асық  досы,  сағынышты,

Алыс,  ж ат  қияларға  не  қып  ұшты? 

Келгелі  бір  сәлем  хат  аз  күн  болды, 

('өзінен  ұшқандаііын  жалын  күшті.

Галай  жыл  ж оғалса  да  кетіп  жырак, 

Мекені  бұл  күндегі  Петроград.

Ж ұмбақтап  әлденендей  сыр  білдірген, 

(лчіетін  күші  бардай  бекім  бірақ.

Ол  сірә  мұнарадай  биік  шығар,

Теңіздей  терёң  ойлы  тұнық  шығар. 

Олемнен  ақыл  терген  жиһанкез  ғой, 

Сырына  бұл  дүниенің  қанық  шығар. 

Қазір  ол  асқан  менен  мерген  шығар, 

Гайыпты  нысана  қып  келген  шығар. 

Қүреске  епті  шығар  шалысы  бар,

Ылегін 

балуанш а  жеңнен  сыбар. 

Дармға,  кетті  сонау  балалық  шақ,

Оіілап  ек  айрылмастай  бала  құшақ. 

Аііырды  қатал  тағдыр,  жоғалды   ол, 

Қүлазып  қалдым  мен  де  далаға  ұқсап.

I>үл  қырдан  кетті  ол  да  қашты  киік,

233

Түнеріп  жатыр  дала  тас  түйіліп.

Алысып  әлділермен  албырт  жаным,

Кек  буды  ж үрегім ді  басты  күйік.

Ж ағаңа  ж ат  жарм асса  қайтер  едің? 

Ызасы  өтті  елге  бай-төренің.

Сүліктей  үлықтары  жүртты  сорып, 

Қансырап  түрған  ж оқ  па  байтақ  елім.

Сұм  болыс  сындырған  сен  елдің  сағын, 

Сол  үшін  шыдамадым,  қол  жұмсадым. 

Сол  үшін  солар  мені  қаралады,

Бұзық  деп  үлықтарға 

берді  шағым. 

Осылай  толғанды  да  Аманкелді,

Көзімен  тұрды  шолып  ж алаң  белді. 

Артынан  Аяп  бала  келді  жетіп,

Аптығып,  далаңдатып  балақ-ж еңді.

—  Ия,  батыр,  келе  жатқан  қажың  қайда? 

Ол  езі  патшаға  да  бағынбай  ма? 

Шоқынды,  орыс  болды  деп  еді  ғой, 

Қалайша  табынды  екен  ол  қүдайға?

Ол  үнсіз  тұр  төбеде  қарауылдап,

М айдан  ж оқ,  мінген  аты  ж арау  бірақ. 

Шығанға  ұшқан  сұңқар  оралса  тез, 

Ашуын  көтерсе  тез,  қыр  дауылдап!

II

Осындай  мереке  бар  қай  ауылда,

Қуаныш  лебі  соқты  Қайдауылда?

Ж елпіді  түндіктерін  қоңыр  үйлер, 

Қонғандай  келіп  ж аңа  жайлауына. 

Ж айнаңдап  ж ер  ошақтар  жанып  жатты. 

Ж айраңдап  жарлы  ж үздер  жалын  атты. 

Ауылдың  ортасында  алқа-қотан,

Соған  ж ұрт  жапырласып  барып  жатты. 

Мейлі,  жамырасып  кетсе  төлдер,

Қекселер,  келіндерің  өтсе  жол  бер.

284

Порің  де  жиналыңдар  бұл  жиынға, 

Келіңдер,  әділдікті  көксегеидер.

Аііііалып  ауыл  үйді  албырт  Аяп,

Айтып  ж үр  ж аңа  келген  жарлықтай-ак, 

Оліби  казір  кеште  сейлейді  сез,

Әкелген  сыйлығы  бар  жарлыны  аяп... 

Өткен  түн  қоңыр  үйде  ортадағы,

М әж іліс  таң  атқанша  тарқамады,

Оліби  шертті  бастан  кешкендерін, 

Айтылды  арманы  мен  бар  талабы.

Екі  дос  кездескенде  кеңіс  белде,

Согысып  кеуделерін  көріскеиде, 

Гашықтай  таңырқасып  бірін-бірі,

Ой  жұмсап  өткен  сонау  өрістерге.

Қелсе  де  кезіп  өзі  талай  ж ерді,

Көп  әлем  көрген  ж андай  Аманкелді, 

Сөйлесе  ыза  жанған  лебізінен,

Ен  төстеп  ж үргендерге  талаи  елді.

Калың  қасг  қара  мұртты,  кең  иыкты, 

Тұлғасы  тығыршықтай  толығыпты. 

Ж ұлды здай  жанарынан  ұшқын  атып, 

Өзіие  қаратқандай  қауым  жұртты. 

Ауылда  Аманкелді  солай  өскен,

Озық  боп  даладағы   баяу  көштен,

Ал  сонда  таңданады  Аманкелді,— 

Досьіна  ж ердің  ж үзін  ж аяу  кеінкен. 

Аксары,  л<үзі  жылы  аяулы  жан,

Алыстан  барлауш ыдай  ой  аңдыған. 

Көзінде  үміт  күліп,  әлем  сыры,

Аіиылып  тұрғандай  бір  таяу  бұған. 

Алдында  саз  бергендей  таң  әлемі,

("ол  сырға  Аманкелді  қанған  еді, 

Жинады  ауылдасын.  жаңалықты,

Білсін  деп  бүркемеде  қалған  елі. 

Жпынға  келді  түгел  жарлы  қыпшақ, 

Ж аи-жақтап  жапырласып  жайып  құшақ.

285

Ағытты  өлеңін  де  ақын  Омар,

Батырын  мадақтаған  жырау  құсап. 

Күлімдеп  ж адау  ж үздер   алды  қоршап, 

Шақырған  Аманкелді  бәрін  жар  сап. 

Әліби  айтып  кетті  әңгімесін,

Іздерін  елестетіп  қалған  алшак.

Ал  анау  ақбоз  үйде  ж атаң  сыр  бар, 

Ж иналған  істік  мұрттар,  сақалдылар. 

С абадай  кешкі  піскен  күмпілдетіп, 

Сабалап  жатыр  сөзді  мақау  қулар. 

Бәрінен  бойы  биік,  түрі  қатал,

Атандай  ортасында  отыр  Қапар. 

Түксиіп  отыр  ойлап,  тұман  басып, 

Қадалған  көзі  қайда  төгін  қаһар? 

Делдиген  кең  танаулы  қара  сұр  ж ак, 

Қерілген  кірпі  шашты,  қасы  қияқ, 

Паңсынған  Орынбордың  оқыганы, 

Мәдияр  міңгірледі  мұртын  сипап.

—  Ол  езі  шоқынды  бір,  безгеп  діннен, 

Кезеп  ол,  дүниені  кезген  күннеи. 

Орысқа  жанын  сатқан  азғын  қу  ол, 

Алаяқ  ылги  ж алған  сөзбен  жүрген. 

Түріктің  топап  келген  саудагерің,

ІПот  емес,  оған  сотың,  дау  дегенің. 

Кәпірден  қатын  алған,  шошқа  жеген, 

Найсан  ол  зілін  артқан  тау  бәленін. 

Келді  ол  жүртымызды  азғыруға, 

Елдікті  тоздыруға,  аздыруға.

Ата  ж ол,  дін,  ақсақал,  соты  қайда,

Бүл  куды  азғынсың  деп  жазғы руға... 

Солай  бір  басып  жатыр  сөз  көрігін, 

Маздатып  есектерін  өздерінің,

Ал  мұнда  Әлібиді  алкалап  жұрт, 

Айтқызған  дүниені  кезген  жырын. 

Әлемнен  әділдікті  іздегенін,

286

(.апарды ң  сыры  қилы  тізбелерін.

(дчгенін,  түйсінгенін,  күрсінгенін.

Қейде  көп  үміттерді  үзгендерін...

III

Қараша  үйді  ж апқан  ақ  шымылдық,— 

Соған  бір  елес  беріп  жатты  шындық. 

Олжасы  Әлібидің  саяхаттан  —

Қииоскоп,  фото-сурет  —  ж алғы з  мүлік. 

Міне,  бір  пленкасы  елес  берді:

(Ж иһанкез  мүны  неге  әуес  көрді?) 

Лрқалап  ж ас  бөбегін  қайыршы  ана,

Нан  іздеп  кезген  талай  белестерді, 

Соидай  көп  сурет  берген  барша  қала, 

Қандай  көп  сүлу  үйлер  Варш авада?

Міне,  бір  мыжырайған  өңшең  лашық 

'Гұрады  мұнда  кімдер,  ал  шамала! 

Қараңдар  құдай  берген  кереметке  — 

М ұхамбет  мекен  еткен  міне,  Мекке. 

Лш-арық  айналасы  Қағбаның,

Қол  ж айған  бір  напақа  тілемекке, 

Қарашы  қара  борбай  бәдәуиге,

Түсірген  құдай  неге  нала  күйге? 

Қажылап  келген  қартты  жатыр  тонап, 

Біреулер  таяу  ж ер де  тауап  үйге... 

Мінекей  шұбырған  ж ұрт  Стамбулда, 

Мына  бір  түйілген  қол  мыстан  қол  ма? 

Тізесін  бұккен  түрік  отыр  мүлгіи, 

Торғайдай  төзіп  қана  қыскан  торға..

Уа,  ған<ап,  жайнап  жатқан  шай  даласы, 

ІІу  жыныс  аққан  бұлақ  айиаласы. 

Қамшымен  ұрып  жатыр  үпді  қартын, 

Лғылшын  әлеуетті,  бап  баласы.

Қолында  иірілген  күміс  жылан,

Мынау  кім  пілге  мініп,  тыныш  тұрған? 

Созып  түр  түйе  сандай  тұмсыгын  Піл,

287

Соқсайшы  ақ  түстіні  үндісті  ұрған.. 

Қосаяқ  арбада  бір  күлген  мырза,

Адамды  ат  қып  жеккен,  соған  ырза. 

Майысып  сүйрелеген  мүскін  ж аяу —

Аш  қытай  кеудесіне  толған  ыза. 

Мұхнттыц  жағасы  бұл  қызық  сурет: 

(Ш анхайда  сурегтен  де  қызық  сыр  көп). 

Ж үк  тасып  тәлтіреген  өқшең  қара, 

З ем біл д е  шетелдік  бір  жатыр  сұр  бет. 

Тағы  да  таңғажайып  керіністер  —

Алуан  ақ  сарылар,  қоңыр  түстер.

Орағын  ж алап  тұрған  аш  шаруа,

Қөшеде  шуылдаған  кәп  жұмыскер... 

Қөргенді  тебірентігі  бүл  ауыр  күй,

Өршітіп  әңгімесін  тұр  Әліби.

— Ж аһанда  кәрмедім  бір  әділдікті, 

Ж ауы зды қ  жайлап  жатқан  шырмау  ылғи. 

Осындай  ауылдасын  ойландырып;

Қалды  бір  киноскобын  айналдырып

Бір  адам  өр  маңдайлы,  тік  тұлғалы. 

Сөзімен  сермелгендей  майдан  құрып, 

Саңқылдап  тұрғандай  бір  ол  дауыстап. 

Алыстан  көрсетіп  тұр  нені  нұсқап?

—  Әділдік  кілтін  тапқан  осы  дана, 

Шыққан  сол  күрестің  де  туын  үстап! 

Заманның  ел  бастайтын  данышпаны, 

Көреген,  көзді  шолған  алыстағы.

Батыр  ол,  қол  құраған  халық  үшін, 

Патш амен  —  бай-төремен  қағысқалы, 

Көрдім  сол  кемеңгерді  аты  —  Ленин, 

Т еңіздей  терең  сырға  батып  едім. 

Бақытқа  жарлы  жұрты  жетер  жылдам, 

Барласа  кең  айдындай  ақыл  кенін.

Сондай  бір  дүниеге  адам  келді,

Б ілерсің  кереметін  Аманкелді.

288

Патшаның  құлдығынан  құтылуға,

Гек  соның  жолы  ғана  табар  жөнді... 

Жұтып  ж ұрт  Әлібидің  сол  бір  лебін, 

Тамсанып,  деді  бәрі  —  Ленин,  Ленин! 

Әліби  шертіп  ұ за қ   әңгімесін,

Ұйқыдан  арылтқандай  мең-зең  елін.

Ия,  солай,  оянсын  ел  ұйқысынан!

— Ашынса  оянбай  ма  ж ан  қысылған! 

Солай  бір  желпінді  ж ұрт  тыңдап  сырды, 

Қиядан  қайтып  келген  жыл  құсынан.

Ал  біреу  көзбен  ылғи  арбасыпты, 

Түнерген  сұр  жүзінен  қан  қашыпты.

— Ж о қ ,  ж а л ға н   айтқандары,—

деп  қырылдап 

Мәдияр  алш аң  басып  алға  шықты.

— Ж асы нан  діннен  безген,  елден  безген, 

Әліби  —  а л а я қ   бір  әлем  кезген.

Ермеңдер  оның  тантық  тәліміне, 

Бүлдіргіш,  елді  бұзған  желеу  сөзбен. 

Сөзіне  сенбе  мұның  бүтін  қыпшақ, 

Қыпшақты  етпек  мынау  қырық  пышақ. 

Қаны  бір  бай-кедейді  атыстырып,

Не  болмақ  пәлекетке  ұрындырсақ?.. 

«Алашпыз,  ала  болып  жарылмаймыз, 

Бай-кедей  ©зегі  бір  бауырдаймыз.

Қамқор  бар  қ а з а қ   қамын  ойлар  қазір, 

ГІанаң  біз,  жұртым,  асқар  тауыңдаймыз! 

Сондықтан  сенбеңіздер  бұл  кезепке, 

Азғынның  айла  сөзі  елге  сеп  пе?

Адасқан  Аманкелді  ерсін  соған,

Ермейді  ұйтқысы  бір  ел  есекке...

— Бар  күзет  босағасын  бай-патшаның, 

Соларға  ж а р ы қ   бол  да  ж айнат  шамын. 

Біледі  ж а р л ы   жұрты  сүйенерін,

Біледі  өлмеудің  де  қайрат-қамын.

Ц)  Қ.  Еекхожин,  II  т. 

289

Не  пайда  бізге  сенің  алашыңнан, 

Білеміз  қамқорыңды  ағасынған.— 

Шұлғиды  елін  езген  ұлықтарға,

Бой  сақтап  елдің  тартыс-таласынан.

Әрі  жүр,  Әлібиге  тіл  тигізбе!

Әкелді  ол  әділеттің  кілтін  бізге!

— Әліби  тұйғынымыз  түлеп  қайтқан, 

Сонымен  бірге  енді  сертіміз  де!

Ол  аң-таң  көзі  шығып  шарасынан,

Өзі  де  момын  ж ұртқа  ағасынған. 

Ж а н -ж а қ та н   зілді  көздер  қадалғанда, 

Мәдияр  зытты  жұрттың  арасынан.

IV

Бірталай  содан  бері  күндер  өтті,

Қан  соғыс  бүріп  жатты  жер  мен  көкті. 

Апшысы  қуырылды  патшалықтың,

Төсіне  тендіргендей  зеңбіректі.

Әліби  ауылдарын  ж үр  аралап,

Түтінді  түндіктерін  түре  қарап.

Түтіліп  құрымдары  тозған  лашық, 

Л аш ы қтай  ж а р л ы   ж андар  жүдеу  қабақ. 

Түксиген  баяғыша  түйе  белдер,

Қеруен  заман  зілін  сүйрегендер,

З а м ан а  — бұрқыраған  құмды  жапан, 

Шөлінде  керуендей  күйреген  ел, 

Түйілген  қ ар а  бұлттай  билегендер. 

Иленген  күбісінде  күйбелеңдер.

Солай  бір  мал  соңында  қатқ ан   әке. 

Қемілген  құм  кебінге,  тимеген  кер. 

Еңсесін  езген  елдің  бай  ғана  ма, 

Момын  жұрт  тогіалаңнан  ж а й   қа л а   ма? 

Өрт  шалса  оетегесін  осы  қырдың,

Құм  батқан  шаңырақтар  ш айқала  ма? 

Ж аны нд а  ж ал ғы з  ғана  сенімі  бар  — 

Ж а р л ы   ж ас  өрендері  жанын  ұғар.

290

Қасында  жүрді  бірге  Аманкелді,

Ашынса  айбатынан  жауы  бүғар.

Әлемнің  ашып  талай  сүр  беттерін,

Әліби  жайды  ж ұртка  суреттерін 

Ж иһанкез  енді  кезді  кыр  жапанды, 

Ж ап анд ай  жүдеу  жүрттың  тербеп  кегін.. 

ІІІығып  бір  мәжілістен  бүгін  кеште, 

Әліби  тұрды  міне,  бір  белесте,—

Кой  баққан  кұм  төбелер  үн  каткандай, 

Каш кан  сол  б алал ы қ  ш ак  келіп  еске. 

Жөнекей  ж а с   офицер  хабар  берген, 

Қайда  жұр  солдат  атқан  сонау  мерген? 

Гол  мерген  осы  кумда  жорткан  жүмбак, 

Талай  жыл  қиялынан  қалм ай  ерген?.. 

Сол  елес  бұлдыр  кеште  кетті  ж ы рақ, 

Ғ.сіне  тұсті  енді  Петроград.

Жасырын  жиналыстар,  жуз  таныстар, 

Ж а тқ ан   қол,  революция  кілтін  бұрап. 

Ия,  солар,  солар  ыстык  туысы  да,

Солар  ғой  жебеуі  де,  тынысы  да. 

Лениндік  кудіретті  ұлы  колдың 

Әліби  кырдан  туған  тұңғышы  да.

Сол  сәті  туған  кунге  тең  емес  пе?

Өтті  жыл,  осындай  тап  қоңыр  кеште. 

Петроград,  завод  та  бір  таса  жиын,— 

Сол  жиын  мәңгі-мәңгі  қал ар  есте.

Ақ  шашты  жүмысшы  карт,  сүсты  қабақ, 

Көп  тұрды  Әлібиге  кезін  қадап.

— Ильичтің  шын  ден  қойса  ақылына, 

Бұл  жігіт  құлшынса  шын  езі  қалап. 

Берілсе  еңбекшінің  мұратына,

Қанаудың  қожалығын  құлатуға.

Сапына  партияның  қосылсын  бұл, 

Халқының  ж алы н  берсін  қуатына,— 

Дегенде  жанып  жігер  кеудесінде,

10*

291

Күреске,  бақытқа  да  теңдесуге.

Берген  ант  партняға  перзент  болып, 

Елестеп  сонау  сорлы  ел  есіне.

Ж ү рс е   де  өзі  қазір  бұл  алшақта,

Сол  қолдың  солдаты  да  жүрген  сапта. 

Партия  —  лебізі  де,  сенімі  де,

Ел  үшін  тулап  жүрек  куйген  шақта.

Сорлы  ж үрт  зорлық  деген  ие  жеңген, 

Ш а та қ   көп  шырмауықтай  шиеленген.

Ата,  ру,  а қ сак ал   бар  жігін  жапқан, 

Үлықтай  соған  басын  сүгйеп  ерген.

Өзгеше  мұндай  майдан,  езегі  жат,

Әліби  кезенер  бір  кезегін  тап.

Апыр-ау,  неден  соны  бастау  керек,

Питерге  айтып  соны  ж азам ы н  хат...

Осылай  ойланды  ол  дөңге  келіп,

Төменде  ауыл  жатты  дөңгеленіп.

Иірілген  түтіндері  түндіктерге,

М ал  мен  ж ан   бейуаққа  тең  бөленіп. 

Түнерген  бейіттердей  қүрым  лашық,

Кой  сауған  келіншектер  сыбырласып.

Сонау  бір  ш аңқан  үйден  шаңқылдаған, 

Бәйбіше  ашуына  шұғыл  басып.

Сондай-ақ  шәуілдеді  Аламойнақ,

Әлдекім  келіп  қалды  қүйын  айдап. 

Тынышын  бейуақыттың  бұзып  міне,

Салт  атты  түсі  суық  тұр  айқайлап.

V

—  Ж а н д а р ал   ашу-зілін  шашып  шаң  қып, 

Келеді  алып  бізге  тосын  ж арлық. 

Бай-болыс  кілем  төсеп  жүр  жолына, 

Сескеніп  әлпетінен  шошынарлық.

Мен  өзім  кердім  оны  құм  тәбеден,

Аң  қуып  жүргенімде  ертеменен.

Ж а н д а р а л   отыр  екен  пәуескеде,

292

Үиі  күрең  алын  қаш қан  ентелеген.

Отырды  ол  артта  жеке  бетін  сүртіп, 

Қопақтап  тізесіне  отыр  бүркіт. 

Мылтықты  қалдым  басып,  бүркіт  қүлап, 

Аттары  алып  қашты  оқтан  үркіп. 

Ж а н д а р ал   ш алқасынан  түсті  бірден, 

Бәлемнің  зәресі  бір  үшты  білем.

Жөнелді  зымыратып  ат-арбасын,

Ж олы  жоқ,  Ж ы ланш ы қты ң  үстіменен...

— Ж арайсың,  батыр  аға,  бәрекелді! 

Үлыққа  көрсетіпсің  «мерекеңді». 

Мергеннің  берген  мынау  сәлемі  ғой, 

Ж а н д а р ал   білсін  әзіл,  келекеңді...

Солай  ж ұрт  жортуылды  қостап  жатыр, 

Қім  мынау  ж а н ж а л   жолын  тосқан  батыр? 

Б урадай  салқ ам   дене,  бөрі  көзді,

Сірә,  бұл  емес  шығар  бостан  батыл. 

Әліби  тұрды  солай  тене  қарап,

Сол  адам  алпамсадай  түйе  қабақ, 

Қ ұш аққа  алды  қысып  Әлібиді,

Әкедей  көңілін  бір  ие  қалып.

— Ж а п а н ғ а   қаңғып  ұшқан  қарлығашым, 

Ж ел   жетпес  жер  түбіне  бардың  ба  шын? 

Ағаңмын,  атқан  сонау  шапқыншыны, 

Арқаның  арқа л аға н   бар  күнәсін. 

Қуғыннан  үлы қ  мені  арылта  ма?— 

Қырғидай  қонақтадым  әр  бұтаға. 

Қорқып  ем  — мен  өлтірген  солдат  үшін, 

Орысқа  сен  кетті  деп  барымтаға...

Есіне  Әлібидің  түсті  мерген,

Естіген  жайын  сонау  офиңерден.

Тағы  да  таңдана  ол  қалды  қарап, 

Мергенге  алдындағы  тәсін  керген.

— Ақиық,  қиғыр  қанат  бүркіттей  тап, 

Ж ауы на  оғын  кезеп  атын  баптап.

293

Қасқиған  арыстандай  Мерке  мерген,

Осы  деп  Аманкелді  кетті  мақтап.

— Жігітті  шешенсінген  —  дауда  сына! 

Атқа  мін,  Әліби  мен  Аманкелді,

Ер  болса  батырсынған  —  ж а у д а   сына! 

Төндіріп  ж айдың  оғын  ж а у   басына! 

Ж а н д а р а л   алып  келді  бүлік-жарлық, 

Солдатқа  алынсын  деп  жігіт  барлық. 

Қ азақты   қорлап  келген  жауыз  патша, 

Қ асапқа  айдамақш ы  елді  мал  ғып.

Ж о қ   енді  шыдамаймыз  мазағыңа, 

Түспейміз  көгендеген  аза-мүңға.

Арқада  аруақты  көтеремін,

Ж а р   салып  орта  жүздің  қазағына. 

Келдім  мен  кеңесуге  екеуіңмен 

Патшаның  айла-сырын  жете  білген. 

Шығайық  қанаттасып  ж ауға  қарсы, 

Немесе  өзім  жеке  кетемін  мен!—

Деп  Мерген  атқа  мініп  тепсінеді, 

Батқан дай  кеудесіне  кек  сілемі.

Сол  бір  сәт  теңіздей  бір  тебіреніп, 

Елінің  естілді  ме  өксігені?

Солай  бір  ойлап  елге  батқан  мүңды, 

Асығып  Аманкелді  атқа  мінді.

—  Ал,  мерген,  кезене  бер  садағыңды!

— Ал,  батыр,  баста  бізді,  қ а қ   дабылды! 

Осылай  жиылғандар  сеңше  толқып, 

Кеткенде  ашулары  қырға  көлкіп, 

Орнынан  үшып  түрды  Әліби  де,

— Бүл  жерде  қорлы қ  көрген 

Қайдауыл  ма?

Отырған  жоры қтарға  оймен  жортып. 

Қайдауыл  төтеп  берер  қай  дауылға?

Жиналсын  Торғай  құмын  басқан  түгел, 

Патш аның  бағынбаса  айдауына.

жүктеу/скачать 6,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: