Ватдпуды,, I! ҚАлижан бекхожин вибяйЗ?й

Тулаған  көк  төсінде  төтеп  толқын, 

Шүйіліп  ескі  ж аға  бүйіріне.

Кегінде  пролетардың  буырқанған,

Бұл  өзен  Октябрьге  ту  атанған. 

Күркіреп  «Аврора»  қияндарға,

Алыста  жалы ндары   жүр  тұтанған. 

Толқып  тұр  Қызыл  тулар  астанада, 

Ж а ғ а д а   сөздер  өктем  басқа,  ж аңа. 

Революция  қорғаны  болды  бұл  кез, 

Кешегі  Россияға  патша  қала.

Мұнда  Үлы  революция  туын  ұстап, 

Большевик  партпясы  құрған  штаб. 

Мүнда  Ленин  жаңғыртып  жер-жаһанды, 

Халыққа  теңдік  туын  тұрды  нұсқап. 

Құздардан  аққан  селдей  соғылысқан, 

Бұл  жерде  кереметті  күш  тоғысқан. 

Қырымнан  келді  міне  Әдіби  де,

Ел  үшін  көкірегін  ашу  қысқан. 

Алаштың  азаптары  тұр  есінде,

Гарыққан  Торғайдың  ол  түрмесінде. 

Питерлік  Совет  оны  азат  етіп, 

Ш ақырған  еркіндіктің  күресіне. 

Қырымға  үшырған  бүл  қыран  кұсы, 

Болды  онда  партияның  ұраншысы. 

Ш ақырды  Ленин  оны  сол  қиядан,

Әліби  —  ж а ғ а д а   бұл  тұрған  кісі.

Күтіп  тұр,  бір  сағат  бар  кездесуге, 

Кәсеммен  сырласуға,  кеңесуге,

Абыржып  Әліби  де  ойланып  тұр, 

Қ алайш а  түстім  екен  мен  есіне?

Өмірдіц  қақтығысып  шатқалында, 

Ж иһанкез  ж а л қ ы   жүрген  шактарында. 

Өзімен  Ж ен евада 

кездескенін,

Есінде  көсем  әлде  сақтады  ма?

Есінде  сонау  д а л а   ж а тқ ан   алш ақ,

311

Торлаған  лаңды  Алаш,  қанды  Колчак. 

Апыр-ау,  ордалы  ж а у   ешіре  ме, 

Есімде  атқан  ж а ң а   таңды  қоршап? 

Ойлап  тұр  өзендей  ол  толқып  бәрін,— 

Көтеріп  Октябрьдің  өр  туларын,

Әкетсе  сөндіруге  ж аудың  өртін. 

Неваның  тулап  ж а тқ а н   толқындарын, 

Д а л а ғ а   керемет  бір  күш  дарыса, 

Зымырап  «Аврора»  оқтарынша, 

Ж а р қы лд а п   наж ағайлы   Октябрьдің, 

Түнегі  тұңғиықтың  ақтарылса...

Бөлмеде  ойға  батқан  тек  бір  өзі, 

Көріп  тұр  оймен  қыран  Россияны, 

Айна  боп  Смольныйдың  көк  күмбезі. 

Алдында  ағытылды  тасқын  міндет, 

Советтік  Россияға  қастық  тілеп, 

Антанта  ақ  генерал  құтырынды, 

Аранын  ашты  бірге  аштық  індет. 

Алдында  ауру  дүние  ыңырсыған, 

Соғыстың  жарасы нан  қан  ыршыған. 

Анталап  айналадан  капитал  сұм, 

Еліміз  даң-дұң  еді  қалың  шудан, 

Құбылтып  кәрі  дүние  азғын  түсін,

Әр  жерден  ақситады  азу  тісін.

Осынау  күз  күнінде  отыр  Ленин, 

Ш арықтап  заманының  жазы-қысын. 

Қолбасшы  үстінде  тұр  өр  жағаның, 

Керуге  келешектен  болжағанын, 

Кемеңгер  ақыл  барлап  айқындап  тұр, 

Тағдырын  ж а ң а   туған  державаның. 

Қанатын  қағып  ойлар  қиялында, 

Ш арықтап  жөнелгендей  қия-қырға. 

Тоқтады  ойлы  кәзі,

Қ а з а қ   жері,

312

Тапталған  ақ  бандының  тұягына.

Өмірі  ж ұт  түнеген  іргесінде,

Осы  ж ұрт  Россияның  кірмесі  де.

Талықсып  тұтқын  ж андай  келіп  еді, 

Қ ат-қаб ат  патшалықтың  түрмесінде. 

Толғанып  ойы  кеткен  тау  мен  қырға, 

Бөлеуге  халықтарды  таң  нұрына. 

Солардың  ағысына  түйді  Ленин,

Қ азақты ң  аянышты  тағдырын  да.

Қөтеріп  ойлы  басын  құдіретті,

«Азат  ел  болады!»  деп  күбір  етті.

С ағат  үш,  Ж анкелдин  де  келіп  еске, 

Орнынан  ш апш аңырақ  жүріп  кетті.

Қең  маңдай  көрінгенге  алғы  үйде, 

Солдатша  ұшып  тұрды  Әліби  де.

Қөзінен  қуанышы  ж а р қ   етті  де,

Ильичке  беріп  сәлем  қалды  иіле.

Ұсынған  Әлібидің  қолын  ұстап,

— Ж үріңіз,  бөлмеге,—  деп  қалды  нұсқап. 

Қашанғы  сырласын  бір  кәрген  жандай, 

Алдынан  ашылғандай  кең  бір  құшақ, 

Арманы  жайнағандай  күндей  күліи, 

Ильичтің  сөздерінен  нүр  себіліп.

Ж үзінде  жалын  ойнап  Әлібидің  ,

Сол  бір  сәт  кетерілді  еңсе  биік.

—  Сізді  бір  көрдім  білем...

— Ия,  көрдіңіз.

Сергітіп  сонда  мені  жібердіңіз.

Сонау  шет  Швейңария  өлкесінде, 

Өшпестей  жүрегіме  от  бердіңіз... 

Халқымның  адал  ұлы  атануға,

Өзімді  арнап  күрес  сапарына,

Қелер  жыл  солдат  болдым  сапқа  тұрып, 

Айбынды  партияның  қатарында.

Содан  соң  күрес  жылдар...

313

— Білем  бәрін...

Ақтайтын  жауынгерсің  ел  арманын!— 

Деп  Ильич  айтып  кетті  Әлібидің 

Ел  үшін  ереуілді  ту  алғанын.

Қолбасшы  майдандасқан  әлемі  кең, 

Болса  да  әр  солдатын  біледі  екен.

Ол  риза  Ж анкелдинге,—  деді  түйіп:— 

«Майдан  түр  алдымызда  әлі  төтен»... 

Адымдап  жүріп  қайта  алға  қарап, 

Қолбасшы  солдатына  берді  қанат.

— Сіз  қ а з а қ   даласы на  комиссарсыз!— 

Деп  Ленин  Әлібиге  қойды  талап: 

Қорлықтан  қ а з а қ   елі  құтқарылсын, 

Жеріңнен  ж а у   ж а с аған   ж ұт  арылсын 

Берілсін  барлы қ  билік  Советтерге! 

Ұстасын  солар  елдің  тұтқа  күшін. 

Сырылсын  қыр  бетінен  өңкей  пандар  — 

Қолчактар,  алаш ш ы лар,—  Бөкейхандар. 

Тек  орыс  пролетары  халқына  дос, 

Ж ұрты ңа  жеткіз  соны,  бар  ақыл  қос! 

Тез  алсын  еркіндікті  қыр-атырап, 

Ерлерден  ерікті  бір  құр  отряд,

Майдан  аш  революңия  жауларына, 

Береді  қүрал-күшті  Петроград!—

Деп  Ленин,  желеткеге  қолын  қадап, 

Қартаға  тағы  да  бір  қалды  қарап.

— Республика  болады  қ а з а қ   елі!

Өз  еркін  еңбекші  ж ұ рт  алсын  қалап. 

Солай  деп  қолын  кесем  қалды  нұсқап, 

Сол  дауыс  женелгендей  дауыл  ұстап. 

Қырына  бақыт  қусын  ұшырғандай, 

Жерінен  қуылғандай  ж а у   алыстап. 

Қиялы  Әлібидің  тасып  сол  сәт:

— Міндетім  партияға  болу  солдат,— 

Деді  ол,  сеніп  қарап  көсем  өзі,

314

Қолымен  Әлібиге  берді  мандат.

Бастады  Ильич  тағы  сыр  кеңесін, 

Қелтіріп  келешекті  қыр  елесін.

Үқтырып  ұмтылысын  күрестердің, 

Тарихтың  аттандырып  тура  көшін...

III

Қүйында  қар  әлемге,  қапта  борані 

Дүбірлетіп  дүниені  соқ  барабан.

Мүз  құрсанған  сүр  д а л а   қақпасына, 

Атой  берді  коммиссар  сап  құраған. 

Пролетардың  ашуы,  бора  қардай, 

Ж а у л а р д ы   ақ  кебінге  орағандай. 

Күркіреді,  лап  берді

селкілдеді, 

Бәйтеректер  сілкініп  буралардай.

Азап  зілі  баттасқан  бұл  атырап,

Көтер  кегін  сүрапыл,  соқ  қаттырақ! 

Қүйындады  қалың  қол  Орынборға,— 

Әліби  қүраған  бүл  атты  отряд.

Мұрты  мұзды  комиссар  түсі  қатал,

—  Ей,  бөгелме,  зымыра  саппен  қатар! 

Қаптай  шапты  борандай  ашу  бұрқап, 

Топтасқан  орыс,  қазақ,  башқүрт,  татар. 

Түтқасын  даланы ң  сол  тұрды  түтып, 

Атаман  аң  шүбыртқан  шулы  Дутов. 

Аламан  Алаш  жүрді  айдауында, 

Атаман  айналасын  бүрді  түтып. 

Ысқырып  Орынборда  сүр  атаман, 

Сыртында  қүтырынып  соқты  боран.

Әне,  Сырт  станңиясы  сүстанады, 

Аяздай  атты  қ а з а қ   сап  құраған. 

Қайыңдар  қалтырайды,  шайқалады, 

ІІІартылын  зеңбіректер  қайталады. 

Комиссар  қол  кетерді:

алға  атой!

31 5

Қылышты  серме  жауды  жайпағалы.

Бұл  әскер  зор  майданның  тармағы  да! 

Қарулы  қанаты  бар  ар  жағында. 

Қобызын  нажағайды ң  жатыр  тартып, 

Комиссар  Кобызов  та  Қарғалыда.

Ат  қарғып,  аласұрып,  қар  қабынған,

Ақ  қ а л а   ал ау  ш ашқан  бар  маңынан. 

Атака  берді  әне  ер  Кобызов,

Қасқыр  ж а у   қашты  білем  Қарғалыдан.

— Ей,  Аяп,  қылышыңды  көтер,  серме, 

Шық  алға!

Шабуылға!

Ырық  берме!

Комиссар  тастап  ж а рл ы қ  жіғіттерге,

Өзі  де  озып  шықты  қарлы  белге. 

Сарсаңды  сарбаздармен  шеккен  Аяп, 

Маталып  майданға  да  кеткен  Аяп, 

Ақыры  жұмысшы  боп  темір  жолға,

Бүл  маңда  жүрген  еді  кептен  Аяп.

Ақ,  қызыл  кәк  пен  жердей  қабысқанда, 

Косылған  өзі  келіп  комиссарға. 

Ж инасқан  еріктіні  елге  шығып,

Ж а р   салып  алыстарға,  таныстарға. 

Ж а у   көрсе  жалындайтын  қызығып  та, 

Ерлікпен  аты  шыққан  Бұзылықта. 

Сырттандай  сұсты  жігіт  атой  берді, 

Енуге  мүз  құрсауды  бузып  Сыртқа. 

Шүйілді  отряд  та  ақ  борандай,

Құздан  бір  қалың  тасқын  қаптағандай. 

Л ап  берді  атты  қ а з а қ   алдарынан, 

Ордалы  індерінен  атқан  аңдай.

Өңшең  бір  мұз  папахты  қатпа  маңдай, 

Екпіні  тау-тасты  да  таптағандай. 

Ж а л а ң д а п   қылыштары,  көк  сүңгісі, 

Атымен  бастан  асып  аттағандай.

316

Лйқасты  екі  ж а қ т ан   найза-қылыш, 

Әп-сәтте  аласұрды  майдан  ұрыс.

Қырқысып  қылышпенен  оқ  та  бүркеп, 

Асырын  салып  жатыр  ойранды  күш.

Лт  тулап  Аламанның  айқасымен,

Ақ  боран,  азан-қазан,  айқай-сүрең. 

Дауысы  комиссардың  саңқылдады, 

Азаттық  үшін  жауды  ж ай рат  мүрдем! 

Қылышпен  көбін  Аяп,  шауып  өтті,

Үстін  қан  талайының  жауып  кетті. 

Штыкпен  түйрелеп  жүр  татар  жігіт, 

Ж ұлқы сқан  жауынгер  көп  ж а у   жүректі. 

Сүрапыл  сілкінткендей  жер  мен  көкті, 

Ж а с   орыс  жатыр  төпеп  зеңбіректі. 

Қылышын  талай  шапты  Әліби  де, 

Қарғытып  астындағы  теңбіл  көкті. 

Боялып  қызыл  қанға  қар  алабы, 

Ж ар ы л д ы   атаманның  аламаны.

Қомиссар  тік көтерді  Қызыл туды,

Отряд  ақ  бандыны  қамалады.

IV

Ж үздерін  боран  шымшыгі,  ызғар  шалған, 

Отряд  ж а у   бұғауын  бүзып-жарған.

Қеледі  саппен  міне,  айбатынан 

Орынбор  қалш ылдады  мұз  құрсанған. 

Жеңісін  жәнекей  жұрт  жатыр  қостап, 

Қ а л а ға   екі  тұстан  кірді  міне,

Жанкелдин,  Қобызовпен  қолын  бастап. 

Қаш аннан  қарақш ы дай  әккі  Дутов,

Сол  түні  сүрапылда  кетті  зытып.

Мүмкін  бір  сұмырайлар  қал ған   шығар, 

Қезеңнің  аума-текпе  бетін  күтіп.

Қөшеде  ереуілді  сұстылар  бар,

Буржуйға  кәтерілген  сұсты  қолдар. 

Жұмысшы  мылтықтарын  кезей  сөйлеп,

3 1 7

Ж ү р   шалқып  Қызыл  туды  үстағандар. 

Әскер  де  адымдарын  қарыштады,

Әсем  ғой,  музыкасы,  марштары.

Тұрса  да  қолды  қарып  қарлы   мылтық, 

Толқытты  жұртты  даусы  алыстағы: 

«Басыңдар,  жолдастар,  аяқты,

Туғанда  төңкеріс  таңы.

Ж айы ңдар  құлашты  ж а н -ж а ққа ,

Жойылсын  залым дар  заңы!»

Орынбор  үзген  ж а ң а   қ а ң   қүрықты,

Сілкініп  сол  дауыспен  жаңғырықты. 

Сыртында  түн  иектен  ж а тқ ан   ауыл,

Селк  етіп  қызыл  арай  таңды  күтті. 

Ж анкелдин  қ а л а д а   бүл  қүрып  штаб, 

Ж а н - ж а қ қ а   бүйрық-жарлық  жатыр  нұсқап. 

Ол  солай  ж а р л ы қ   жазып  отыр  еді,

Аяп  бір  капитанды  әкелді  үстап.

— Мінеки,  атаманның  көк  соққаны,

Тегі  бұл  жасырынып  ж ан  сақтады.

Үстадым  түнде  мүны  бір  бұрыштан,

Бұл  бізге  тыңшы  болып  қа л ға н   дүшпан! 

Қомиссар  көтерді  де  басын 

жерден, 

Қ арады   капитанға  осы  келген:

— Ах,  Загаров,  хош  келдіңіз,

кездес.тік  пе?— 

Қуанды  адамдай  бір  досын  көрген.

— Ия,  мен  өзім  келіп  түстім  қолға,

— Сізге  бір  ізгі  қиял  түскен  онда.

— А,  Аяп,  сен  бара  бер,—  дегенде  ол, 

Таңдана  қарап  Аяп  шықты  зорға.

— Торғайдан  Орынборға  шақырылдым, 

Дутовтың  дүрмегінде  сапырылдым.

Айуан  әлегінен  жаным  безді,

Үзақ  жыл  адасқанға  қапы  үрдым... 

Сенсеңдер  сендерге  мен  берілмекпін, 

Сендер  ғой  тарқататын  шерін  көптің...—

318

Дегенде  Әліби  де  сөйлеп  кетті,

М ақұлдап  тілегіне  беріп  екпін.

— Бір  тобын  отрядтың  меңгеріңіз,

Ел  үшін  енді  қайта  сермеліңіз.

Айқас  көп  алда  талай  болсын  азат, 

Алапат  жаудан  түгел  кең  жеріміз, 

Комиссар  айтты  солай  сыр-кеңесін,

Енді  ешкім  капитанды  тергемесін. 

З агаров  разы  болып  шығып  кетті, 

Бойынан  сіліккендей  зіл  бәлесін.

Күрестің  әлі  де  кәп  өр  белеңі,

Әліби  ойлап  соны  тербеледі.

Айнала  аласүрған  Колчак,  Дутов, 

Ауылға  Алаш  құрттай  өрмеледі.

Оьезін  өткізіпті  ордашылар,

Ж и налған  шонжар,  тәре,  ру  басылар. 

Кәтермек. бидің  қа р а   шаңырағын, 

Апыр-ау,  қаш ан  кесір,  шу  басылар!? 

Ж оқ,  ж а ң а   съезді  біз  шақырамыз,

Сол  ғана  революңия  шарты  нағыз. 

Құрады  республика  ж арл ы   қ а за қ !— 

Советтің  берілеміз  салтына  біз,

Қыруар  мәселе  тұр,  қиясы  тар, 

Қырсықтың  елде  талай  ұясы  бар. 

Ж а й ы л ға н   жаугершілік,  аштық  апат, 

Сондықтан  ж ар л ы   ж андар  ұяң  шығар. 

Серпілер...  Буырқанар  олар  енді, 

Сыбанар  ел  бастауға  солар  жеңдх. 

Әзірше  баулу  керек  оқығанды,

Ақылды  Ленин  бізге  солай  берді... 

Съезд  тез  шақырылсын,  уақыт  қымбат, 

Алаштың  әлегі  көп  еліме  жат.

Д а л а ғ а   ж ар  таратып  толғап  бәрін, 

Комиссар  ж азды   міне,  Ленинге  хат... 

Отырды  толғап  солай  ауыр  халді,

319

Торлаған  қа ра   бұлт  кеп  әлі  таңды. 

Мылтығын  кезей  сөйлеп  албырт  Аяп, 

Мінекн,  айдап  келді  Әлиханды.

— Алаштың  ханы  мынау,  ақсақалы,

Ауылға  атаманның  ат-шабары.

Ұстадым  отыр  құрып  мәжілісті,

Өзіндей  төрелер  бар  басқа  тағы.

Қомиссар,  кек  алайы қ  бұл  қазақтан,

Осы  ғой  абақтыға  сізді  ж ап қан ,—

Деп  Аяп  кіжінеді  мылтық  таяп,

Әлихан  сұрланып  тек,  сөзін  баққан.

—  Рас,  Аяп,  сездерің  шын  тегі  сенің, 

Оңаша  бұл  кісімен  кеңесемін.

Аңыра  Аяп  қарап  шықты  үйден,

Мынаған  жасайды  деп  неге  сенім?..

•— Уақыт  аз  сөйлесуге  «сіз»  деп,  «біз»  деп, 

Кінәң  кеп,  керін  елге  істеп  қызмет. 

Советтің  күш-қуаты  құдіретті,

Л ай   судан  әуреленбе  балы қ  іздеп.

Таудан  сел  тасқын  атса  тас  аралас,

Шыдай  ма,  тосқауылға  тосқан  ағаш? 

Шыдай  ма,  шірік  ш аңы рақ  сұрапылға,

Тап  сендей  қазір  құты  қаш қан  алаш.

Егер  сен  езілгенді  жұртым  десең,

Солардың  тағдырына  нұр  тілесең,— 

Б ақы тқа  жеткізетін  Совет  қана,

Кел  соның  қызметіне,  іркілме  сен.

Керерсің,  емір  әлі  болар  ғажап,

Ж о ға л а р   жоқтық,  қорлық,  қалар  азап. 

Ж асайм ы з  Қызыл  тулы  республика,

Үлесін  зам анад ан  алар  қазақ.

— Мұның  тек,  қысыр  қиял,  ала  сағым,

Кім  білген  сахараның  болашағын?

Қам ауға  қайран  жұртым  түсті  қазір, 

Сорлаған  еліме  енді  араш а  кім?

320

— Араша  болатын  біз,  большевиктер, 

Солармен  өз  тағдырын  өлшемек  ел.

—  Қ азақты ң  жөні  белек.  Арамызды 

Ашуға  болып  жүрсің  сен  себепкер.

—  Ал,  төре,  қылмыстысың  жүрт  алдында, 

Апатты  төндірген  кім  қыр  халқына? 

Қанішер  Қолчакка  сен  қидың  елді, 

Мойында  сол  кінәңді,  құр  шалқыма!

Сол  үшін  сені  қазір  атса  мақұл,

Ал  ойлан,  кешіреміз,  тапсаң  ақыл. 

Республика  құрамыз  қолғабыс  ет, 

Шіріген  арманыңды  таста  батыл.

— Менің  де  ой  толқытар  өз  тобым  бар, 

З а м ан д а   мінез  бар  ма  тез  танылар? 

Аума-төкпе  уақыт  қой  ойланайық,

Бізде  де  абырой  бар  сөз  тағылар.

— Ендеше  кеңес  барып  топтарыңмен, 

Сыртыңнан  саған  талай  оқталып  ем.

Бір  ж олға  босатайын  алдамассың,

Ел  қамы  үшін  тұрмын  тоқталып  мен... 

Ол  кетгі  әлде  мені  алдады  ма?

Агысын  замананың  барлады  ма?

Қөзі  көр,  кеңілі  көмір  бай  емес  қой, 

Оқыған,  парасаты  бар  жанында. 

Халыққа  туады  алтын  тең  заманы, 

'Гарихтың  өрге  тартқан  доңғалағы. 

Зырылдайды  экспресс  екпініндей,

Күйіме  барлы қ  әлем  таңданады.

Түсінсе  Окгябрьдің  сол  ағысын,

Тасқын  күш  әкеледі  далам   үшін,

Үп  қоссаң  бақыттысың  —  тұрсаң  қарсы, 

Мейілің,—  мәңгілікті  қаралысың!

Айып  ж о қ   жөнін  тапса  адасқанға, 

Қ аталм ы з  қаскүнемге  талас  барда. 

Зымыра  тарих  көші  —  бегет  болар, 

Азғана  ала,  саяқ  алаштар  ма?!

11  Ң.  Бекхожин,  II  т.

321

V

Күнімен  қ ал а  сыртын  аралады,

Көп  қарап  ж ортқандарды  даладағы.

.  Күркіреп  әлдеқайдан  атылған  оқ,

Мазасыз  бүл  күндерде  қа л а   маңы.

Отряд  қарауылдап  жүрді  тыста,

Азуын  сақылдатып  тұрды  қыста.

Комиссар  қайтты  міне  штабына,

А шылмақ  ертең  съезд  асығыста. 

Мұртынан  мұзды  қағып  шешінді  ол, 

Ж а з у ғ а   жөн-жобаны  шешімі  зор.

Кысқы  түн,  ұ за қ   сонар,  ой  жорығы, 

Ш аршап  бір  диванға  кеп  көсілді  ол.

Ол  жұлдыз,  Аяп  шіркін,  осы  қайда?

Әлек  сап  ж а тқ ан   шығар  кесір  байға. 

Алыста,  қайран  Лена,  жүр  қызметте, 

Болсайшы  сырласуға  осындайда.

Қосылар,  жайнар  емір  бәйшешекше, 

Қөретін  ол  бір  шақты  түсінде  де,

Үйқыға  сондай  тәтті  оймен  кетсе,

Кәшеде  немене  бұл  дауырықты?

Қ а л а ға   салды  білем  ж ау  бүлікті. 

Дутовтың  бандысы  ма  түйілген  бұл, 

Қ алайш а  тәнді  төтен  қауіп  тіпті?

Тоқта,  не  дүбірлегем  есік  жақтан?

Естілді  ж а т  дауыстар  есіп  атқан.

— Тап,  қайда  комиссарың,—

деп  сақшыны, 

Кімдер  бұл  қатал   сейлеп  қысып  ж атқан ? 

Келеді  айдап  сонда,  оқ  кезеніп,

—  Ж үр  ендешеі

— Большевик  алаяғы!

Ерші,  бәсе!

Төрт  бандит  Әлібиді  айдап  кетті...

Ақ  боран,  алды  таса,  күңгірт  кәше.

Әліби  үнсіз  ғана  басты  аяғын,

32 2

Басса  да  қалын,  ашу  қас-қабағын.

Қайда  жур  жауынгерлер  қамалды  ма, 

Апыр-ау,  мынау  неткен  масқара  түн? 

Алдында  сұп-сұр  алаң  мынау  тұрған, 

Талай  ер  тұтқындалған,  сонда  атылған. 

Ж а р қ   еткен  Кремльден  жұлдыз-отқа? 

Төрт  жендет  көздері  тек  қанға  тұнған. 

Ажалдың  қалды  таяу  алаңына,

Сөнді  ме  енді  үміт,  талабы  да?

Гүрс  етті  снаряд  бір  алдарынан, 

Бұларды  орап  оттың  алауына.

Иә,  сәт!  Әлде  сор  ма,  әлде  бақ  па? 

Төртеуі  жалын  басып  бұққан  ш ақта — 

Тордан  бір  атып  шыққан  арыстандай, 

Әліби  зытты  атыс  шыққан  ж аққа...

Қ ұм  жорығы

I

Құрымдай  қап-қара  бұлт  тұр  көгінде, 

Қорғандай  құм  төбелер  түнеруде.

Қеледі  керуендеп  бір  қалы ң  топ, 

М амырлап  Маңғыстаудың  түбегінде. 

Қеруен  атты  және  түйелі  де,

Келгені  кеше  ғана  құм  еліне.

Артқаны,  асынғаны  қару-ж арақ,

Өзгеше  бұл  әскери  бір  бәлімде. 

Теңделген  түйелерге  зеңбіректер, 

Қақиған  қапты  тиеп  теңбіл  көктер. 

Әскери  —  орыс,  қазақ,  татар,  башқұрт, 

Ж а у   көрсе  жалы ндаған  ер  жүректер. 

Болса  да  құм  түтеген  өр  мен  ылди, 

Омбылап  ұмтылады  өрен  ылғи. 

Бастаған  бұл  жорықты  қияндағы, 

Қыраны  даламыздың  ер  Әліби. 

Қ аш қанға  паналайтын  орын  болған, 

Құм  таулар  қудды  биік  қалы ң   қорған;

323

Осынау  өлі  шөлді  көрмес  еді,

Комиссар  айрылмаса  Орынбордан... 

Қасқырдай  құтырынған  қанды  Колчак, 

Қапыда  сол  қаланы  алды  қоршап. 

ЬІғысты,  құрал-күші  шағын  еді,

Д ариға,  өкінішті  болды  сол  шақ.

Ы за  бар  күшті  тағы  кеудесінде;

Әлихан  құмдай  зырғып  келді  есіне;

Сол  енді  торын  тосқан  даласына, 

Босатты  көлгір  куды  ол  несіне?

Ж оқ,  әлі  жүрегінде  берік  арман,

Ол  қашып  шыққан  да  ж о қ  Орынбордан. 

Өтті  ол  оттың  талай  өрмегінен,

Өрт  еді  даласының  өрі  төлған.

Ия,  солай  дұшпан  қазір  тор  л<аюда, 

Қырына,  Қызыл  тулы  Торғайына. 

Комиссар  ат  үстінде  теңселеді,

Толғанып  елге  батқан  сор  жайында.

Не  күйде  Аманкелді,  қоршауда  ма?

Уа,  Торғай,  дүниеден  оқшау,  дала! 

Мәдияр  шырмады  ма?—  Ж о қ   қиялым — 

Жетемін  сенен  бұрын  шапшаң  ғана!

Ол  солай  ой  қуалап  асығуда,

Жетпеді-ау,  сонау  төбе  асуына.

Тас  тобыр  ойнағанда  ширақ  атып, 

Үқсайды  айдаһардың  асырына.

Сол  тиіп  комиссардың  ашуына,

Қарайды  сұспен  қырдың  қашығына. 

Қелді  езі  қуғыншы  боп  құйындарды, 

Келген  ж о қ   сұрапылдан  қашып  мұнда. 

Өткенде,  көк  айдыннан  аласұрған, 

Қуғанда  ж ауды  теңіз  жағасынан,— 

Жауынгер  отрядтың  мынау  құмда, 

Жүрісі  баяу  болды-ау  қалашыдан. 

Арылмай  адыр  сайын  адасудан,

Айрылды  көрінгеннің  қарасынан,

324

Қалган  ба  адайлардан  адаланып,

Қу  мекен,  құлазыган  қара  шыған?

Отряд,  ұмтыл  алға,  аялдама! 

Лйдынын  алдымыздан  ж а яр   дала. 

Қомиссар  су,  су  керек!—

деп  тамсанып, 

Ііасады  аяқтарын  баяу  ғана.

Жауынгер  көздеріне  шаң  ұялап, 

Қөмбеге  көмілгендей  талып  аяқ.

'Галай  құм  таңдағына  тұртінсе  де, 

Тамшы  су  қойды  тіпті  табылмай-ақ. 

ІІІеруін  тас  қ ам ал ға  тартып  енер 

Қайран  ер  бұл  жұрісің  қайтып  өнер? 

Лттары  ахалтёке,  тілін  шайнап, 

Майысып  құмды  қапқан  нар-түйелер. 

Су  қайда?—  деген  дауыс  қайталаған,

*  Қақгалған  жігіттері  қаталаған. 

Қомиссар  тоқтай  қалды,  әлде  өзі, 

Басты  ма  осы  маңға  қата  қадам? 

Жүргенше  шырматылып  шөл  тұзақта, 

Қайтсын  ба  әлде  қайта  теңіз  ж а қ қ а ?  

Сол  бір  сәт  қиял  кәзі  қалды  тоқтап, 

Ж а р қ   еткен  Кремльден  жүлдыз-отқа? 

Көзіне  құмды  жарып  елестеді, 

Ленинмен  кездескені,  кеңескені.

Жол  сызьга  жұмсағаны  қолбасшының, 

Ж ор ы ққа  осынау  құм  белестегі.

Д аланы   ж а у   басты  деп  күйінбеңіз, 

Қайтадан  қүдіретпен  түйілеміз.

Болады  торлы  д а ла   ж ауд ан  азат,

Сол  үшін  ойымызды  түйіндеңіз.

Күш  керек  революңия  майданына, 

Тұтанған  Түркістанның  аймағында,

Сол  үшін  қ аж ет  қазір,  қүрал  тасып, 

Теңізді,  құм  аралды  айналуға...

жүктеу/скачать 6,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: