Вестник инновационного евразийского университета

88 Вестник Инновационного Евразийского университета. 2014. № 4 ISSN 1729-536X 
5000 литрден көбірек сүт беретін өнімділігі жоғары сиырлардан (41 бас) асыл тұқымды ядро, 3600 ден 
5000 литрге дейін сүт беретін (175 бас) селекциялық топ құрылды. Ал, сүттілігі 3600 литрден төмен 
сиырлар өндірістік топқа жіберілді. 150 бас сүтті-етті мүйізді ірі қара малдарға 10 балдық жүйемен 
бағалау жүргізілді, нәтижесінде төмендегідей санат пайда болды: «Басымдылығы жоғары» - 90 балдан 
аса – 53 бас немесе 35,3 пайызын, «Өте жақсы» – 85-89 балл-50 бас немесе 33,3 пайызын, «Жақсы +» – 
80-84 балл – 39 бас немесе 26 пайызын, «Жақсы» – 75-79 балл-8 бас немесе 5,4 пайызын құрады. Сүт 
бағытындағы қара малдардың дене құрылысын бағалау сызықтық әдісімен жүргізілді. Қазіргі уақытта 
сүт бағытындағы қара малдардың дене құрылысын бағалауда негізі сызықтық әдісімен жүргізу 
нәтижесінде қара малдың сырт пішімін (экстерьерін) бағалай отырып популияцалық бөлігінің 
белсенділігімен қатар, тұқымды бұқалардың өз ұрпағымен бағалауда да өткізіледі. 
Сызықтық бағалау дегенміз сүт бағытындағы қара малдардың дене құрылысын және дене 
пішімінің биологиялық, мофологиялық сандық айрықшылығын бағалау үшін көзбен шолу әдісі болып 
табылады. Бұл әдіс кейбір малдардың әлде қара малдар табынының жетпей жатырған дене пішімін 
белгілеп оны жөндеуде негізіне қара малдардың дене құрылысын шынайы түрде бағалауға мүмкіндік 
береді. Сонымен қатар, бұл әді бойыншатұқымды бұқалардың қыздарының сүттілік белгілері бойыншада 
бағалауға болатынын айта кету керек [3]. 
Қара малдардың дене құрылысын сызықтық әдісіпен бағалау жүйесіне дененіңі сыртқы пішімінің 
18 негізігі белгілері есептелінді және әрбір белгі өзіндік маңызды қасиетке ие болып 1 ден 9 балға дейін 
бағаланды. 
Сүтті табын және жас малдарды бағалау жиынтығы нәтижесін қорытындылағанда «Маяк» шаруа 
қожалығында симментал асыл тұқымды мүйізді ірі қара малдардың өнімділігінің жоғарылау тиімділігі 
және азықтандыру мәселесінің жолға қойылу мүмкіншілігі бар екені көзге көрініп тұр.
«Маяк» шаруа қожалығында мал шаруашылығының 2013 жылдың алғашқы жарты жылдық 
көрсеткіштері 1 кестеде көрсетілген. 
Кесте 1 – «Маяк» шаруа қожалығында мал шаруашылығының 2013 жылдың алғашқы жарты жылдық 
көрсеткіштері бойынша сараптама 
Барлық шығындар 
Сауылатын 
табын 
Жас 
қарамал 
Жылқы 
табыны 
Мал шаруашылығы 
бойынша 
Жалақы, тнг 
8032 
3740 
1515 
13287 
эл. Энергия, кВт 
2098 
357 
2455 
Жағармай, тн 
962 
484 
46 
1492 
Қосалқы бөлшектер, дана 
899 
232 
11 
1142 
Азық жем, кг 
25063 
21915 
4615 
51593 
Автокөліктер, дана 
2280 
1820 
0 
4100 
Ветеринарлық 
дәрілер, 
дана 
290 
321 
28 
639 
Отын, көмірлер, тн 
102 
169 
0 
271 
Құрылыс материалдары, 
дана 
315 
237 
0 
552 
Басқалар 
278 
97 
1 
376 
Тура шығындар көлемі, 
тнг 
40319 
29372 
6216 
75907 
Қызмет ететін бөлімдер 
7718 
6957 
286 
14961 
Барлығы 
36329 
6502 
90868 
Жоғарғы көрсетілген кестеде жарты жылдық қорытындысы бойынша сауылған сүттің өзіндік 
құнының төмендегені байқалып тұр. Негізінен алғанда симментал тұқымды малдардың өнімділігі 
60 пайыз сүт және 40 пайыз ет беретіндігі баршамызға мәлім. 
Қазіргі уақытта мүйізді ірі қара малдарды селекция әдісімен асылдандыру жұмыстарын жүргізу, өз 
төлінен өсіруге, өнімдік сапасын жақсарту өмір талабы болып есептеледі.

жүктеу/скачать 2,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: