«Вітчизнянанаука: сучаснийстан,актуальніпроблемитаперспективирозвитку»
жүктеу/скачать 8,82 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Гүлмира Орал (Тараз қаласы, Қазақстан)
- Сурет 1. Тәрбие тұжырымдамасы.
- Үшінші талабы – әділетшілдік
Негізгі базалық спорт түрлері Жеңіл атлетика гимнастика Спорттық ойындар Шаңғы спорты Суда жүзу «Проблеми та перспективи розвитку науки на початку третього тисячоліття у країнах Європи та Азії»
239
Жоғары сынып оқушыларының алға қойған мақсаттарға жетуге ұмтылушылығы, қажырлылығы, шаршаған, болдырған кездерде шыдау қабілеттіліктері секілді ерік - жігер қасиеттері пайда бола бастайды. Бірақ олардың басқа мектеп жасындағы оқушыларға қарағанда дене қасиеттерінің даму пайыздары азырақ болады [2].
Оқушылардың функцияналдық мүмкіншілікері тұрақты өсіп отыруы жоғары талаптар қоюды қажет етеді. Сондықтан да жаттығушылардың дайындық деңгейі биіктеген сайын қойылатын талаптарда жоғарлай түседі.
Даралық принципі дене тәрбиесі процесінде оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескеру. Даралық принципі әр адамның дайындық деңгейіне, жұмыста жас ерекшеліктеріне, сыртқы орта факторларының сезіну мүмкіншіліктеріне, жұмыс істеу стильіне байланысты. Дене тәрбиесінің нәтижесінде жүйдегі барлық құрал және мүмкіндіктерді пайдаланғанда ғана жетуге болады, дене деген мен оқыту мен тәбиелеу мүмкіндіктерін шешуде дене жаттығуларының үлесіне көп салмақ түседі. Бұл жағдайлар бірнеше себептерге байланысты.
Педагогикалық қызметтің көтеген түрлерінің ішінде тек дене тәрбиесінде ғана жаттығушының денені жетілдіруге және сал қимылды игеру үшін орындауға бағыталған оқыту, үйрету процесін аңғаруға болады.
Дене жаттығулары қозғалыс жүйесі есебінде адамның ойы мен сезімін, оның өзін қоршаған ортаға қатнасын білдіреді. Бұл қағида И.М.Сеченовтың сөзінде ойын көрсетілген “Ми қызметінен тысқары майда болғандардың бәрі бұлшық ет қозғалысында кейін тіралды мүмкін” дегенді.
Дене жаттығулары дене тәрбиесі саласындағы ғылыми және практикалық табыстарды, қоғамдық тарихи тәжірибені біреудің бірдей - бір әдісі [3]. Дене жаттығулары адамның қозғалыс кезінде табиғи қимыл қажеттілігін толығынан қанағаттандырылуы мүмкін. Тәрбие процесінің принциптері бұл тәрбие процесінің мазмұнына әдістеріне ойын ұйымдастыруға қойылатын негізгі талаптарды анықтайтын бастау ережелері. Олар тәрбие процесінің жалпы принциптеріне нақты тәрбие принциптерінің өзгешелігі тәрбие міндеттерін шешудегі педагогтар ұсынатын артық ережелер екенділігінде жатыр.Осы принцитерге қойылатын талаптарды сыпаттайық.
Міндеттілік тәрбие принциптері бұл кеңес, нұсқау емес, олар толық және міндетті түрде тәжірибеге ұласуды талап етеді.Принциптерді дөрекі түрде әрекет бұзу және ондағы міндеттерді орындамау тәрбиелеу процесінің пәрмендігінін кемітіп қана қоймай, сонымен бірге ол принциптердің негізін, түп - тамырын ыдыратады. Егер тәрбиені ринцип міндеттрін бұзса,онда ол тәрбие процесі жетекшілігінен аластатлады.
Бірмәнділік. Жалпыға бірдей ортақ ерекшелер ретінде бірнеше болып келеді, олардың арасында біреуін бірнеше кезекте орындау керекті немесе ертеңге қалдыра сапуға блатын сияқты негізгі немесе қосалқы принциптері - дайын нұсқау емес, тіпті олар ұсталу арқылы жоғары нәтижеге автоматты түрде жеткізе салатын әмбебап ережелерде емес. Олар тәрбиеге қажетті рнайы білімдерді, тұлға тәжірбесін, шеберлігін алмастыра алмайды [4].
Кәзіргі тәрбиелеу жүйесі мынадай принциптерді ұсынады.
- тәрбиенің қоғамдық бағытта болуы:
-
тәрбиенің өмірмен, еңбекпен байланысы:
- тәрбиенің дұрыстыққа арқа сүйеу:
-
тәрбие - гманизациясы -
тәрбиеге тұлғалық тұрғыдан қарау,
- тәрбиелік ықпалдардың бірлігі.
1.
Е.Қ.Уанбаев, Ф.Ж.Уанбаева Дене мәдениеті және спорттың теориясы мен әдістемесі. Оқу құрал: Өскемен 2006 жыл 144 бет.
2.
Н.К. Коробейников А.А. Михеев И.Г. Николенко Физическое воспитание: Учеб. пособие. –
М.:Высш.шк., 1989. -384 с.
3. С.Әбенбаев “Тәрбие теориясының әдістемесі”. –
2000ж. 32 - 34 бет
4.
Е.Уаңбаев “Дене тәрбиесінің негіздері”. –
2000ж. 32 - 34 бет.
Гүлмира Орал (Тараз қаласы, Қазақстан)
ҰЛТ БОЛАШАҒЫ Жер бетіндегі әр халықтың ғасырлар бойы жинаған асыл мұралары бар. Ол –
халықтың рухани қазынасы. Рухани қазына ата - бабамыздың мұрасы, тәрбиесі, бір сөзбен айтқанда жан дүниесіндегі адамгершілік құндылықтары. Халықтың мақсат - мүддесінен, арман - тілегінен, ізгі ойларынан, талап - тілектерінен пайда болған тәрбие нақыштары барша халыққа ортақ, оларды тәрбиелеудегі бірден - бір баға жетпес құрал болмақ. Ол қазақ халқының ғасырлар бойы қалыптасқан тәлім - тәрбие құралы, болашағының қалыптасуын қамтамсыз етуі іспеттес тәлімдік жүйе болды десек артық айтқандық емес. Әрбір тұлғаның
тәрбиесі отбасынан басталады. Ондағы тәрбие ұлттық іс - әрекеттер арқылы әдет - ғұрыпқа айналады. Ә.Табылдиевтің сөзімен айтсақ: «Ұлттық тәрбие ұлттық мәдениетті өркендетудің қайнар көзі болып табылады. Ұлттық салт - сананың үрдістері рәсім, рәміз, кәде, жөн - жоралғы, ырым, тыйым тағы басқа өмір қолданыстары арқылы іске асырылады да, ұлттық болмыс пен ұлттық мәртебенің мәдени - рухани деңгейі өмірден көрініс табады. Ұлттық тәрбие осылай өз нәтижесін береді», – деп, ұлттық тәрбиенің қажеттілігіне түсінік береді
Қазіргі қарқынды даму үстіндегі ақпараттық қоғамда ұлттық құндылықтарымыз көмескілене бастаған тұста ұрпақ санасына салт - дәстүрімізді сіңіру – кезек күттірмейтін өте маңызды іс. Сол себепті, бұл оқулық ата салтын, бабалар мұрасын тек жастардың ғана емес, қалың
жұртшылықтың да сұранысын ескеретін іргелі еңбек болады деуге әбден болады.
Болашақта гүлденген Қазақстанның одан ары қарай қарыштап өркендеуінің негізгі тұтқасы болатын демократиялық қоғамды құратын парасатты, һәм бiлiмдi тұлғаларды дайындауда жастар арасында ұлттық тәлiм - тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру аса маңызды. Озық жетiстiктерге негiзделген бiлiм нәрiмен қатар, ұлттық тәрбие құндылықтарын бойына сiңiрген ұрпақтар ғана ұлт тағдырын тереңiнен таразылап, болашағын барынша болжайтын тұлға ретiнде танылатыны ақиқат. Қазақ елі –
салтқа, дәстүрге, ырым мен тыйым, әдет - ғұрыптарға өте бай халық.
Халқымыз олардың әрқайсысының өзіндік орны, ерекшелігі бар екенін ескере отырып, қажетіне қарай пайдаланған. Ол бізді басқа халықтардан оқшаулап, айшықтап, ерекшелеп тұратын халықтың жүрегі, һәм тамыр 240 «Проблеми та перспективи розвитку науки на початку третього тисячоліття у країнах Європи та Азії»
соғысы тәрізді. Ол тоқтаса халықтың өмір сүруі де тоқтайтыны белгілі. Дәуірлер бойы қалыптасып, дамып, жаңару үстінде келе жатқан салт - дәстүр, әдет - ғұрпымыздың көмескіленіп, қолданудан шыққан немесе шыққалы тұрған, жаңадан енген тұстарын ашу және заманға сай қолданысқа енгізу жағын қарастыру –
өте керек дүние. Сол себепті, ғасырлар қойнауынан келе жатқан асыл қазынамызды тәрбие үрдісінде дұрыс қолдана білуде, мол тәрбиелік оқу құралдардың көптеп шығуы қажет. Әсіресе, қазіргі
жаһандану дәуірі өрлеп тұрған тұста елдігімізді сақтап, мемлекеттігімізді нығайту, ұлттығымызды көркейту үшін дәстүрге бай қазақ халқының жас ұрпаққа ұлттық рухтағы тәрбие беру мәселесі қашан да ең басты орында тұруға тиіс. Қазақи қасиеттеріміз бен салт - дәстүр, әдет - ғұрпымыз арқылы жастардың жүрегін тербей отырып, ой - санасын адамгершілікке, парасаттылыққа, адалдыққа, рухани ізгі қасиеттерге баулып өсіруге бағыт - бағдар беретін кітар басқада материалдар баршылық, бірақ біз соларды қолданып жатырмыз ба,қаншалықты бойларына дарытып жатырмыз? - деген сурау тұрады көкейде. Жастар –
Қазақстанның болашағы десек, яғни, бізді басқа халықтардан ерекшелейтін тектілігін, дарындылығын, дархандығын, қонақжайлығын ары қарай қалыптастыра отырып, жоғарыда талданған салт - дәстүр , әдет
- ғұрыптар арқылы сол құндылықтарды құрметтеуге, өз ана тілінің мәртебесін арттыруға, тарихын тереңнен біліп, дінін, ділін берік ұстануға тәрбиелеуде және осы тәріздес халқымыздың асыл қазыналарын сақтауға, сонымен бірге қорғауға үйретуді біз тек сәби, мектеп кезінде ғана оқытып қоймай, ары қарай жоғары оқу орындарында да оқытуды негізге алуы мақсат тұтуымыз қажет.
Мұндай қолға алынып отырған салт - дәстүр, әдет - ғұрыптар арқылы тәрбиелеу шараларының нәтижесі – қоғамда қазір кең етек алатын әр түрлі кінәраттарға тосқауыл жасап, дөрекіліктер мен қатыгездіктен тиылуға және әдептіліктің бойға даруына ынталандыратын тиімді тәсілі болмақ.
Ұлттық тәрбиедегі адам баласын тәрбиелеудегі маңызы мен мәні салт - дәстүрлік нақыш тұрғысынан сараланып, тәжірбиелік қырымен байланыстыра талданылады. Ата - баба мұрасындағы салт - дәстүрдің қолданылу аясы мен пайда болу негізін, тәрбиелік мәнін білу жастарды өз елінің ұлттық қадір қасиетін терең меңгеруге септігін тигізеді. Ал жоғары оқу орындағы студенттердің адамгершілік тарбиесін дамыту, қазіргі заманда басты назарда.Қазақ халқы –
мөдени бай мұрасы, өзіне біткен табиғи ерекшелігі бар, сергек ой, сезімтал жүрек, дәстүрлі тәрбие, әдіс - тәсілдері бар халық. Қазақ топырағында туып, білім алған, кейінгі ұрпаққа өшпес мұра қалдырған ұлы
тұлғалар: Әбу Насыр әл - Фараби, Жүсіп Баласағұн, Махмұт Қашқари, Ш.Уәлиханов, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев, А.Байтұрсынов, С.Торайғыров, М.Сералин, М.Әуезов, С.Мұқанов, С.Көбеев, Б.Момышұлы, М.Ғабдуллин, тағы басқа ойшыл ғалымдар мен ақындар ғылымның әр саласы мен әдебиеттің, мәдениеттің дамуына игі ықпал жасады. Бірақ қазіргі таңда тәрбие тағылымы жиі айтылғанмен іс жүзінде пайдаалану ақсап тұрғаны анық. Мәселен, адамгершілік тәрбиесі жастардың қоғамға, отбасына, еңсе, білімге, Отанға, жер бетіндег ібейбітшілікке қатынасын қалыптастырады. Осы заманғы адамгершілік тәрбиесі жекелеген бағыттарға емес, адамгершілік құндылықтарға негізделеді. Адам - ең әуелі адамгершілігімен, парасатының биіктігімен көрікті.
Мәдениет жоғары адам айналасындағылар мен қарапайым қарым - қатынаста болады. Адамгершілік тәрбиесі студентерді адамгершілік ұғымы, мінез - құлық нормалары жайындағы біліммен кемелдеңдіреді. Адамгершіліктәрбиесініңтеориялықмәселелеріөл - Фараби, Ыбырай, Абай, т.б.еңбектерінде кеңінен қолданыс тапқан.
Әл - Фараби "Адам өз өмірініңқожасы, сондықтан өз бағытынөзіжасауыкерек. Ол не нерсеге де ұқыптылықпен қарап, жиған - тергенін орынсыз шашпай, кезкелген адам ғасырынашпай, өзінің мақсат мүдделері жөнінде достарымен ғана бөлісіп отыруы керек.
Жалпы педагогиканың бір саласы болып табылатын тәрбие теориясының әдіснамасын әл - Фарабидің тәрбиенің заңдылықтарын, принциптерін, мақсатын, мазмұнын, әдістерін, құралдарын, нәтижесін тұжырымдамалық тұрғыдан негіздейтін жетекші педагогикалық ой - пікірлері айқындайды. Қазіргі педагогикадағы тәрбие теориясының мазмұндық - құрылымдық жүйесіне сәйкес әл - Фарабидің тәрбие тұжырымдамасының мәнін былайша көрсетуге болады. Бұл тұжырмдама барлық оқытушылар үшінде және болашақ жас амандар үшінде қажет деп ойлаймыз.
Сурет 1. Тәрбие тұжырымдамасы. «Проблеми та перспективи розвитку науки на початку третього тисячоліття у країнах Європи та Азії»
241
Мұқият назар салып қарасаңыздар, бұл тұжрымдамада тәрбиенің жоғарғы дәрежеде орнын алытыны көрініп тұр. Тарбие туралы қазақ ғалымдарды көп еңбек жазды талай нақыл сөздерде айтылды.
Ұлы Абай Құнанбаев адамгершілік, әдептік нормалары жайында көптеген пікірлер қалдырды . Оның бірінші қоятын талабы
– мораль жағынан ұстамды, таза болу, сыпайы мінезді, жақсы құлықты, әділетшіл, шыншыл болу. Әдепсіз, арсыз, байлаусыз, сұрамсаң, өсекші, өтірікші, алдамшы, кеселді сияқты жаман мінездер мен әдеттерден, жарамсыз қылықтардан сақтанып, өзін одан жоғары санап, ондай қылықтарды бойына лайықсыз көрсе ғана, адам парасатты болады. Абайдың қоятын екінші талабы
– тұрақтылық, "Қылам дегенін қыларлық, тұрам дегеніне тұрарлық, мінезде азғырылмайтын ақылды, арды сақтарлық беріктігі, қайраты бар болсын" дейді. Үшінші талабы –
дүниені белсене құрушы адамның бірі болып, халқы, Отаны үшін қызмет істеуі. Ақын мейірімділік қасиетке терең мән береді (төртінші қара сөзі). Сондықтан жогарыда айтылып отырған тәрбиелік мәнді создерді іс - жүзінде пайдалана білсек, біздің болашағымыздың жарқын болары сөзсіз. М.Әуезовтың «Ел болам десең - бесігінді түзе» деген керемет сөзі бар,ұлтымызды жерімізді, еліміздің болашағын ойласақ тәрбие тұтқасын балалық шақтан қолға алып өскелең жас ұрпақтың бойына дарата білуіміз тиіс.. Қазақстан Республикасының жаһандану сипатын дамыту жолында, қоғам алдында ұрпақты заман талабына сай интеллектуалды, жоғары мәдениеттілігі имандылықпен ұштасқан ұлтжанды етіп тәрбиелеу жолын дұрыс жолға қою міндеті тұр. Елбасы Н.Назарбаев «Кешегі бабамызбен ғана емес, бүгінгі бағамызбен, ертеңгі шамамызбен де мақтана алатын ұлт болуды ойлауымыз керек» –
деп нақтылағанындай, ата - бабамыздан қалған ұлттық тәлім - тәрбиені болашақ ұрпаққа ұғындырып, түсіндіруді мақсат тұтқанымыз жөн.
Пайдаланылған әдебиеттер: 1.
Құнанбаев А. Екі томдық шығармалар жинағы. Алматы,1986.. Құдайбердиев Ш. Үш анық –
Алматы – 1991. 2.
Байтұрсынов А. Тіл тағылымы / қазақ тілі мен оқу –
ағартуға қатысты еңбектер. Алматы: Ана тілі 1992 - 418б. 29
3.
Адамгершілік, имандылық идеяларының рухани бастаулары // Қарағанды университетінің хабаршысы. Педагогика сериясы. – 2008. –
№2 (50). –
Б.127 -132. ( М.А.Сарбасовамен
авторлық бірлестікте). 4.
Әл - Фараби педагогикасы. – Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2008. –
126 б. (Б.Әбдікәрімұлымен авторлық бірлестікте). 5.
Дайрабаева А.Е. Қазақтың халықтық педагогикасында қыздардың адамгершілік тәрбиесі. Пед. ғыл. канд. дис. авторефераты. –
Алматы, 1993. 6.
Балтабаев М.Х. Современная художественная культура Казахстана. –
Алматы, 1998. 7.
Қожахметова К.Ж. Халықтық педагогиканы зерттеудің кейбір ғылыми және теориялық мәселелері. –
Алматы: Қайнар, 1993.
Ким.В.А п.ғ.д профессор .
А.Д. Рымкулова ( Тараз қаласы, Қазақстан ) СТУДЕНТТЕРДІҢ АДАМИЛЫҚ ҚАСИЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ БҮГІНГІ ЖАЙЫ
ҚР білім беру жүйесін реформалауда жаңа педагогикалық парадигмалардың ішінде адамилық қасиет парадигмасы тұлғалық - бағдарлы дамыту тұжырымдамасын қолдайтын бірден бір бағыт болып табылады. Бұл бағыт бойынша студенттердің адамилық қасиетін қалыптастыру шараларының күтетін нәтижесі тәрбие әрекеттерінің жалпыадамзаттық және табиғатпен үйлесімділігін қамтамасыз ету. Аталған шараны жүзеге асыру тетігі ретінде тәрбие мазмұнының құндылық негіздерін, яғни этникалық және рухани - мәдени құндылықтарды ұлттық ерекшеліктер негізінде анықтап жүзеге асырған дұрыс. Сонда ғана тәрбиенің өмірмен байланыстылық, сабақтастық, мазмұндық және жүйелілік принциптері жүзеге асады, күтілген нәтижеге қол жеткізіледі деп есептейміз.
Жеке тұлғаның бағдарлы дамуының табиғатпен және жалпыадамзаттық құндылықтармен үйлесімді қалыптасуы оның рухани дамуының көрсеткіші болады. Философиялық түсінік бойынша руханилықтың ең негізгі өлшемдерінің бірі –
адамның жақсылыққа қарай талпынысы. Жақсылықтың адамилық және гуманды сипаты туралы Қ.Әбішев былай дейді: «жақсылықтың ешбір айнымайтын өлшемі –
адамдардың әлеммен қатынасында да, өзара қатынстарда да олардың ешқашан өшпес құндылықтар екенін мойындап, жалпы дүние болуының негіздерін сақтау, қастерлеу және оны бұзатын, оны былғайтын, оны тәрк ететін нәрсенің бәрін де жамандық
деп қарау» [1]. Тәрбиенің адамилық сипатын ашатын рухани құндылықтар ұлттық мәдениетпен ұштасқанда ғана жас ұрпақтың адамилық қасиетін қалыптастыру мүмкін болатындығы С.Ұзақбаева және К.Кожахметованың жоғары мектеп студенттері мен оқытушыларына арналған «Педагогикалық пәндерді оқытуда қазақ этнопедагогикасының материалдарын пайдалану» атты оқу құралында көрсетілген. Онда қазақ этнопедагогикасының тәлім - тәрбие мұраларының адамилық сипатының басымдығы «нағыз жігіт», «әдепті қыз» тұлғаларын қалыптастырудағы адамилық мазмұнының ұлттық ерекшелігінен көрінеді [2].
Бүгінде «Мәдени мұра» бағдарламасын насихатайтын электрондық кітапхананың жұмыс істей бастағанын білеміз [3]. Олардың барлығы жастар тәрбиесіне оң ықпалын тигізері анық. Соңғы кездері жастардың Адамилық
қасиетінің қалыптасуына мәдени, адамилық құндылықтардың тигізер әсерін жандандыру керектігі күн тәртібінен түспей отыр. Ол уақыт талабы. Бұл жайында ғылыми еңбектерге талдау жасай отырып, Жарықбаев Қ., Қалиев С. Еңбектерінде жастар тәрбиесіндегі мәдени құндылықтары деп төмендегілерді көрсеткен:
1.
Жетілген адам, яғни «Сегіз қырлы, бір сырлы адам» тәрбиелеу.
2. Отанды, халқын, жерін,елін сүю. «Атаның ұлы емес, халықтың ұлын» тәрбиелеу.
3. Адал, арлы азамат тәрбиелеу, яғни «Малым жанымның садағасы, жаным арымның садағасы». 4. Жеті атасын білуге тәрбиелеу. «Жеті атасын білмеген жетесіз».
5. Отбасы шежіресі және мұрагерлік (туыстық қарым - қатынас, үш жұрт, отбасындағы кенже ұлдың ерекше рөлі). Ата - баба дәстүрін жалғастыруды анықтап берді [3]. Өскелең ұрпақ білім
мен адамилық тәрбие негіздерін өзінің адамилық мектебінен алатыны сөзсіз. «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны аласың» демекші, ата дәстүріміздің қалыптаса беруіне отбасы тәрбиесінің ықпалы зор. Әйтседе, күнделікті тірлікте ортақ тәрбие құралы –
бұқаралық ақпарат құралдарын баса пайдаланып келеміз. Қазақтың айтулы қоғам қайраткері Мұстафа Шоқай кезінде былай деген: «Адамилық мәдениеттен жұрдай рухта тәрбиеленген ұрпақтан халқымыздың қажеті мен мүддесін жоқтайтын пайдалы азамат шықпайды» [4].
242 «Проблеми та перспективи розвитку науки на початку третього тисячоліття у країнах Європи та Азії»
Елдің туын көтеріп, тәуелсіздік талаптарын орындау ісіне батыл бетбұрыс жасаған бүгінгі таңда адамзатттық игіліктерді, халқымыздың ғасырлар бойы армандаған мәдени - рухани мұрағаттары мен адамилық тәлім - тәрбие
саласындағы, білім жүйесіндегі ізденістерін көрсету арқылы жастардың бойында адамилық қасиетті қалыптастыру басты міндетіміз болып қала бермек. Адамилық тәрбиеге негізделген адамилық қасиет –
біздің ұрпақтан - ұрпаққа
жеткізетін асыл қазынамыз. Ал мұндай мәселелерді зерттеп, көпшіліктің ой - пікірлерін жас ұрпаққа жеткізетін негізгі құрал –
бұқаралық ақпарат құралдары екені даусыз. Біздің адамилық өнеріміздің, мәдениетіміз бен дәстүрлеріміздің алдыңғы қатарлы үлгілерін, тіліміздің орасан зор байлығын жас жеткіншектердің жан дүниесіне сіңіріп, сол арқылы әлемдік рухани өркениеттің өріне шығып, нәр алу –
адамилық қасиетті қалыптастырудың қайнар көзі болмақ.
Ата
- бабаларымыздың сан ғасырлар бойы ұрпағына азық болған
ақыл
- кеңес, өсиеттері, асыл мұрасы ұлттых рух, Адамилық мақтаныш, адамилық намыс, ана тілі мен адамилық мәдениетін қалыптастыру сезімін ояту –
баршамыздың парызымыз. Біз сонда ғана Адамилық қасиет - сезімі толыққанды жетілген, туған тілін еркін білетін, Адамилық сипаты мен Адамилық рухын жоғалтпаған ұрпақ тәрбиелей аламыз. Ендігі кезекте адамилық қасиетті құрайтын компоненттерге тоқталсақ. Ұлт толыққанды ұлт болып қалыптасып дамуы үшін оның адамилық қасиеті, адамилық құндылығы және адамилық мүддесі болуы керек.
Олай болса бүгінгі күні қазақтар өздерінің саяси тәуелсіздігін алып, егеменді ел болғаннан бері, өткен жиырма жылдың
ішінде адамилық қасиетін қалыптастырып, адамилық құндылықтарын қадірлеп, адамилық мүддесін қорғауда қандай жетістіктерге қол жеткізгенін білу үшін біз әуелі адамилық қасиет, адамилық құндылық, адамилық мүдде деген сөздердің мағынасына талдау жасап, оның ұғымына түсінік беруіміз керек.
Төмендегі кестеде С.Пірәлиев бойынша адамилық қасиеттің құрамдас бөліктерін көрсеттік [5]. Адамилық энциклопедияда берілген анықтамада адамилық қасиет дегеніміз сол ұлтты құрайтын халықтың әр адамының жеке тұрмыс - тіршілігінің сыртында өз ұлтының мүддесін, халқының тағдырын, ұрпағының болашағын ойлау қабілетінің адамилық деңгейге көтеріліп, жалпы қоғамға тән ортақ сипатқа ие болған ұжымдық түрі, яғни ұжымдық қасиет.
жүктеу/скачать 8,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|