«Вітчизнянанаука: сучаснийстан,актуальніпроблемитаперспективирозвитку»
жүктеу/скачать 8,82 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- К.Р. Ушакбаева (Тараз қаласы, Қазақстан)
- Білім мен ғылымды өз дәрежесінде меңгерген елдер ғана әлемдік дамудың алдында, озық көштің бұйда ұстар тұсында болады. Өйткені, бүкіл рухани
- Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- Пардавой Холматов (Гулистан, Узбекистан)
Пайдаланған әдебиеттер тізімі: 1 Назарбаев Н.Ә. Қазақстан дағдарыстан кейінгі дүниеде: болашаққа интеллектуалдық секіріс: әл - Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің студенттеріне оқыған дәріс // Егеменді Қазақстан. –
2009, 13 қазан. 2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖАҢА ФОРМАЦИЯ ПЕДАГОГЫ ҮЗДІКСІЗ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
БІЛІМ БЕРУ ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ.
3 НҰРЫШЕВА Г.Ж. ФИЛОСОФИЯ: ОҚУ ҚҰРАЛЫ . – АЛМАТЫ: ЗИЯТ ПРЕСС, 2006. 4
- әдісна
- малық негіздері // Мектепте құзыреттілік білім беруді енгізу жағдайында педагог кадрларды дайындау: халықараралық ғылыми - практикалық конферецияның еңбектері. –
Тараз: ТарМУ, 2006.
256 «Проблеми та перспективи розвитку науки на початку третього тисячоліття у країнах Європи та Азії»
5 Мұқанбетова Ш.Т. Тұлғалық
- бағдарлы білім беру негізінде оқушылардың коммуникативтік құзіреттілігін қалыптастырудың педагогикалық
шарттары // Ұлт тағылымы. – 2008.
п.ғ.д., профессор Ким В.А.
К.Р. Ушакбаева (Тараз қаласы, Қазақстан)
- ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗІ ХХІ ғасырда білім мен ғылымның жаңа белесі басталмақ. Ұлттық білім деңгейін, әлемдік білім кеңістігіне енгізу арқылы өркениетті мемлекет құруға қадамдар жасалды. Ал өркениетке жеткізер жол білім мен ғылым жолы екендігі жұртшылыққа мәлім. Демек білім беру проблемасы қоғамдағы өзекті проблемалардың бірі болып табылады. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін жетілдірудің басты міндеті білім берудің қазіргі заманғы сапасын қамтамасыз ету және білім беру жүйесінің барлық құраушыларын жеке тұлғаның, қоғамның және мемлекеттің өзекті әрі болашақ сұраныстарына сәйкестікке келтіру болып табылады. Жаһандану жолымен келе жатқан қазіргі заманғы әлемде бәсекелестік жағдайына тез бейімделу қабілеті тұрақты дамудың ең маңызды факторы болып табылады. Кез - келген дамыған елдің бәсекелестік мүмкіншіліктері көбіне білім беру жүйесінің жай - күйімен анықталатынын оның әлеуметтік капиталының дамуына байланысты. Қазақстанда жүргізіліп отырған білім беру жүйесін реформалау білім берудің барлық деңгейлерін қамтиды, дегенмен жалпы білім беру мектебінің жоғары сатысын үлкенірек өзгерістер күтіп отыр.Қай кезеңде болсын, елдің қоғамдық саяси дамуындағы білім мен тәрбиенің алар орнына жоғары баға беріліп, білім беру мәселесіне жан - жақты көңіл бөлінген. Тәуелсіз мемлекеттің бүгінгі таңдағы ең басты мақсаты өркениетті елдер қатарына көтерілу болса, оған қол жеткізудің негізгі жолы әлемдік білім кеңістігінен орын алу болып табылады. Ұлттық білім беру жүйесін жаңа арнаға бұру, нәтиже мен сапаға бағыттау, бәсекеге қабілетті тұлға тәрбиелеу қажеттілігін міндеттеді. Осыған орай орта мектептердегі оқу - тәрбие үрдісін жетілдіру, демократиялық принциптерге негізделген инновациялық технологияларды енгізу, педагогикалық процеске ата - аналарды, қоғамдағы кеңінен тарту - шұғыл шешімдерді қажет ететін, білім беру реформасының стратегиялық міндеттерін айқындау және шешу жолдарын құрайтын өзекті мәселелер жиынтығы болып табылады. 12 жылдық білім беруге біртіндеп көшуді жүзеге асыру - оның қажеттілігі мен тиімділігін әр педагогтың, ата - ананың саналы түрде түсініп, қабылдауы мен оған белсенді түрде араласуын, икемділік танытуын қамтитын процесс дейтін болсақ, мектеп бала тәрбиесіндегі белсенді де баға жетпес әлеуметтік орталыққа айналатындығы хақ. Білім беруді жаңарту - үнемі алға қарай ұмтылу мен дамыту үрдісі, бұл білім беруде кезең - кезіңімен өтетін және алынған нәтижелерге сәйкес түзету енгізіліп, талданатын өзгерістер. Сонымен қатар білім беруді жаңарту үрдісі салт - дәстүрді, мәдени мұраны, жалпы ұлттық құндылықтарды көздің қарашығындай сақтауды талап ететін тұрақты жүйеледен тұрады. Сондықтан да 12 жылдық оқытуға біртіндеп көшуді жүзеге асыру - оның қажеттілігі мен тиімділігін әр педагогтың, әр ата - ананың сапалы түрде түсінуін, қабылдауы мен оған белсенді түрде араласуына мүмкіндік беруді, асқақ ұқыптылық пен сезімталдықты қажет ететін үрдіс. 12 жылдық білім беру жағдайында мұғалім компоненттерге сүйене отырып, әрбір технологияны өзіндік жолда әдіс - тәсілдермен ерекшелендіріп, өз өмірлік және педагогикалық тәжірбиені пайдаланып, балаларды бірлескен әрекеттерге тартудың әр алуан түрлі әдістерін, өз бойында бар мүмкіндіктерін жүзеге асыруды ықпал етсе, оқушының мінез
- құлқында
- мінезі, температменті, талабы, көзқарасы, талғамы байқалып, үнемі өзін - өзі үйретуі, өзін - өзі
тәрбиелеуі, өзін - өзі дамытуы, өз іс - әрекетіне өзгеріс енгізе алуы, өзін үнемі жетілдіріп отыруы және рефлекциялық қажеттілікті талап етеді.
Рухани жағынан дамыған тұлғада адам өмірінің құндылығы мен тұрмысы туралы түсінік қалыптастады. Қазіргі жаһандану идеясы бұрыннан қалыптасқан жүздеген, тіпті мыңдаған жылдық тарихы бар мемлекеттерге емес, егемендікке жаңа қолы жеткен Қазақстан тәрізді жас мемлекеттерге қалай ықпал етері дәл айқын емес. Сондықтан бізге ұлттық идеяға берілген, демократиялық құлдықтарды түсінетін, көзқарасы айқын қоғам мүшесі болуға дайындау міндетін қойып отыр. Білім беруде баланы құндылық ретінде көріп, оны жан - жақты дамытуға жағдай жасау мен адамзат жинақтаған тәжірбиені ұрпаққа жеткізуде маңызы зор. Адамның, халықтың болашағы бүгінгі күнгі рухани істерден бастау алады. Қазіргі ұрпақ пен келешек ұрпақ қоғамдық, адамзаттық құндылықтарды игеру үшін, әлемдік қоғамдық ой - пікірді меңгеру қажет. Әлеуметтік - психологиялық дайындық - бұл дайындық ерекшелігі балалардың басқа балалармен, мұғалімдермен қарым - қатынасын, соның ішінде баланың коммуникативтік ерекше мінезін көрсетеді. Мысалы: ықыластығы, қайырымдылығы, мінезінің жұмсақтығы, көпшілдігі, осымен қатар жеке баланың жігерінің ерекшелігі: бірбеткейлігі, табандылығы, қайраттылығы т.б. қасиеттері оқудағы жетістікке жетуінде едәуір белгілі бір орын алады. Бұдан шығатын қортытынды, білім беруде ұрпақ тәрбиесіндегі жан - жақты тәрбие моральдік және рухани байлық, адамзаттық құндылықтарды, ұлттық сананы қалыптастыру мәселесі шығады.
Сондықтан 12 жылдық оқуға көшу шеңберінде техникалық және кәсіби білім беретін оқу орындарында «Адамның өмір бойы білім алуы үшін жағдай туғызуымыз керек» - деп атап көрсетілді. Олай болса, бүгінгі қоғам - білім
бәсекесінің қоғамы. 12 жылдық сатыда бейінді оқытуды көздейтін бірден - бір тиімді жол. Жалпы білім беру жүйесін дамытудың әлемдік тәжірбиесін зерделеу, білім берудің жаңа сапасына қол жеткізу тек 12 жылдық жалпы білім беретін мектеп болатынын көрсетеді. Бұл мұғалімдер педагогикалық міндеттерді, күрделі жағдайларда есепке ала отырып, сабақ ұйымдастыру құралдарын икемділікпен қолданады. Балалардың жылы шырайылықты қажет ететіндерін ескеріп, олардың мінез - құлықтарын дұрыс бағыттап, өзара қарым - қатынаста психолгиялық қызғушылықты, өзін бағалауды қалыптастырады, өзіндік оқу қабілетін дамытады. «Білім мен ғылымды өз дәрежесінде меңгерген
атап өткедей озық көштің бұйдасын ұстауға талпынар болсақ білім саласындағы жаңа талаптарға сай мектептің даму сатысына көшудегі бала тәрбиесінде жеке дара қабілеттері мен қызығушылығын ескере отырып, оқу - тәрбие үрдісін ұйымдастыру - білім ордасы басшысының басты міндеті. Өскелең ұрпаққа әлемдік стандарттарға сай білім, тәлім - тәрбие беру мақсатында көптеген игі істердің жоспарланып, атқарылып жатқаны баршамызға аян. Алайда мақсатты жоспарлау елді сапалық тұрғыда - бұл мәні бірдей емес міндеттер.Жеткіншек «Проблеми та перспективи розвитку науки на початку третього тисячоліття у країнах Європи та Азії»
257
ұрпақтар адамзат мәдениетінің мүлдем басқа жағдайларына бейімделген ел үшін өздігімен икемделетін және әлеуметтік бағдарланған нарық тетігін қалыптастыру тарихи тұрғыда жүйелік көшу жөніндегі күрделі міндеттердің тұтас кешенінен тұратын айрықша, ауқымды проблемаларды шешуді өз - өзінен көздейді. Жаһандану жолымын келе жатқан қазіргі заманғы әлемдік бәсекелестік жағдайына тез бейімделу қабілеті тұрақты дамудың ең
маңызды факторы болып табылады. Кез - келген дамыған елдің бәсекелестік мүмкіншіліктері көбіне білім беру жүйесінің жай - күйімен
анықталатын оның әлеуметтік капиталының дамуына байланысты. Психологиялық қызметтің мақсаты оның қызметінің перспективті бағытымен байланысты. Бастапқы және ақырғы мақсат түйіскенде ғана бұл мақсат жүзеге асады. Мұғалімнң бастапқы мақсаты - танысудың оқушыға оңтайлы тәсілін іздеудің және кәсіпке оқытудың негізі ретінде оқушылармен өзара әрекеттесуге құрылған, яғни оқушының ынтасын, бейімділіктерін, қабілетін анықтау, жеке ерекшеліктерін табу және оны дамыту. Ақырғы мақсат - саналы түрде кәсіпті таңдауға дайын болуды оқушыда қалыптастыру үшін педагогпен «ынтымақтастық» формасында өзара байланыс жасау.
Мұғалімнің міндеттері:
Оқу - тәрбие процесін кеңес арқылы және ақпараттық қолдау
Оқушыларды оқыту әрі олардың дамуымен байланысты мәселелер, сондай - ақ «педагог - оқушы» өзара әрекеті бойынша педагогтардың психологиялық құзыреттілігін арттыру;
Кәсіптік тұрғыдан өз жолын табу мәселелерін де оқушыларға психологиялық көмек көрсету үшін жағдайлар жасау;
жүргізіледі:
1. психологиялық дианостика
2. психологиялық кеңес беру
3. психология бойынша ағартушылық жұмыс
4. түзетуші - дамытушы жұмыс Сонымен біздің елімізде 12 жылдық оқуға ауысу мәселесінде байланысты мынадай шарттар туындайды.
Біріншіден, мемлекетіміздің өркенитетті елдер қатарына ұмтылуға байланысты әлемдік білім кеңістігіне кіру қажеттігі туып отыр. Бұл дегеніміз
білім берудің әлемдік деңгейде даму қарқынының басты сипатына сай болуы. Екіншіден, білім беру жүйесін сапалық деңгейде көтеру қажет, яғни еліміздің болашағына үлес қосып, оның жаңа биікке көтеретін дара тұлғалар бүгінгі оқушылар екенін ескерсек, олардың тұлға болуға жетерлік білімнің негізін қалауға мектеп қабырғасында оқыған жылдары жағдай жасасақ әлеуметтік жағдайымыз өркендеуге мүмкіндік туады.
Үшіншіден, білім берудің құрылым мен құрамындағы өзгерістер жаңа қарқында көрінуі өажет. Бұл дегініміз баланың қызығушылығы мен ынтасына сай білім сұранысын қанағаттандырыу, оқу - тәрбие жұмысын ұйымдастыруды кез - келген ситуацияны шешуге дайын, өмірдің сан алуан жағдайына бейімделе алатын дара тұлғаның негізін қалуға бағындыру.
Төртіншіден, ғылыми - техникалық прогрестің темпін, оның адамзат дамуына қосқан үлесін және бұл үрдістің алдағы оны білім ісіне ескеру, яғни ол дегіміз аса қабілетті балалардың танымдық мүмкіндіктеріне сай білім сұранысын қанағаттандыру, оқу үрдісін ұйымдастыруда өнімді әрекетке баулу арқылы өз
мүмкіндігін сезінуге, өз білімін толықтыруға үйрету. Болашақ мектептің методололгиялық негізі, тұтастай өзіндік атқару жүйесін проектілеу болып табылады. Ол жалпы адами жетістіктермен және мәдени - тарихи құндылықтармен әр адамның тұлғалық өзіндік қалыптасу
мәселесін шешеді. 12 жылдық білім беру жүйесіндегі басты артықшылық - баланың тек қана білім алып ғана қоймай, бейімі мен икемділігіне, таңдайтын мамандығына қарай алғашқы кәсіби бағдар алып алып шығуында жатыр.Яғни, 11 - 12 сыныптардағы білім мазмұны оқушының жоғарғы оқу орнының алғашқы курстарында алатын білім мазмұнымен кіріктіріледі. Оқушы мен оқыту арасындағы өзара түсіністік пен ықпалдастыққа негізделген оқыту процесі оқушының ойлау жүйесінің дамуына, құндылық бағдарының айқындалуына, қарым - қатынас жасай білу дағдысының қалыптасуына игі ықпал етеді. Нәтижесінде оқушының танымдық қабілетінің деңгейін өсіріп, ойлау қабілетін арттырып, ақпаратты қабылдап қана қоймай, оны талдап, өзіндік тұжырым жасай алатын дәрежеге қол жеткізеді. Бұл үрдіс 12 жылдық білім беру жүйесінде білім мазмұнын түбегейлі жаңартумен қатар, оқытудың тың әдістемесін дүниеге әкеледі. Әрине, бұл құнды идеялардан туындайтын жаңа оқыту технологияларын енгізуді талап етері сөзсіз. Дегенмен қолданыста оң нәтижесін көрсетіп келе жатқан кредиттік технология сияқты, бұл да өз шешімін береді деген үлкен үміт. Білім жүйесінің бұл жаңа тәсілі төрт жылдан бері еліміздің мектептерінде тәжірбие жүзінде жүргізіліп келе жатыр. Сабақ беріп жүрген педагогтарды жыл сайын қайта даярлаудан өткізіп, оқытудың жаңа технолгияларына сәйкес әзірленген әдістемелікпен уақытында қамтамасыз етіп отырады.12 жылдық білім беру жүйесі оқушыны бейіндеп оқыту арқылы өзіндік талабын қанағаттандыруды, оның жеке тұлға ретінде дербес қалыптасуына мүмкіндік береді. Ол мынадай міндеттерді жүзеге асыруды көздейді: оқушыларға бейінді оқытудың белгілі бір бағытын таңдауына мүмкіндік туғызу; оқушылардың әлеуметтік және жеке кәсіби жағынан өзін - өзі анықтауына, өзгермелі қоршаған ортаға бейімделебілуіне септігін тигізетін өзіндік білім алуын ұйымдастыру. Нәтижесінде оқушының болашақ мамандығына саналы таңдау жасауына жағдай туады, өзіндік іс - әрекетін баалай білуге дағдыландыратын түпкілікті құзыреттерге қол жеткізіледі, сөйтіп оқушының одан әрі білім алуын жалғастыруына игі ықпал етеді.
Қорыта айтқанда, 12 жылдық білім беруге көшу еліміздің білім саясатындағы келелі мәселелерді шешуде нақты қадам болып табылады. Білім беру құрылым мен мазмұнының түбегейлі жаңаруы еліміздің болашағына ие болар білікті жастардың жеке тұлға ретінде қалыптасуына
игі ықпал ете отырып, Қазақстанның өркениетті ел ретінде дамыған 50 елдің қатарынан орын алуына кепіл бола алады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1.
Қазақстан Республикасындағы 12 жылдық білім беру тұжырымдамасы
2. «Жаңа әлемдегі Жаңа Қазақстан» ҚР Президентінің Жолдауы
3. 12 жылдық білім беру журналы №2 2007 жыл
4. Әбдрахманова Б.Қ. 12 жылдық мектепке оқушы қабылдау сынағы
5. /Білімдегі жаңалықтар. №2/
6. ҚР. Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты халыққа жолдауы. Астана, 2007. 28 ақпан.
7.
Айқынбаева Г.Қ Мектепте оқуға дайындаудың психологиялық сипаттамасының кейбір ерекшеліктері /Білімдегі жаңалықтар. №5/
8.
Педагогика №2 2005ж.
258 «Проблеми та перспективи розвитку науки на початку третього тисячоліття у країнах Європи та Азії»
Холматов (Гулистан, Узбекистан) ЁШЛАР ТАРБИЯСИДА ИНФОРМАЦИОН ТАҲДИДНИ САЛБИЙ ОМИЛЛАРИ
Ўтган асрнинг иккинчи ярмидан кейинги ўн йилликлар мобайнида кўзга яққол ташланаётган ва бугунги кунга қадар давом этаётган жараёнлардан бири оммавий маданият маҳсулотларининг тезкор равишда ёшлар турмуш
тарзига кириб келаётганлиги бўлмоқда. Бунда оммавий маданият маҳсулотлари дастлаб оммавий ахборот воситалари ёрдамида ижтимоий ҳаётга фаол кириб келган бўлса, охирги пайтда ахборот алмашинув воситаларининг ўта ривожланиши ва такомиллашиб бориши натижасида
рўй бераётган глобаллашув ушбу жараённи шиддат билан тезлаштирмоқда.
Ҳар бир янгилигу кашфиётнинг ижобий ва салбий оқибатлари бўлганидек, интернетнинг ҳам ёшлар тарбиясига салбий таъсир этувчи жиҳатлари йўқ эмас. Бугунги ёшлар интернет тармоғидан фақат илм эгаллаш, ахборот олиш йўлида фойдаланмоқда десак, янглишамиз. Интернет клубларига кирганда, уни тўлдириб ўтирган ёшларни кўриб хурсанд бўламиз. Аммо аксарият оила даврасида кўриб бўлмайдиган шахвоний ёки вахшиёна видеофилмларни томоша қилиш, турли вилояту шаҳарлардаги қиз ва йигитлар билан севги номалари алмашиш, ушбу тармоққа ўз суратларини киритиб реклама қилиш билангина бандлигига гувоҳ бўламиз.
Ахборот узатиш, алмашиниш ва қабул қилиш жараёнида тезкорлик, аниқлик, сифат ва таъсирчанликни таъминлаш, ахборотнинг дунё бўйлаб кенг ёйилиши имкониятини яратишда “Бутун жаҳон ўргимчак тўри” нинг аҳамияти катта ва айнан мана шу омил ундан фойдаланиш эҳтиёжини тобора орттирмоқда. Янги юз йилликда Ўзбекистонга ҳам интернет шиддат билан кириб келди ва кундалик ҳаётда ўз ўрнига эга бўлди. 2008
–
йилга келиб мамлакатимизда интернетдан фойдаланувчилар сони 2 миллион 200 минг кишидан ошиб кетди. Фан - техника ютуқлари инсон манфаатлари, эзгу мақсадлар йўлида ҳизмат қилиши лозим, албатта. Бироқ айрим кучлар виртуал оламдан ғаразли ниятлари йўлида фойдаланилаётгани ҳам айни ҳақиқатдир.
Бугунги кунга келиб дунёнинг мафкуравий манзараси жуда мураккаблашиб кетди. Унда кучли таъсирга эга бўлишнинг энг мақбул йўли, ҳар қанча маблағ талаб этилишидан қатъи назар, йирик ахборот тарқатувчи мавқеини эгаллаш экани аён бўлиб қолди. Жаҳонда “ахборот уруши” кетаётганини хатто оддий одамлар ҳам пайқаши қийин эмас. Масалан, брон бир хорий мамалаканинг турмуш тарзи, қадриятлар тизимини улуғловчи рисолалар, кинофилмлар тарқатилмоқда, дейлик. Табиийки, бундай ахборотлар жамиятда маълум ижтимоий фикр шаклланишига таъсир этмай қолмайди. Постиндустриал инқилоб, ахборотлашув ва глобаллашув жараёнлари таассуфки, фақат моддий манфаат ва эхтиёжларини қондиришга интиладиган, миллий қиёфасини қарийб йўқотган, ўз мақсади йўлида ҳар қандай ғояни қўллашга тайёр тоифаларни ҳам вужудга келтириди. Бундай салбий ҳолат мамалакатимиз аҳолиси, айниқса, ёшларимизга ўз таъсирини кўрсатмай қолмайди.
Ана шу тахдидни бартараф этиш учун бор имкониятни ишга солган ҳолда изчил курашмоқ зарур. Давлатимиз раҳбари “Юксак маънавият –
енгилмас куч” асарида ёзадики, “Бугунги кунда инсон маънавият қарши йўналтирилган, бир қарашда арзимас туюладиган кичкина хабар ҳам ахборот оламидаги глабаллашув шиддатидан куч олиб, кўзга кўринадиган лекин зарарини ҳеч нарса билан қоплаб бўлмайдиган улкан зиён етказиш мумкин”. Демак, ҳозирда ҳар бир ахборот чегара билмаслик хусусиятига эга экан, онги ва дунё қараши эндигини шаклланаётган ёш авлоднинг маънавий олами дахлсизлигини асраш кўпчиликни ўйлантириши даркор.
Интернетни чеклаб қўйиш ёки ахборот олишни тақиқлаш билан муаммо ҳал бўлмайди. Бу хусусда яна президентимиз “… ёшларимиз нафақат ўқув даргоҳларида, балки радио –
телевидиния, матбуот, интернет каби воситалар орқали ҳам ранг –
баранг ахборот ва маълумотларни олмоқдалар. Жаҳон ахборот майдони тоборо кенгайиб бораётган шундай бир шароитда болаларимизнинг онгини фақат ўраб –
чирмаб, уни ўқима, буни кўрма деб, бир томонлама тарбия бериш, уларнинг атроқини темир девор билан ўраб олиш, ҳеч шубҳасиз, замоннинг талабига ҳам, бизнинг эзгу мақсад –
муддаоларимизга ҳам тўғри келмайди. Нега деганда, биз юртимизда очиқ ва эркин демокартик жамият қуриш вазифасини ўз олдимизга мақсад қилиб қўйганмиз ва бу йўлда ҳеч қачон қайтмаймиз”.
Ҳаётни оммавий ахборот воситаларисиз тасаввур қилиш қийин бўлган ҳозирги шароитда интернет ёшлар учун асосий ахборот манбаига айланаётир. Аммо Ғарб маданиятига тааллуқли баъзи кўрсатув ва сайтлар борки, улар мутлоқо аҳлоққа зиддир. Бундай ахборот ёшларимиз хулқи ва дунё қарашига салбий таъсир қилиши аниқ. Айни ўринда яна бир фикрни айтиб ўтиш жоиз. “Ойнаи жаҳон” сериаллар билан тўлиб –
тошгани, бизнингча, ижобий ҳол эмас. Чунки ёшлар асосий вақтини шу сериалларни кўришга сарқлаши таълим сифатига таъсир қилмай қолмайди. Дарвоқе,
газета ва журнал саҳифаларида чоп этилаётган ахборот ҳамда маълумотларнинг мазмунан саёзлиги ҳам ёшларимиз тафаккурига салбий таъсир кўрсатади.
XXI аср бошида ҳаёт суратларининг беқиёс даражада тезлашуви, ахборот оқимининг кучайиши оқибатида авторитер –
нуфуз масаласи ҳам янгича маъно касб этаётир. Баъзи ёшлар ўзининг билим олиш ва ҳаётга муносабатини белгилашда ота –
она, устоз – мураббийини эмас, ОАВ ҳамда интернетни авторитер сифатида эътироф этиши, улардаги ахборот ва маълумотларни мутлақ чин деб ишониши ташвишланарли ҳолдир. Нафсиламри бугун хақиқатни уйдирмадан ажрата олмайдиган, бу борадаги ҳали тажрибаси ҳам бўлмаган ёшларнинг ҳаётий тушунча ва тасаввурларини асосан таълим –
тарбия муассасаларининг иш фаолиятини қийинлаштириш қўймоқда. Ёш авлоднинг манавий оламини бузғунчи таъсирлардан асраш учун таълим –
тарбия жараёнида қандай таъмоилларга асосланиш ва қандай жиҳатларга эътибор қаратиш керак, деган масала файласуфлар, гуманитар фан олимларининг диққат марказида турибди. Фикримизча, ёшларнинг тафаккур тарбиясига кўпроқ эътибор қараштиш улар маънавий оламининг дахлсизлигини таъминлашда мухим аҳамиятга эга. Чунки, давлатимиз раҳбари таъкидлаганидек, “......қайерда юксак ақл –
идрок ва тафаккур хукумрон бўлса ўша ерда маънавият қудратли кучга айланади”.
Ёшларнинг ахборот оқимига муносабатини шакллантириш ақл - идрок, тафаккур тарбиясининг бир йўналишидир. Ота
– оналар, устоз ва мураббийлар таълим
–
тарбия бериш жараёнида ёшларга фикр ва билим ўртасидаги фарқни тушунтириши, фикрларни ўзаро таққослашга, турларга ажратишга ўргатириши лозим.
Сир эмаски, интернет тез ва арзон ахборот ёки маълумот олиш, етказиш ҳамда қайта ишлашда беқиёс манба саналади. Кундан - кун сафи кенгайиб, фойдаланувчилар сони ортаётган маскур тизим дунё ҳамжамиятининг ахборотга бўлган эхтиёжини қондирмоқда. “Узоқни яқин қиладиган” манба сифатида қараладиган интернетнинг кўпроқ ёшлар кирадиган сайтларини тубдан янгилаш зарур. Сабаби - соғлом турмуш тарзини шакллантириш, юксак маънавият, пок аҳлоқ асосида ўғил –
қизларни тарбиялаш вазифаси ана шуни тақазо этади. [1. 115 – бет]
«Проблеми та перспективи розвитку науки на початку третього тисячоліття у країнах Європи та Азії»
259
Ахборот турли ижтимоий қатламларга, профессионал ва миллий гуруҳларга ҳар хил таъсир этиши ҳамда уни истеъмол қилиш ҳам бир - биридан фарқ қилганлиги боис, кишиларда, айниқса, ёшларда ахборотни саралай олиш, яъни ахборот истеъмоли маданиятини юксак даражада шакллантириш учун ёшларда миллий ғypyp, ватанпарварлик, фидойилик туйғуларини уйғотиш ўта муҳим. Ҳар томонлама комил ва баркамол авлодни вояга етказиш, ёшларимизни миллий ва умуминсоний қадриятлар руҳида тарбиялаш масаласи
давлат сиёсатининг устувор вазифаларидан биридир.
Хулоса қилиб оладиган бўлсак, Ёш авлодда бу жиҳатлар шу даражада шаклланган ва қарор топган бўлиши лозимки, улар виртуал маконда умуммиллий манфаатга хизмат қиладиган, унинг тараққиётига ёрдам берадиган ахборотни танлай олсин. Фақат шундагина, глобаллашув жараёнларида ёшларнинг турли ёт маълумотларни фарқлай билишига эришилади ва нотўғри талқин қилишининг олди олинади. Ахборот истеъмоли маданиятига эга ёшлар, салбий ва нохолис ахборотлар таъсирига тушиб қолмайди, чунки уларда бундай ахборотларга нисбатан мустаҳкам мафкуравий иммунитет шаклланади.
жүктеу/скачать 8,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|