Xxii республикалық студенттер мен жас ғалымдардың ғылыми конференция материалдары

489 
қоймай, оны жарнамалау, өнімнің тұтынушыға жетуін қамтамасыз ететін техникалық, 
ұйымдастырушылық, коммерциялық және басқа түрлерін қолданады. 
Маркетинг пен промоушен біріксе үлкен күшке айналады. Мысалы: телерадио 
эфирлерінен берілетін бейне роликтер мен промо акциялар, тележурналдар мен газеттерге 
басылған жарнамалық мәтіндегі мақалалар, көше бойындағы ақпараттық тақталар, басқа 
да сыртқы жарнама түрлері, ғаламтордағы веб-парақшалар, тыңдармандар мен 
оқырмандарға арналған тұтыну тауарлары, көліктегі жапсырмалар, қоғамдық пікір (PR) 
және паблисити (танымалдылық) қалыптастыру мақсатындағы қоғамдық жұмыстар 
тауардың немесе өнімнің танымалдығын арттырады.
Промоушен мен маркетинг мәселелерін зерттеу не үшін керек? 
1. Бұған дейін танымал болып келген арналардың үнемі көш бастап тұруы екіталай. 
Өйткені бүгінгі бәсекелестік жағдайында арналардың немесе қандай да бір бағдарламаның 
ұзақ уақыт бойы жоғары рейтингті ұстап тұруы қиынның қиыны. Телеарнаның нарықтағы 
беделі мен имиджі көрерменнің көңілін ұзақ уақыт бойы өзіне аударып тұруы екіталай. 
Кез-келген өнімді көпшіліктің сұранысына орай ұтымды тәсілмен беру, өтімді 
жарнамалар арқылы ғана аудиторияны ұстап тұруға болады.
2. Бағдарламалардың бағасын арттыру қажет. Станциялар немесе желілер бағдарламаға 
қанша ақы төлеймін десе, оның құны сонша болмақ. Бағаға шектеу жоқ. Эфирден өтпеген 
телехикаяның бір эпизоды үшін телеарна мың доллар жұмсауы мүмкін. Ал көрерменге 
жол тарқан ең танымал телехикаяның жалпы көрсетілімі миллион доллар табыс әкелуі 
әбден мүмкін. Мұның бәрі бір сағат немесе жарты сағаттық эфир уақытын жабу үшін 
жасалады. Сондықтан, дәл осы – промоушен, бағдарламаға кеткен шығынды ақтап, 
рейтинг пен жарнама берушілерді ұстап тұратын құрал болып табылады.
3. Көптеген телевизия менеджерлері бағдарламалық өнімдерді тиімді насихаттау, 
промоушен мен маркетингтің маңыздылығын арттыру үшін креативты ойлар іздейді, 
білімді болуға талпынады. Бүгінгі күні медиа-компаниялардың басшылары жалпы 
табысты барынша жоғарлату үшін сыртқы және ішкі промоушннің қажеттілігін 
мойындады.
4. Медиакомпаниялардың саны жылдан жылға артып келеді. Бәсекелестер көп. 
Көрермендер мен тыңдармандардың назарын өздеріне аудару үшін түрлі әдістер ойлап 
табылуда. Жарнама берушілерге талас жоғары. Тиімді промоушен телеарналар, желілер, 
операторлар үшін сол жарнама берушілерді өзіңе қаратудың тиімді жолы.
5. Ұқсас телеарналардан өзгешеленудің бір жолы – ғаламторды, әлеуметтік желілерді 
дамыту. Интерактивтілік, яғни дербес компьютерлер, телефон, смартфон және электронды 
БАҚ-ын дамуы адамдардың ақпарат алу тәсілдерін өзгертті. Сондықтан, маркетинг және 
промо акциялар жаңа әдістерді енгізуде басты рөл атқарады және өнімді өткізу мен 
қоғамдық қатынастарды қалыптастырудың бірден бір жолы.
Промоушен мен маркетинг түрлерінің айырмашылығын оның қандай аудиторияға, 
жарнама берушілерге және қандай желілік станцияларға арналғаны арқылы ажыратамыз.
1. Көрермендерге, тыңдаушыларға және пайдаланушыларға бағытталған промоушен. 
Көрермендерге арналған промоушен телекомпаниялардың, кабельдік және желілердегі 

490 
рейтингті көтеру немесе сақтау қалу мақсатында қолға алынады. Әдетте, шығындар 
маркетинг немесе промоушен бөліміне жүктеледі.
2. Жарнамалық промоушен тұтынушыларға, жарнама берушілерге, демеушілерге 
бағытталған. Жарнамалық промоушен сату көлемін арттыру мақсатында жүзеге асады. 
Кейбір ірі компанияларда сату промоушені жөнінде арнайы бөлім бар.
3. Желілік промоушен желіден станциялар мен кабельдік операторларға бағытталады. 
Желілік промоушен желілерге байланысты телекомпаниялардың адал және ұзақ мерзімді 
ынтымақтастығын сақтау үшін жүзеге асырылады.
Промоушеннің 2 түрі бар. Біріншісі, эфирлік промоушен. Телеарнаның немесе жеке эфир 
уақытын пайдалана отырып ішкі өнімдерді жарнамалау эфирлік промоушен (on-air 
promotion) деп аталады. Екіншісі, сыртқы промоушен. Жарнамалық хабарландыруларды 
немесе жарнамалық бейнероликтерді жариялау үшін басқа БАҚ-дың эфирлік уақытын 
немесе жарнама алаңын пайдалану сыртқы промоушен деп аталады (external promotion). 
Бұл өз ресурстарын қолданбай хабар тарату компаниясының жұмысына назар аударуға 
қызмет етеді. Сыртқы промоушенге мыналар кіреді:
- Радиодағы жарнама
- Газет, журнал бетіндегі жарнама (TV Guide)
- Көшелерге, билбордтарға ілінетін сыртқы жарнама
- Көліктердегі жарнама
- Бейнелі кәдесыйлар
- Ғаламтор
- Pablicity және PR 
Өз мақсаттарына жету, аудиторияны ұстап тұру, демеушілер мен жарнама берушілердің 
назарын аудару үшін кез-келген компаниялар барлық мүмкін деген промоушеннің 
түрлерін пайдаланады. Мысалы, бейнелі кәдесыйларды (merchandising) тарататын 
жарнама түрі қандай да бір белгілі аудиторияны жаулап алу мақсатында, сондай-ақ 
жарнама берушілерді тарту немесе желілік арналардың жұмысын қолдау үшін 
пайдаланылады. Танымал журналдарға бағдарламаның жарнамалық постерлерін жариялау 
желілік арналардың назарын аударса, екінші жағынан осы бағдарламалардың жарнамалық 
сатылым көлемін арттырады.
Паблисити және PR. Бұл терминдер бірін бірі алмастыратын синонимдер ретінде жиі 
пайдаланылады, бірақ бұл екі түрлі ұғым. 
1)паблисити (pablicity)- газет басылымдарында, журнал бетінде немесе басқа 
телекомпания эфирінде арна жайлы тегін еске салып отыру. Бұл ақылы жарнамаға 
қарағанда өзің туралы жариялаудың ең тиімді тәсілі. Өйткені паблисити қандай да бір 
көзқарасты не біреудің мүддесін қорғамайды. Арналар айналасына жағымды паблисити 
қалыптастыру үшін шерулер мен концерттерге, қайырымдылық акцияларына қатысады.

491 
2) PR (Public relations) – бұл баспасөз баяндарын тарату арқылы БАҚ өкілдерімен 
формалды жұмыс жасау; жарнама берушілердің назарын аудару үшін журналдарға 
жарнама беру; қоғамдық пікір қалыптастыруға әсер ете алатын адамдармен байланыс 
орнату, олар жергілікті билік өкілдері, қоғамдық ұйымдардың көшбасшылары болуы 
мүмкін; қалалық шараларға қатысу арқылы компания қоғаммен араласып жатқандығын 
көрсету. Паблик рилейшнздің мақсаты станцияның, қызметтің немесе желінің көрнекті 
және жағымды образын жасау. Сондықтан PR мен промоушен өзара байланысты.
Сыртқы жарнама эфирлік промоушенмен үйлесімдік тауып, көрерменді бір қарағаннан 
баурап алуы тиіс. Яғни, сыртқы және ішкі промоушеннің толқыны бірізді және дәйекті 
болуы керек. Бір-бірімен қабысып, астасып жатуы керек.
Эфирлік промоушен 
дегеніміз не? Дәл осы, эфирлік промоушен көптеген 
радиостанциялар мен телеарналардың көрермен мен тыңдарман аудиториясын кеңейту 
және олардың арнаға деген адалдығын қамтамасыз етуге жақсы мүмкіндік береді.
Эфирлік промоушенге мыналар кіреді: алдын-ала жазылған телевизиялық және радио 
роликтер (promo); радио-отбивка(filler), бірізді басты беті (ID- идентификационные 
заставки), логотип (logos), алда болатын шоу туралы эфирлік афишалар (on-air billboards), 
өз арна эфирінен берілетін әртүрлі «перебивкалар», «отбивкалар», «заставкалар» (teases, 
bumpers, tags).
Мазмұны мен мақсатына қарай эфирлік промоушенді екі түрге бөлуге болады. 1) Тиісті 
арнада белгілі бір уақытта белгілі бір бағдарламаны қарау үшін көрерменді шақыраған 

жүктеу/скачать 8,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: