Т.Кэишев. Акыл-парасатка азаггьщ. «Леншшил жас», 1987, 13-желтоксан

90
ДандайЫСКАЦУЛЫ
(«Болшевик Казахстана», 1933, №
6
, 22-30-беттер). Мундай эарекызыл пш рлер acipece сол 
кездеп олкел1 партия комитетшщ органы «Большевик Казахстана» журналыныц бетшде
жиi KopiHfli.
Сойпп, 1932 жылы ВКП(б) казак елкелк комитетшщ «Сталин жолдастьщ хатына байла­
нысты Казакстанда теория майданындагы урес мшдетгер1 туралы» тусищрме хатьшьщ шыгуы 
улттьщ эдебиетп дамытуга сеппгш типзген жок, керюнше тежеу салды. Эюмгершшкпен, 
кушпен эдебиенмгздщ улттык сипатьш жоюга багыт бердь Буки казак эдебиеп «ултшылдык- 
пен» айыпталып, казак каламгерлершщ тебесшде саяси сокырлыктыц нажагайы жаркыл- 
дады. Сахнада ш у т турган мылтык койылымньщ соцына дешн мш детп турде атылуы керек 
болса, 1932 жылы елкелк партия комитетшщ туащ црме хатыньщ эдебиетте басшылыкка 
алына бастауымен 
6
ipre керкемдк дамудьщ терше «ултшылдыкка» карсы мылтык та ш нген 
едь Illypinneci кайырылып, окталган мылтыктьщ тек атылуы гана калган, 
6
ipaK оган елкелк 
паотия комитет басшылыгыньщ ауысуы эсер erri; кандыбалак Голощекиннщ орнынан ту- 
cin, Мирзоянньщ республика басшылыгына келу1 бул мылтыктьщ атылуын уакытша болса да 
токтаткан едк Октаулы мылтыкты токтатам деп жургенде кешннен оньщ e
3
i де окка уш ты ...
МДайыпназаровтьщ 1932 жьшы казак эдебиепне арналган сын ютапшасы жеке басылып 
шыкты97. Сыншы сол кездеп казак эдебиетшщ езекп мэселелелерше жауап беруге тырыскан. 
BipaK 
та КазАПП сыныньщ н еп зп принциптер1 бул ниеттщ удесшен шыгуга мумкш дк бер- 
меген. Мунда да Кайыпназаров сыныныц бурынгы сарындары айкын. «Муканов, Сейфуллин, 
Жансупров, Майлин, Mycipenoe, т.б. Ka
3
ipri пролетариат жазушьшарыныц алгашкы тобын 
курайды» деп келед1 де, екшни 
6
ip жершде С.Сейфуллинд! «пролетариат эдебиетшщ одактасы» 
деп niKip кайшылыгына ушырайды. С.Мукановтыц «Сулушаш» поэмасын «идеализм» деген. 
Мэскеуде шыккан «Литературная энциклопедияныц» 1, 2, 3, 4 томдарында жарияланган ка­
зак эдебиен, оныц OKumepi жайлы жазылган макалаларды сынаган. Эдебиеттщ партиялык 
принцип! шагын тарауда арнайы сез болады.
М.Кайыпназаров отызыншы жылдардьщ эдеби сынына мынадай талаптар кояды:
«1. Сын диалектика - затшылдык (диа-мат) дуние тануынан Tepic жайылмасын.
2. Пролетариат жазушыларыныц шыгармаларын сынаганда ол жазушыныц шыккан теп, 
кай ж кке жататындыгымен сыналмасын, шыгармасыныц багасына, букарага социалдык тэр- 
бие бере алуына карасын.
3. Пролетариат жазушыларыныц шыгармаларына большевиктк сын жэне езара сын кат­
ты болсын.
4. Шыгармада сын ею жуйел
1
болсын:
1) Каламы теселш, эдебиет майданында 
6
eTi ашылгандарга сын катты болсын.
2) Жана калам устай бастаган жас пролетариат жазушыларына сын сабак ретшде жа- 
зылсын»98.
КазАПП сынындагы мундай ерескел жагдайлардыц орын алуыныц тагы 
6
ip ce
6
e
6
i б!зд1ц 
эдебиет сыны кадрларымыздыц жастыгы, аздыгы едь Олардыц эдеби б ш м ш щ таяздыгы, 
когамдык гылымдардыц эдебиет, мэдениет жайлы ш м д ер
1
мен жете таныс ем есп п бай- 
калды. Сол кездеп Олкелк партия комитет! басшьшыгындагы кейб1р адамдардыц партия жо- 
лын бурмалаган саясаты да эдеби сынныц дамуына б
1
ршама нуксан келпрдь
Жалпы, 30-шы жылдары пролетариат эдебиетшщ дамуына басшылык жасаган н еп зп
уйым РАПП, оныц жер-жердеп КазАЛП сиякты бел1мшелершщ кызмеп ecin бара жаткан 
ем1рдщ талаптарына сай эдебиттщ дамуын канагаттандыра алмады. КирАПП-тыц жумы- 
сынан да осыны байкаймыз. Кыргыз эдеби сыныныц даму тарихын зерттеген К.Рысалиев 
«КирАПП-тагы топшылдык курес жазушьшарды ж1кке белш, улттык эдебиеттщ дамуына 
кедерп к е л п р д т" деп жазады. Озбек совет эдебиетшщ тарихында ОзАПП-тыц сынындагы 
осы такшеттес жагдайлар айтыла келш, бул сыншылар дэугрдщ сулулыгы деп, эдебиеттен 
адам сез1мдер1н ыгыстырьш, жазушыньщ кцялын, керкемдк жинактауларын 

жүктеу/скачать 31,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: