Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
«АЙКАП» ПЕН «КАЗАКТАГЫ» ЭДЕБИ СЫН
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 40 «Казак эдебиетЬ), 13.08.1965. 41 М.Эуезов. Гылым т М5ай», 1918, №7.
| 6. «АЙКАП» ПЕН «КАЗАКТАГЫ» ЭДЕБИ СЫН
«Айкап» (1911-1915) журналыныц казак баспасезш щ тарихындагы орны айрыкша. Агартушы-демократ жазушы Мухамеджан Сералиннщ басшылыгымен шыгып турган бул басьшым жиырмасыншы гасырдьщ басындагы казак халкыныц улттык, элеуметгк санасыныц оянуына айтарлыктай кызмет етш. Журналдыц такырыптык аясы ете кец. Сол кездеп казак кауымын толгандырган элеуметтк, экономикалык мэдени мэселелердщ ш ш д е басылым бетшде кетерш м егет жок десе де болгандай. «Айкаптыц» канатын кец жайып, кещнен тарауьша А.Байтурсынов, М.Жумабаев, М.Дулатов, Н.Кулжанова, С.Торайгьфов, С.Сейфуллин, Б.Майлин, М.Малдыбаев, С.Габбасов, Э.Галымов, О.Сатыбалдин, Р. Мусагалиев, М.Турганбаев, Ж.Тлеулин, ГДарашев, Ж.Мэмеков, Н.Сатыбалды, С.Нуржанов, Ж.Басыгарин, К-Кемецгеров, Ш.Кудайбердиев, т.б. сынды каламгерлер айтарлыктай улес косты. «Айкапта» кетершген мэceлeлepдiц комактысы эдебиет пен тш болды. 1911-1912 жыл- дары Эюрам Галымов пен 1913-1914 жылдары Султанмахмут Торайгыровтыц журналдыц хатшысы, тш ш , кызметкер болып С.Квбеев, С.Сейфуллин Б.Майлин, С.Денентаев, М.Жолдыбаев сиякты акын-жазушылардыц шыгармаларыныц басылып туруы, оныц устше редакторы М.Сералин сынды эр! жазушы, эр! публицист де- мократтыц баскаруы да басылым бетшде эдебиет, мэдениетке катысты материалдардыц мол Kepi ну не септшн типзген. 40 «Казак эдебиетЬ), 13.08.1965. 41 М.Эуезов. Гылым т ' М5ай», 1918, №7. 26 Дандай Ы СКАф ЛЫ Журналда М.Сералиннщ эдеби-публицистикальщ материалдары узбей жарияланьш турды. Редакцияльщ макал алардыц денш 03i жазды. Солардыц б1ршде ол: «Tin, эдебиет - 6ip улттыц жаны мен рухы-дур эдебиел болмаган миллет Tini шыкпаган жас бала кебьдур. Ce6e6i озшщ басындагы кайгы, Ьэм шаттыктарын баскаларга айтып тусйщ ре алмас. Eip улт пен екшпп улт халше келпрген себептердщ ец зоры да тш жэне эдебиет. 0 з ана тш н щ , эдебиетшщ багасын бш п, дэмш сезген улт балалары оз т ш н ата-анасыньщ артьщ курмет етер. Тш, эдебиет дуние- деп гылым, енердщ, мэдениетшщ ец асылы, урыгы. Бул нэрселердщ эдебиет! болмаган улт арасында таралып жаюы мумкш емес. Б1здщ де ез1мгзше тш, одебиет1м1з бар... кем ш п катац казынаны дуние жузше шыгаруга улкен-Kinii баршамыз борышты карыздармыз»42 - деп бу- riH ri кунде де мацызын жоймаган ойлар айтты. Басылым бетшде жаца шыккан ютаптар жайлы шюрлер «Ютаптар жайынан» атты бол1мде туракты 6epLiin турды. ¥зы н саны отыздан астам елец ютаптарына, жиырмадан астам оку куралднрына, аударма эдебиеттерге пш рлер шьщты. Олардыц катарында Д.Байтурсыновтыц «Маса», Ш.Кудайбердиевтщ «Калкаман-Мамыр», Е.Карашевтщ «Бала тулпар», «0рнек», «Карлыгаш», Э.Еалымовтыц «Жастьщ жемштерЬ>, С.Кебеевтщ «У лгш бала», «У лгш тэр- ж1ме», «Калын мал», С.Денентаевтыц «Уак-туйек» кггаптары жэне «Кара кыпшак Кобыланды» жыры бар. Кепшшгшщ аннотациялык сипаты басым. Мысалдар келт1решк: «Жаца шыккан ютаптар». «Жастьщ жемютерЬ) казакша елецмен басылган. Шыгарушысы-»Айкап» окушьшарына белгш 0к1рам Ралымов. 1шшде эдемьэдем1 елеццер бар. 0лец окуды суюшшердщ алып окулары Tnic. Умытылган «Калкаман-Мамыр» казак тш н д еп тарихи хикая. Шыгарушысы, Ьэм басты- рушысы Шэкэр1м Кудайберд1улы. Бул кпапта казакта мунан 190 жыл бурын болып еткен 6ip уакиганы кисса кылып, елецменен жазган. Окушыларга эсерл1 коркем ютап. Алдырушылар- га Семипалатта «Ярдам» кггапханасынан алдыруга болады»43. Бул шагын материалдардыц жарнамалык, хабарламалык сипаты айкын. Талдау жок. Жак сы багалап, окырманга упттеген. Ал акын Нуржан Наушабаевтыц eлeндepiн дурыс багалай отырып, iuimapa дэлелд1 сындар да айткан: «Алаш» - Нуржан Наушабаев сезь Бул ютап назымга болшш жазылган. Наушабаевтыц кэд1мп жуйр1кпп мунда да KepiHin тур. Ликин 6i3re 6ip унамаган жер1: багзы 6ip назым басын- да ез еамш косьщкырап жазган. Мысалы, 6ipiHini назым: «Cesinni эрюм, Нуржан суйер сенщ» - деп. Тагы 6ip MiHi, эуелп назымында: «Кимылда калган жок па 6ipep тамшы» - деген сезд1 калдыру raic ejii, бокауыз сез екещцп б ш н ш тур. Эрненнкте осынай жаксы кггаптардыц шыгып турган жаксы, алушылар, окушылар та- былса керек44. А.Байтурсыновтыц 1909 жылы жарык керген «Маса» жинагына «Айкап» шагын жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|