Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган



Pdf көрінісі
бет318/780
Дата19.10.2023
өлшемі31,36 Mb.
#119326
1   ...   314   315   316   317   318   319   320   321   ...   780
Tepic 
жолмен шшкен, 
T epic 
жолмен жазуга жобалаган «Казак эдебиетшщ тарихы» 
соракы саяси кателермен жазылган» деп, ондагы кателерд1 «ауыз эдебиетшщ элеуметпк мэнш, 
таптык сырын ашпады», «казак эдебиетшщ тарихын зерттеу мен жазуда оныц элеуметтк мэнш 
ашып керсетпейдЬ>, «эдеби муралардьщ барлыгын жалпы халык мурасы, еткен кезде болган 
кайраткерлердщ бэрш халык кайраткерлер! деп таныган», «есю ем1рдщ, ecKi такырыптардьщ 
эуенше 
T ycin 
кетш, жаца ем1рден, совет шындыгынан кол узген» («Социалиспк Казакстан»,
1947, 14 наурыз), - деп керсетедь «Булардьш тамыры Эуезов жолдастьщ басында болып еткен 
бурынгы кездеп ултшылдык 
ip i 
кателерше жалгасып жатыр», - деп, сенщ кэш п ултшыл 
eкeндiгiцдi бурыннан бшем1з деген сыцайды ацгартады. М.Эуезов ултшыл галымдарды 
кетермелейдь Тш жэне эдебиет институтыныц директоры Е.Ысмайыловты колтыгыньщ 
астына алып келдь Э.Тэж1баевтщ зиянды шыгармаларын баспасез бетшде марапаттады, 
Э.Коцыратбаевтыц, Э.Мэметованыц е с к ш к п дэрштеген диссертацияларына колдау кер­
сетп деген айыптар такты.
В.Степанов «Об идеологических ошибках работников общественных наук Казахстана» 
(«Большевик Казахстана», 1947, №1), «За высокую партийность в общественной науке Ка­
захстана» («Вестник АН КазССР», 1947, № 1-2), «За большевистскую идейность в литера­
туроведении» («Казахстан», 1947, №6) сиякты макалалар жариялап, белсендшк танытты. Ол 
казактыц когамтанушы галымдарын тугелге жуык есюшшдщпен айыптап шыкты. Солардын 
катарында М.Эуезовтщ «Абай» романында революцияга деш нп казак ауылыныц турмыс- 
пршшпн керемет жумак сиякты суретгещц, кедейлердщ ауыр да азапты eMipi кершбецщ, казак 
халкыньщ орыс халкымен тагдырлас достыгы бейнеленбеген деген сиякты кемшшктер тапты. 
Б.Кенжебаевтыц «Султанмахмут Торайгыровтыц шыгармашылыгы» атты диссертациясы
Е.Ысмайьшов пен К-Жумалиевгщ 9-класка арналган «Казак эдебиеп» окулыгы, Э.Маргуланньщ 
«Казак эпосыныц тарихи шартка байланыстылыгы мен характер!» атты ецбеп, Б.Сауранбаев, 
ГКецесбаев, М.Балакаевтардыц редакциясымен шыккан «Орысша-казакша сезд1к» идеяльщ 
жагынан сынга ушыраган.
Орыс тшнде жарияланган «О грубых политических ошибках в работе института языка и ли­
тературы Академии Наук КазССР» («Казахстанская правда», 1947, 1 акпан) А.Ларионовтьщ 
«Клевета на казахскую молодежь» («Литературная газета», 1947, 20 кыркуйек), В.Наумова 
мен Н.Антоновтыц «На позициях гнилого либерализма» («Казахстанская правда», 1947,
26 наурыз), М.Ритман-Фетисовтщ «Против низкопоклонства перед реакционно-мусульман- 
ской культурой Востока» («Большевик Казахстана», 1948, №1), Е.Брусиловский мен Вл. 
Мессманныц «Лженаучные упражнения» («Казахстанская правда», 1947, 22 кекек) сиякты 
макалалар казак мэдениетше карсы басталган жойкын шабуылды кушейте тусп. Наумова 
мен Антонов Тш жэне эдебиет институты галымдарыныц ецбектершщ ш ш е н идеяльщ 
тургыдан ijiin аларлык ештеце таппады. А.Ларионов Э.Эб1шевт1ц «Жас тулектер» романын­
да казак жастарыныц 
eMipi 
шынайы бейнеленбеген деп к1нэлэйды. М.Ритман-Фетисов 
Э.Коцыратбаевтыц «Fашыктьщ жыр», Э.Мэметованыц «Казактыц шешен билершщ сездерi» 
бойынша диссертацияларын, Э.Маргуланньщ Коркыт, Eflire туралы зерттеулерш турк1ш1лдш 
(пантюркизм), исламшылдьщ (панисламизм) багытындагы аса зиянды ецбектер катарына 
жаткызды. Макаласыныц аты айкайлап тургандай, бул зерттеулерд1 шыгыстыц реакцияшыл 
ислам мэдениетшщ алдында бас ургандьщ деп жар салды. Муныц e3i казак мэдениетш 
шыгыстьщ мэдениет аукымында карастырып, зерттеуге деген умтылыстыц алдына тоскауыл 
койгандьщ ед1. Ал Е.Брусиловский мен Вл.Мессманга А.Жубановтыц «Казак халкыныц 
музыкальщ мэдениет!» атты ютабы мулдем унамаган.


Эдеби сын тарихы
207
Эдеби сынга партиялык каулы-карарлар ткелей ектем дк жасап, мэдени салада комму­
нистк кезкарастарды ту п к ш к п калыптастыру жолында кызу жумыстар бар каркынмен 
журпзшп жатты. Отызыншы жылдардагыдай тагы да элеуметпк мэселелер алдыцгы планга 
шыгып, эдеби сын саясилана тусп. Эдеби сын тагы да компартияньщ эдебиет саласындагы 
саясатын журпзетш идеологиялык куралына айналды. Солай десек те эдеби сын езшщ керкемдк 
процесп аткаруга тшсп непзп мшдетгершен кол узш кете койган жок. Bip жагынан компартия 
эдебиет саласында алга койган идеологиялык тапсырмаларды орындай отырып, екшпп жа­
гынан, эдеби ем ip деп саралаушылык, багалаушыльщ, уйымдастырушылык жумыстардыц 
аркасында кеш бастайтын эдеби сын ез мшдеттерш мыц кубылган заманга бешмделе оты­
рып, аткаруга умтылды. Алдына саяси максат емес, эдеби ем^рдщ кундел1кн мэселелерше 
арналган материалдардыц езшде де керкемд1ктен repi идеяльщ кемшшктер мен кател1ктер- 
д1 кеб1рек казбалайтын турпайы элеуметгк сындар epic ала бастаганын байкау киын емес.
«Казак совет эдебиетшщ айбынды мшдеттерт (Бас макала. «Социалистк Казакстан», 1947,
15 тамыз), «Казак совет керкем эдебиетшщ айбынды мшдеттерЬ> («Эдебиет жэне искусство»,
1946, №1), «Хальщ енерш каженм1зге асыра берейк» («Социалистк Казакстан», 1945,25 та­
мыз) сиякты редакциялык, С.Ахметовтщ «Эдебиепм1з бен керкеменер1м1здщ жаца бесжыл- 
дыктагы кейб1р мвдетгерЬ) («Социалистк Казакстан», 1946, 26 маусым), В.Малиновскийдщ 
«Эдебиепм
1
здщ идеялык жэне керкемдк жаты жогары болсын» («Казакстан большевип», 1946, 
№9-10), 
М .Э бдкалы ковты ц 
«Торжество Ленинской Национальной политики» («Большевик 
Казахстана», 1947, №11), С.Бэйшевтщ «О неотложных задачах казахской литературы и ли­
тературоведения» («Казахстанская правда», 1947, 15 тамыз) сиякты макалаларга казак эде­
биет! мен оныц гылымыныц кандай багытта дамуы к е р е к т т жайлы партиялык тургыдан 
нускаулар берш п жатты.
Жацадан шыгып жаткан ютаптар жайлы рецензиялар б ер ш п турды. Тумырнамалык 
сипаттагы шыгармашылык портреттер, эс
1
ресе 1946 жылы туылганына жуз жыл толган Жам­
был туралы материалдар сол кездеп казак баспасезшщ бетшде кептеп кершдт Буларда жуз 
жасаган Жамбылдыц 
eMip 
жолы, шыгармашылыгы жайлы жан-жакты баяндалды. Акын 
елецдершщ толык жинагы шыгып, оган кептеген п ш р л ер басылды. Ж амбылдыц жуз 
жылдык тойыныц республикальщ келемде кещнен аталып 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   314   315   316   317   318   319   320   321   ...   780




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет