Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган


n oeeci,  Абай атындагы екшнп сыйлыкты иелеетен ТЖароков-  тыц «Жапанды орман жацгыртты» поэмасы, Жамбыл атындагы екшни сыйлык  nerepi



Pdf көрінісі
бет321/780
Дата19.10.2023
өлшемі31,36 Mb.
#119326
1   ...   317   318   319   320   321   322   323   324   ...   780
n oeeci, 
Абай атындагы екшнп сыйлыкты иелеетен ТЖароков- 
тыц «Жапанды орман жацгыртты» поэмасы, Жамбыл атындагы екшни сыйлык 
nerepi 
F.My- 
cipenoBTiH 
«Казак солдаты» романы жайлы б1рсыпыра мкалалар жарияланды. Бул шыгар­
малар сол кездщ турл1 эдеби жиындарында, есептк-шолу макалаларында казак кецес эде­
биетшщ татымды табыстары катарында аталып журдт
1949 жылы КСРО Министрлер Кецесшщ каулысымен Мухтар Омарханулы Эуезовке 
«Абай» романы 
ymiH 6ipnnni 
дэрежел1 мемлекеттк сыйльщтыц бершу! казак эдебиетшщ 
бшктерге бет алганын ресми турде эйгшеген елеуш окига болды. Компартияныц орталык 
органы «Правда» газеинщ e3i «Абай» романын кецес эдебиетшщ улкен ж е н с т т ретшде 
жогары багалады (В.Кожевников. Патриотические произведения советской прозы 1948 года. 
«Правда», 1949, 13 май). Орыстыц «Новый мир» (1949, №1), «Звезда» (1949, №5) сиякты калыц 
эдеби журналдары «Абайды» казак эдебиетшщ улкен жепстгп ретшде багалаган макалалар 
жариялады. Казак баспасезшде бул окигага ерекше мэн бердт M.Fабдуллиннщ «Абай» рома­
ны совет эдебиетшщ зор табысы» («Эдебиет жэне искусство», 1949, №7), К-Жармагамбетовтщ 
«Улы сыйлык алган шыгарма» («Социалиспк Казакстан», 1949, 12 кекек), Г.Макашевтщ 
«Улы достыкты жырлаган роман» («Лениншш жас», 1949, 16 кекек), Г.Мустафиннщ «Эде- 
биепм1зд1ц мактанышы» («Социалиста Казакстан», 1949, 10 мамыр), Н.Сауранбаевтыц «Ос- 
кен мэдениетоц енегел1 улпсЬ> («Лениншш жас», 1949, 16 кекек), Т.Тэж1баевтыц «Абай -
б1зге суш ки образ» («С оциалистк Казакстан», 1949, 29 кекек), «Улы достык бейнесЬ) 
(редакциялык макала. «Социалиспк Казакстан», 1949, 29 кекек), С.Бородиннщ «Выдающее­
ся художественное произведение» («Казахстанская правда», 1949, 17 кекек), Е.Лизунованыц 
«Творческая победа Мухтара Ауэзова» («Ленинская смена», 1949, 24 наурыз), К-Сэтбаевтыц 
«Выдающееся произведение казахской советской литературы» («Вестник АН КазССР», 1949, 
№5) секвдц макалаларда «Абай жолы» роман-эпопеясы алгашкы томдарыныц идеяльщ
керкемдк кырлары жан-жакты сараланып, казак прозасыныц узд1к жец1с1 деп танылды. 
«Абай» романы казак эдебиет1шц гана табысы емес, ол букш совет эдебиетшщ табысы, ол 
казак халкыныц рухани мэдениетшщ тарихына косылган казына» («Эдебиет жэне искусство»,
1949, №7, 84-6.), - деп багаланды.
Ал 1950 жылга карай Т.Култелеевтщ «Абай» романындагы казактыц эдет-гурып зац- 
дары» («Эдебиет жэне искусство», 1950, №12), Е.Габдаровтщ «К вопросу об изучении романа 
М.Ауэзова «Абай» («Уч. зап. КазГУ им. С.М.Кирова», 1950, т. 3, вып. 5), К-Турганбаевтыц 
«Акын ага» романы» («Лениншш жас», 1951, 18 наурыз) сиякты б1рльжарымды болмаса, 
М.Эуезов, оныц «Абай» романы жайлы пшрлерд! баспасез бетшде онша керше бермеген- 
д т байкалады.
Согыстан KeftiHri дэу1рдеп казак эдебиеттану гылымындагы 1зден1стер эдебиет окулык- 
тарьш жасау барысьшда да epic алды. Мекгеп окушьшарына арналган К-Бекхожиннщ 6-класка 
арналган «Эдебиетгк оку ютабы» (А., 1946), К-Жумалиев пен Е.Ысмайьшовтыц «Казак эде- 
6neTi. XIX гасырдыц акыры мен XX гасырдыц басындагы казактыц жаца жазба эдебиетЬ) 
(9-класс, А., 1946), А.Кеппмбаевтыц ж еп жылдьщ жэне орта мектептер ymiH «Эдебиеттк 
оку кпабы» (А., 1946), К-Бекхожинн1ц 10 класка арналган «Казак эдебиетЬ) (А., 1947), 
Ш.Кэр1баевтыц «Эдебиеттк оку ютабы» (7 кл. А., 1947), С.Муканов пен К-Бекхожиннщ «Ка­
зак эдебиеп. Хрестоматия» (8 кл. А., 1947), осы автордыц «Казак эдебиеп. Хрестоматия» 
(10-кл. А., 1948), К-Жумалиевтщ «Казак эдебиеп» (8 кл. А., 1948), К-Жумалиев пен С.Му­
кановтыц «Казак эдебиеп» (9-кл. А., 1948), F.MycipenoB, К.Бекхожин, К-Жармагамбетов, 
С.Сештовтердщ «Казак совет эдебиетЬ) (10-кл. А., 1948, 1949, 1950, 1951), Э.Шэршовтщ


Эдеби сын тарихы
г и
«Казак эдебиеп. Хрестоматия» (9-кл. А., 1948) окулык, оку куралдары жарык керш, мекгеп 
окушыларыньщ казак эдебиетшщ бай мурасымен танысып, тутас 6ip урпактын рухани жа­
гынан жетш in тэрбиеленуше тарихи кызмет erri. Бул итаптар эл1 казак эдебиетшщ 6ip- 
тугас тарихы жасалынбаган кезде непзшен окулык ретшде пайдаланылса, еюшш жагынан, 
гылыми непзд1 улттык эдебиет тарихын жасау жолындагы алгашкы и г ш к п 1здешстер де 
болатын. Десек те кызыл каны соргалаган коммуниста идеология устемдк курып турган- 
да казак эдебиетшщ шын мэншдеп улттык тарихын жасау мумкш емес-тугын. Сол кездщ 
идеологиялык талаптарын ескере отырып, осы саладагы алгашкы адымдардыц 63i таптык 
принципке непзделген маркстк-лениндк методологияга кайшы деген сылтаулармен катал 
сынга ушырады. Согыстан кешн кабылданган идеологиялык каулылардыц деш осы эдеби 
мараны игеруге карсы багытталганын байкау киын емес.
Казакстан Компартиясы Орталык Комитетшщ каулы-карарларында, кундел1ктг баспасез 
беттершде идеялык тургыдан коп сыналгандыкган да 1949, 1950 жылдары казак эдебиеп 
бойынша 6ipfle-6ip окулык шьщпаган. Муныц esi казак эдебиетгану гылымына, казактыц 
р тты к эдебиетше деген сол кездеп республика басшылыгында отырган компартиялык би- 
лнггщ салкын кабагын керсетсе керек.
Солай десек те осы жылдары К.Жумалиевтщ «Абайга дейшп казак поэзиясы жэне Абай 
поэзиясыньщ тш » (А., 1948), «Махамбет втемюулы» (А., 1948), Б.Кенжебаевтьщ «Султан­
махмуттыц акындыгы» (А., 1949) гатаптарыньщ жарык Kepyi казак эдебиетшщ тарихын гы­
лыми тургыдан игерудщ сэтп адымдары едь Осы ецбектер1 бойьшша К-Жумалиев пен Б.Кен­
жебаев кешннен диссертациялар коргап, гылыми дэрежелер алды.
Казак эдебиеп тарихыньщ зерттелу! дегенде галымдар кебше Шокан, Ыбырай, Абайдан 
узап шыга алмады, не болмаса, ары карай теревдей баруга сол кездеп идеологиялык-гы- 
лыми ахуал мумкш дк бере бермедг Е.Бекмахановтыц «Казак халкы мен орыс халкы досты- 
гыньщ тарихи тамырлары» (Шокан, Ыбырай, Абай туралы. «Коммунист», 1947, №6), Е.Ыс- 
майыловтьщ «Султанмахмут Торайгыров» («Эдебиет жэне искусство», 1950, №5), Б.Кен­
жебаевтьщ «Султанмахмут Торайгыров» («Социалистк Казакстан», 1950, 21 мамыр), «Макыш 
Калтаев (1869-1910)» («Эдебиет жэне искусство», 1950, №12) жэне Ыбырай Алтынсаринга 
арналган Э.Садыковтьщ («Эдебиет жэне искусство», 1949, №8), Х.Сушншэлиевтщ («Екпш- 
до курылыс», 1949, 17 шшде), Б.Сулейменовтщ («Социалистк Казакстан», 1949, 17 шшде), 
Э.Сыздьщовтыц («Лениншш жас», 1949,31 шшде), К.Жумалиевтщ «Ыбырай Алтынсариннщ 
эдеби муралары» («Эдебиет жэне искусство», 1950, №2), М.Эуезовтщ «Ыбырай Алтынсарин -
казак мэдениетшщ зор кайраткерт («Социалистк Казакстан», 1950, 11 кекек), К-Жумагулов- 
тыц «Ыбырай Алтынсариннщ муралары» («Эдебиет жэне искусство», 1950, №2), Б.Су­
лейменовтщ «Ыбырай Алтынсарин - озат агартушы» («Коммунист», 1950, №5) жэне Абайга 
катысты окта-текте шац 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   317   318   319   320   321   322   323   324   ...   780




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет