Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган

Эдеби сын тарихы
247
Макалада М.Ж.Кепеевтщ ауыз эдебиетш, эдеби мураларды жинаушылык кызметшен де 
жаулык керед1.
«М.Кепеев казактьщ ауыз эдебиеп улгшерш жинаумен де шугылданган. Ол кебшесе, 
еткендеп феодалдык-хандык ем1рд1, ецбекпп халыкка каратунек орнаткан заманды суретгей- 
тш шыгармаларды жэне халыкка жат кертартпа акындардьщ, билер мен байлардыц сездерш 
жинайды. Халыктыц кас душпандары болган хандар, канаушылар, Кенесары, Наурызбай, 
Сыздык, тагы баскалар жайындагы феодалдык ацыз-ертегшерд!, дастандарды жинастырады; 
олардыц бэрш халык эдебиетшщ ynrinepi деп дэрштейда».
«М.Кепеев Абайдыц «шэюрп емес, ол Абай жолына карсы шыккан. Кепесв елендершде 
ешкандай да нэр аларлык касиет, керкемдк жок, жазгандары дш сездер1мен шубарланган, 
тусшшаз елецсымак б1рдемелер» - деп, тш п оныц акын екещцгше кумэн келпредь Макала 
доншшдкке, оныц ш ш де, «Кепеев сиякты дшшш, ултшыл акынсымактарга» карсы насихат 
жумыстарын кушейтуге ундеумен аякталган.
Жалпы, осы кезде саяси эш керелепш тк сипатга жазылган солакай сындарга 
6yriH ri 
кун 
бшгшен nkip айту 6ip жагынан оцай, еюнып жагынан киын. Оцай болагыны - кезшде дурыс 
деп айтылган пшрлердщ заманмен 6ipre езгерш, 6yriHri урпактыц багалауында 
TepicKe 
ай- 
налуьшьщ айдан аныктыгында. Киындыгы - ссга кездеп тарихи-элеуметпк мэдени жагдайды 
ескермей, ягни мэселеге тарихшылдык тургыдан келмей, киьшшылдыктарга кездесетщдитм1з. 
Отызыншы жылдардагыдай, согыстан кешн де казак эдебиеп мен мэдениеп осындай киын 
жагдайларды басынан 
Kemipyre 
мэжбур болды. Мэжбур болды дегещп эдеш кадап айтып 
отьфмыз. Эйтпесе, еамдер! елге танымал, эдебиенм1з бен мэдениепмгздщ, казак гылымыныц 
дамуына айтарлыктай улес коскан ардактыларымыздыц солакай саяси науканда белсендш к 
танытып, кезге 
TycyiH 
немен туащ йруге болады? Согыстан соц кайтадан кушейе 
Tycin, 
когамдык ©MipfliH барлык саласын камтыган сталиндк сур кия саясат сол кезде эдебиет пен 
гылымга жаца келген жастардыц б1ркатарыныц санасын улап, кателеспрсе, екшпп жагынан, 
аткарып журген кызметтерше, саяси ем1рдеп орнына карай кейб1реулер осьшай icreyiHe мэж­
бур болды. Десек те, б!з оларды актагымыз келш отырган ж ок Солай бола тура кептеген абзал 
агаларымыздыц сол кезде жогарыдан болган кысымдарга карамастан, саяси науканга шесш 
кетпей, азаматтык абыройларына дак туармей еткешн де айта кетим1з келедь
Сонымен, елущцп жылдардыц «саяси кешпкерлерш» актагымыз да, даттагымыз да жок. 
BipaK, 
шындык кымбат. Сондыктан да олардыц 
ic-3peKerrepi 
жайлы эцпмелегенде, бага бе- 
руден 
repi Ke6iHe 
ездерш «сейлетуш» жен к е р д к . Бугшде тарихтыц енппсше айналып, 
саргайган макалалардан узшдигерд1 Ke6ipeK келпрш, аты-жендерш толык айтып, сштемелер 
жасап жаткан жайымыз да сондыктан. Окырман e3i танысып, ойлансын; багасын e3i 6epciH; 
еткеннщ кател1ктер1 болашакка сабак болсын деген ниет кана.
Кенесарыга байланысты саяси науканныц барысында бар «бэле-жала» казак ССР Гылым 
Академиясына, оныц президенл К-Сэтбаевка жабылды. Каныштыц «Едке батыр» жырына 
алгысез жазьш, алгаш бастырып шыгаруы (1927) оны «ултшылдар» катарьша бурын-ак косьш 
койган болатын. Ал Кенесарыга байланысты оны кудалау rin ri аскынып Kerri. К-Сэтбаевты 
кугындаудыц апогеш 1952 жылы csyip айыныц 15-17-ci кундер1 болып еткен Казак ССР 
Гылым Академиясыньщ жалпы жиналысы болды. Оган Казакстан Компартиясы Орталык 
Комитет) 
Hi
ц 
6ipiHiiii 
хатшысы Ж.Шаяхметов катысып, узак сез сейлеген. Ол Академияныц 
гылыми жумыстарында орын алган ерескел идеологиялык «кател1ктерге» кеб1рек токталып, 
оган К-Сэтбаевты кшэл1 санаган. Сэтбаевка тагылган непзп кемшшктер Казак ССР Гылым 
Академиясы президиумыныц бас гылыми хатшысы Д.В.Сокольскийдщ баяндамасында 
сыналды. Оган гылыми мамандардыц жетекыпа ретшде алка алдында есеп бермейд^ гылым 
мен enflipicTiH байланысын эларетш жiбepдi, кадр тандаудыц сталиндк принциптерш буз- 
ды, академияны icкepлiк кабшеп жок, саяси жагынан ceHiMci3 адамдарга толтырды, сейтш 
уюмет каржысын далага шапггы деген айыптар тагылды. Бул жерде саяси жагынан сешмс!з деп 
отырганы Е.Бекмаханов, Е.Исмаилов, Х.Жумалиев, Е.Дшмухамедов, А.Жубанов, т.б. болатын. 
Жиналыс осындай кемшшктерге жол бергеш ушш К-Сэтбаевты кызметшен босатып, оныц 
орнына техника гылымыныц кандидаты Д.А.Конаевты сайлады.
Казак каламгерлершщ шьн'армаларьшда каптал кеткен «буржуазиялык бурмалаушылыктар» 
ушш Казакстан Жазушылар Одагы, оныц президиум председател1 С.Муканов катты сынга

248

жүктеу/скачать 31,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: