Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| «6yriHri
кун такырыбына мэн бермей, «таза лирикамен айналысты» дегендермен айыпталып, 6ipa3 кугын Kepin, эушр1м-тэщр!ммен эрен дегенде, аман калган болатын. EHfli елушпн жылдардьщ «ултшылдыгына» тагы да ушырады. Бул кезде Эбдшда- ньщ бурынгы «улгшылдыгынын» «буржуазиялык бурмалаушылыктарга» уласканы жайлы б1рнеше макала жарык кердь Тэж1баев туралы макалаларда оныц бурыннан белгшi «улт- шыл» е к е н д т умытылмады. «0.Tэжiбaeвтыц мундай ултшылдык in ip k пш рлер! бугш гана пайда бола койган жок. Бул оныц кездейсок кана кателнстер1 емес, бурыннан келе жаткан, системага айналган кезкарасыныц ушыгы... 1946 жьшы БК(б)П Орталык Комитет! езш щ «Драма театрларыныц репертуары жэне оны жаксарту туралы» каулысында Тэж1баевтыц каз1р кайталап отырган буржуазияшыл-ултшыл- дык niKipiH катты жэне эдш сынады. BipaK акын Э.Тэж1баев бупнге дешн будан raicTi корытынды шыгарып, оган творчествосымен жауап берген жок» (Б.Сахариев. ¥лтшылдык- тыц, ескшктщ шырмауында. «Социалиспк Казакстан», 30.IX.1951). Э.ТэжШаевка мынадай «кемшшктер» айтылды: «В Сосюра сиякты («Правда» газетшде «Украинаны суй» атты елещ «ултшылдыкпен» айыпталган акын, Д.Ы.) Тэжйаев та казак хал кын жалпы совет елшен окшаулап, Отан деген угымнан кашьщтатып, буржуазияшыл- ултшылдьщ тар шецберде алып суреттейд1. Майданда журген казак ж т т ш совет елш кор- гау жолындагы е р л т ушш суюдщ орнына, оньщ «казактыгын» макганыш етед!... «Толгау» атты поэмасында Тэж1баев партиямыз тэрбиелеген совет жауынгерш, казак халкыныц улы орыс халкымен достыгына от тастаушы казак халкыныц кас душпаны Efli- геге тецеуге еш iniMipiioceH жок... Тэж1баев елендершде кудырет, тауап, алла, бюмшлэ, шр1мдей, ата-баба, жумыр жер сияк ты дши сездер мен дши угымдар, есю сездер жш кездесш отырады... Э.Тэж1баев KyHi бупнге дейш совет эдебиетшщ 6ipfleH-6ip дурыс Sflici - социалистк реализмд1 творчестволык жолмен мецгере алмай, схематизмге урынып келед1. Ол ani кунге дейш халыктан безген «керкем енер керкем енер ушш» деген тези сп жариялаган, эде биетте идеясыздыкты уагыздаган, ездерш щ идеялык жэне моральдык азгындыгын маз- мунсыз бояма турмен буркеген (А.А.Жданов) символизмнен ipreciH ажырата алмай отыр. Сейтш акын ултшылдыктыц шырмауына маталып, шыга алмай жур» (сонда). Б.Сахариев Эбдшда акынныц «Суйген журектер» атты жинагын «эдебиеттщ еск ш ерте кэккан казак совет жазушыларыныц алгашкы буындарына косылатын каламы теселген акынньщ эл1 кунге дешн эдебиет!м 1 здщ алтын казыгы - совет шындыгына терец бойлай алмаган» деп сынаса, Х.Ергалиев «Э.Тэж1баев творчествосындагы ерескел кателкгер туралы» («Эдебиет жэне искусство», 1951, №11) кещнен эцпмелейд!. БК(б)П Орталык Комитетшщ 1946 жылгы 26 тамыздагы «Драма театрыныц репертуарлары жэне оны жаксарту шаралары туралы» каулысында Э.Тэж1баевтыц «Б 13 де казакпыз» пьесасыныц дурыс сыналганын айта келш, «Муныц бэр! кездейсок, эдцекалай ж1бершген кателкгердц емес, акын творчествосыньщ езегше ирккен, белгш 6ip жуйемен аскынган кателктерд! керсетедЬ> - деп, оныц себептерш ашуга тырысады. Автор акын шыгармашьшыгын согыска дейшп, согыс жылдарындагы, согыстан кешнп кезендерге белш, ондагы ултшылдыктыц пайда болу, калыптасу жолдарына ущлед1. Сейтш, «акынныц соцгы жылдардагы сэтп ецбектерше «Сталин - бупн б1здщ Tipi Ленин», «Поезда», «Республика сезЬ>, «Бугшп сез» елендерш атауга болады» деп, калгандарыныц барлыгын советтк шьшдыкка жанаспайды деп, багалаган. «Кшемшшер туралы ертек» басынан аягьша дешн 6ip ханды мактап шыгады»; «Куй атасы» деген поэмада улы Курмангазы жок, куш 6iTin, елер алдында куйш тапсырып жаткан сарнаушы гана бар»; «Tim i басканы койганнын езшде бугш халыктыц кас жауы екен дт эшкереленш отырган Едагеш аруакты ата тутуьшыц езьак, оны халык камын жеген кесем етш мадактауыныц езьак акынныц бетш аша туседЬ, «жануарларды адам дэрежесше дейш кетерушшк», «Сщсш саган ецбепм, ойсыл кара атам- дай» деп, дши угымдагы мал шрлерше сиынушылык, «Кут мшетш батырды, Tepic кетпес ырымым» сияктьшар бар»; «халыктыц азаттык жолындагы куресше, коммунист партиясыньщ басшылык релше байланысты ештеце кермейм!з» (сонда) - деген сиякты «кемшшктер» ушп- тегшген. Макала «... Э.Тэж!баев жолдас ani кунге дейш кателерш сез жузшде гана мойындап, ic жузшде сол каталык шенбершен шыга алмай келеда, творчествосьшда eMip жацалыктарын Эдеби сын тарихы 245 сезшбей, мезгш талабынан кеш кешн калып отыр. Бул жагдайы оны eMip шындыгымен кабыстьфмай, жасанды окигалардьщ, жалган суреттеудщ булдыр сагымында калдырды. Бу дан былай Тэж1баевтьщ буржуазиялык-ултшылдьщ шьфмауында кзлуына, символизмнен кол узш кете алмауына ennciM де тезе алмайды» (сонда) - деген зшд! сейлемдермен аякталган. Э.Ншд1баев осы саяси наукан кезшде белсендш к танытып, жазушылардьщ ашык пар тия жиналысында казак эдебиепндеп «ултшылдык» туралы баяндама жасаган коммунист КЖармагамбетовтщ езш ултшылдыкпен сойып салды. Жазушылар Одагы партия уйымы- ньщ хатшысы туралы макаланыц 03i «К-Жармагамбетовтыц творчествосындагы саяси жат сарын» («Лениншш жас», 14.Х.1951) - деп, айгайлап тур. Автор К-Жармагамбетовтщ «Заман жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|