Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган



Pdf көрінісі
бет645/780
Дата19.10.2023
өлшемі31,36 Mb.
#119326
1   ...   641   642   643   644   645   646   647   648   ...   780
4. ЭДЕБИЕТ ЖАЙЛЫ ОЙЛАСЦАНДА
Когамдык, экономикалык карым-катынастардыц 
0 3 r e p y i 
рухани ем1рде де кептеген 
проблемалар тугызды. Батые еркениетше бет тузеген жаца заман бурынгы социалиспк идея- 
лар непзшде калыптаскан рухани казынаныц багасын жойып жШергендей болды. Бурын­
дары социалистк реализм багытымен дамыган эдебиет ещц калай карай бет тузерш бшмей, 
ацтарылып калгандай едЬ Бул жайында ДДамзабек:
«K asipri 
эдебиеттануда да 
ipKuiic, ipKuiic 
емес, ойланые дэу!р1 болып жатыр. Жастардыц 
ез1 де кеп нэрсеге теориялык-методологияльщ тургыдан таяныш таппай жаткандыгы байка- 
лады. Журш еткен жолымыздыц бэрш мансуктауга болмайды, дегенмен де Еуропалык, 
Азиялык озык мемлекетгердщ улгшерш алуга болатын шыгар, 
6ipaK 
эдебиет ез топырагы- 
мызда жасалынгандыктан !здешстщ ез!м1зге тэн болтаны жен... Эдебиеттану - ол идеология 
емес, дегенмен де, улттьщ муддесшен шыгып жатуы керек. вз!м!здщ сураныстыц, ез1м1здщ 
децгейдщ дэрежесшен шыгып жатуы керек» («Казак эдебиеп», 05.01.2001) - дедЬ
Осы кездерде непзшен эдебиетпц мэселесш когамдык n k ip децгеюнде кетерш, сыншы­
ныц релш аткарган каламгерлердщ ездер1 болды. Олардыц Koniiimiri ез пш рлерш турл1 
жиындарда, баспасездк сухбаттарда, децгелек столдарда кещнен бивдрш жатты. К-Муха- 
меджановтыц А.Эл1ммен («Казак эдебиетЬ), 11.05.2001), Э.Аскаровтыц («Казак эдебиеп»,
01.06.2001), Ж.Ерманныц Д.Рамазанмен («Казак эдебиеп», 01.06.2001), F .М уареповтщ
Т.Кэюшевпен («Егемен Казакстан», 09.02.2002), Т.Ешенулыныц Н.Байырбекпен («Казак 
эдебиеп», 04.10.2002), З.Кабдоловтыц Е.Жаппасулымен («Казак эдебиеп», 06.12.2002),
Э.Кекшбаевтыц Н.Байырбекпен («Казак эдебиетЬ), 05.07.2002), К-Ыскактыц Э.Бепежано- 
вамен («Алтын орда», 12-18.03.2004), Р.Нургалидыц К.Эм1рбекпен («Казак эдебиетЬ),
26.03.2004), С.Жушсовтыц Д.Рамазанмен («Казак эдебиеп», 14.05.2004), Э.Таразидыц 
Ы.Дуйсембайулымен («Нур-Астана», 10.06.2004), Д.Досжанныц Н.Байырбекпен («Ак жол 
Казакстан», 07.05.2004), К.Жумэдшовтщ Э.М ецдеке мен Е.Жещсулымен («Жас алаш»,
22.06.2004), Т.Эсемкуловтыц Д.Рамазанмен («Казак эдебиеп», 18.07.2003), Т.Эсемкуловтыц 
Д.Рамазанмен («Казак эдебиеп», 18.07.2003), К-Мырзалиевтщ К.Эм1рбекпен («Жалын», 
2004, №7), М.Кулмухамедпц ЖЛупбаевпен («Егемен Казакстан», 15.10.2004), К-Мырзалиев- 
тщ Э.Балкыбек пен Е.Куатайулымен («Жас казак», 11.02.2005), Т.Эбд1кулыньщ К-Жиенбай- 
мен («Казак эдебиеп», 18.02.2005), А.Смайылдьщ К.Ахметовпен («Казак эдебиеп», 11.03.2005), 
С.Досановтыц Э.Эуелбекпен («Эдебиет айдыны», 21.04.2005), Э.Таразидыц Т.Ахметжанмен 
(«Эдебиет айдыны», 15.01.2005), Н.Оразалиннщ («Эдебиет айдыны», 05.10.2006), А.Эл1мнщ 
С.Эбшмэжшмен («Казак эдебиеп», 13.10.2006), Е.Раушановтыц А.Эбд1рэсшкызымен («Эде­
биет айдыны», 14.12.2006), Д.Исабековтщ А.Мантаевамен («Казак эдебиеп», 30.03.2007), Ш.Ку- 
марулыныц Э.Энпмулымен («Эдебиет айдыны», 15.11.2007), Э.Таразидыц Е.Есембаевпен 
(«Казак эдебиетЬ>, 18-24, 01.2008), Ж .Коргасбекпц Н.Дутбаевамен («Казак эдебиет!»,
30.05.2008), Д.Эппмханныц Д.Мыцжасаркызымен («Туркктан», 10.06.2010), т.б. сухбатта- 
рында жалпы эдебиет, казак эдебиетшщ езекп проблемалары хакында ерел! ойлар айтылды.
Ещц солардьщ кейб1реулерше назар аударальщ:
«...Жазушы - пайгамбар... Эдебиет - ардыц ici. Солай, эдебиет - халыктыц керкем тарихы 
гана емес, ары, акыл-ойы, абыройы. Демек, эдебиет элемшде арга ар косатын, адамдардьщ 
абыройын асыратын Адам деген ардакты, аяулы тулганыц езш езше танытатын, тап-таза 
ардан туган, арман кутан таланттар гана журу1 шарт.
Жазушы - елдщ бш, т е ш е т гана емес, улттьщ кесемЬ Шешендер мен кесемдер тугыз- 
ган эдебиетпц улылылыгы да осы арада жатыр. Кешеп де, 
6 y r i H r i
шын, шынайы таланттар 
осы акикатты жаксы битедЬ терец тусшедЬ..
Эдебиет пен енер улы болмай, em6ip улт улы бола алмайды.
Адам баласыныц ар-ожданына, акыл-ойына, сыр-сез1мше суарылган керкем эдебиет, яки 
эр халыктыц автопортрет!, улттьщ кескш-келбеп, тагдыры мен п р ш ш п н щ керкем niemipeci 
болып табылатын сез енер! эркашан ез орнында тапжылмайды, езш щ тубегейл! тарихи мис- 
сиясын аткару абыройында кала бередь..
Батыска табынудыц кереп жок, эрине. Задында, эр нэрсеге бет алды табына беру - тума 
талантгыц, нускалы дараы б тм д ! дарьшныц табигатына жат нэрсе. Ал жалпы элем эдебиетш- 
деп жаксылыктарды жатыркамай, жаксыларына суйс!ну, оны салыстырмалы турде кабылдау 
шггтык эдебиетп еЫомесе. еппомейдЬ) (З.Кабдолов).


470
Дандай ЫСКАфЛЫ
«Акындьщ - тылсым, оньщ купиясын ашып, жумбагын шешкен куш поэзия енер болу- 
дан калады... Акындык талант - гайыптыц ici, каз1р - бар, каз1р - жок- Ана супмен бойьща 
дарыган, каныца сщген тылсым кушп сэбидей ушдетш, уюдей улпшдетш мэпелеп, тэрбие- 
леп, жарымжан болып кала беретшше кумэн келтсрмеймш. ...акындык касиет адамга ал­
гашкы журек лупш мен 6ipre байланатын табиги касиет, оны тэрбиелеу, канаттандыру - эр- 
юмнщ ез багына, немесе сорына байланысты» (Ж.Ерман).
«...улттык болмысымызды ерел1 1здешстерге умтылдыратын эдебиет керек. ...Рухани 
саламаттылык жолындагы курестен суреткер кауым, эрине, тыскары тура алмайды.
Окырмандардьщ азайып, керермендердщ кебешп бара жаткандыгы акпараттык тецкерю- 
тен туындаган элемдк кубылыс. Мундай жагдайда эдебиет бурынгы мэртебесш калай кай- 
тарып алмак? Эрине, жалац наразылыкпен емес, жанкешт! 1зденютер аркылы гана эдебиет 
шайкалган шацырагын кайта тузей алады.
...улттык мэдениетп улттык экономика гана керкейте алатынын, оган улттык капиталды 
жасактайтын барлык куштерд1 Teric катыстырмай, жагдай тузелмейтшш TyciHeTiH уакыты- 
мыз жегп» (Э.Кекшбаев).
«Эдебиет - непзшен, ез дэу1ршдеп жагдаятты бейнелеп, суреттейтш сез 
eHepi. 
...олар сез 
KpipeTiMeH кагазга Tycin, керкем шыгарманыц кейшкерлерше айналса, сол типтер де жасай- 
тын болады. Солар аркылы кешнпп урпак еткен заманныц ты ны с-прш ш гш ацгартады».
«...казак эдебиет! тогыз жолдьщ торабына» ещц шыкты. Кай жолмен журмешк, непз1, хал­
кыныц ю н дтн ен айрылып калган эдебиет ж еар эдебиет екенш умытпау шарт» (Р.Нургали).
«Эдебиет - революция кезшде, когамдык куйреу кезвде, ел басына кун туган кезде ка- 
лыц букараны адастырмай алга жетектейтш сала ретшде дамиды api калыптасады...
Казак деген сезд1 Абай деген сез бшкке кетерш тур...
Негурлым жазушы талантсыз болса, согурлым ол жасык болады... Ал нагыз талант еш- 
уакытта б1реудщ кещрдегшен алмайды...
Казак эдебиет - дуние жузшдеп ец бай эдебиет...
Heri3i э д е б и е т бэйгеге айналдыруга болмайды. Бул - кауш» (Э.Тарази).
«Ka3ipri етпел1 дэу!р - бурк-сарк кайнап жаткан казан секвдц... Жазушылардыц каз1р бе- 
гелш жатканыньщ 6ip ce6e6i мынадан ба деймш: ете K03i каракты, ете суцгыла, б1рден бай­
кап, б1рден тамырын басатын жазушы болмаса, кеп адамдар заманныц оцы кайсы, 
Tepici 
кайсы, каЬарман юм, кейшкер KiM, осыны ажырата алмай журген сиякты...
Идеология кажет болмаган жерде эдебиет кажет пе?» деген мэселе туады...
...эдебиет бар болганымен, эдеби процесс токтап калды. 9Kimnrrici де осы. Эдеби про­
цесс менщ колжазбам емес, мыц данамен шыккан ютабым емес. Эдеби процесс деген - жа­
зушы, баспа, ютап саудасы, сыншы, ютапхана, окырман. Осыныц бэрш косканда гана эде­
би процесс журедг Б1зде ол токгады, куйредг Kasip эдеби сын да токтап тур» (К-Жумэдшов).
«Элемге танылу yuiiH казак эдебиеп шын мэшнде улттьщ профессионал эдебиет болу 
керек» (Т.Эсемкулов).
«Эдебиет пен улт -


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   641   642   643   644   645   646   647   648   ...   780




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет