Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
- Бұл бет үшін навигация:
- Hici де жок. Неге десец, тшдер1 быт-бырык, быт-бырык болгандарыныц агыны Tepic
- 46 Сонда, 232-бет.
| 6 ip i, api 6 ip erefl.
Сырткы Typi шолу сиякты кершгешмен де макаланьщ проблемалык сипаты басым. Мун да сол кездеп казак эдебиетшщ ец 6ip езектт мэселеа - тш тагдырьша батьш бара бшген. Макалада тш тазалыгы encip кетерш- ген. Сол кезде шыгып жаткан ютапгардыц тш н е кецш толмайтындыгын ашьщ айтады. «Нагыз, шынын айтканда казак тш н де деп бастырылган ютаптардыц к е б в д е казактыц Hici де жок. Неге десец, тшдер1 быт-бырык, быт-бырык болгандарыныц агыны Tepic, рухын тексерсек баягы айтьшган «катын ойбай». Ал ещц казактыкты cipire жамаган бьшгарьщай кай жерше апарып жапсырамыз? Мен тшм1зге шала тшдердщ шатасуынан тщцщ агыны терюке бешмделш, орыс алып бара жатканынан коркамын. Б1з буралкы сез юрмей уйыскан сез бол са, «ойбай мынау казакша екен» дейм1з. Ею сездщ кыспагына жаца сездщ каймагын апарып катарластырып карасац, ол агын мен бул агынныц арасы алты айшылык алыска кеткенднд кершедЬ> - деп жазды. Олец ктаптарында «кешп жок, келтстм жок, кур катын ойбай», «кур зарланган ойбайдан баска дым да шыкпаган» т ш - шул;цр» - деп сынайды. Бутан мысалдар- ды И.Бейсенулыныц «Эдебиет ернеп» (Казан, 1910), Б.Бисенбиновтщ «Мили шыгыр» (Казан, 1913) атты ютаптарынан келт1рген. Султанмахмуттын «Казак эдебиет! - казак журтыныц жаны. Жаны жаксы тэрбиеленш, элпештенш ecipLnreH Kici тез жогарылыкка жеттскеш секшд1, шата тшдер араласпай, эдебиет1 46 Сонда, 232-бет. 28 Дандай ЫСКАК,¥ЛЫ epic алган журт та тез алга басады. Бак конып, кыдыр дариды. Муратына жылдам жетедь Неге десец, кай журт болса да бастан-аяк енерл1, бшмд1 болу кара букара арасына окудьщ тез таралуымен болады. Bip журттыц жабайлары арасында окудьщ тез таралуы ушш жазыл ган ютаптар нагыз сол журттын тш нде болу керек» - деген жолдарында эдебиеттщ улттык дамуда алатын улкен орны, элеуметтк мэш дэл керсетшген. С.Торайгыров халык ем1рщдеп эдебиеттщ орнын аса жогары багалаган. Олец - жыр, эн- куй - казак TipmmiriHiR, аса 6ip мацызды б ел Ы Онсыз ем1рдщ сэш жок. «0лец мен айту- шыларга» непзшен осы ойлар езек болтан. Ол «6ip халыктыц сутпен 6ipre байланыскан ip k - niipk кара кеушдерш аршып, жаца рухпен кандандыратын, таза бешлмен жандандыратын машина, шын журектен шып-шьш шыркырап шыккан елец-жыр, эдебиет деген нэрсе болады. К ещ вд тузейтш машина - елец жыр», ол «шын журектен шып-шып шыркьфап шыккан» - деп жазады. Heri3ri ойын «Кыскаша 6ip халыктыц эш кетсе, эдебиеп же с ip калады, сэш ке- тед1, сэш кетсе жаны кетед1. Кдзакты жансыз агаш кылып, отка жаккыларыц келмесе, эщц сактаудыц камын кылындар» - деп туйшдейдь Султанмахмуттыц тагы да «Заманныц айдауменен кун аскан сайын казакшылыктыц «шылыгы» жылжып кетш барады. Байкаймын cip3, «шылык» кеткенменен жай кетпесе керек. Казактыц бурынгы сэн-сэулетшщ бэрш т к кетере ала кетсе керек. Айкай! Кек шалгынга боз уйд1 шавдайтып тастап, шалжиып жататын сэн-салтанат кайда? Оган аузымды ауыртпасам да белгш, ол ещц керген туе есебвде, жер бауьфы суык деп коюга лайык нэрселер. Кердщ бе? Ец арты домбыра, сауык, тэтп-тэтп эндер1м1зге дейш азайып, кара куцпрт капага, булыккан заманга карай дедектеп барамыз» - деген жолдары кеп ойларга жетелейдь Г.Мэмековт!н «Олец-жырларымыз туралы» макаласы да Султанмахмуттыц ой арнасы- нан шыгып жаткандай, елец-жырдыц когамдагы мацызды орнын ныгарлай туседь Fалиолла да «елец-жыр кетсе, б 1 зде ана тш де азаяды» дегещц кадап айтады. Журналда жарияланган «Роман жарысы туралы» атты макал адан «Былтыргы жылы Жепсу eлiнiц атакты байларынан Есенкул Маманов жаксы роман жазган адамга ею жуз сом акша беремш» деп бэйп жариялаганын, енд1 соныц корытындысын шыгаруга «сыншьшыкка мына мырзаларды лайьщтаймын: Элихан Бекейханов, Ахмет Байтурсынов, М1ржакып Дулатов (eKeyiHin 6ipi), Мухамеджан Сералин, Райымжан Мэрсеков, Шэкэр1м К^уцайбердиев, Жакып Акбаев, Нармамбет Орманбетов Ьэм Нургали К^лжанов» - деген жолдарды окимыз. Осында Есенкул Мамановтьщ бул iciH атакгы Альфред Нобельдщ сыйлыгымен тецейда, «титл Нобель жумысынан да артык деп айткымыз келедк Кудай татала эркашанда Есенкул секицц ер кецш- fli байлардан казак журтын кенде кылмасын деп тшейм1з» - деп аяктаган. И.Гаспринскийдщ кайтыс болуына орай «Айкапта» М.Сералиннщ макаласы жарияланды. Онда «отыз бес жьшдан бермен карай букш Россия мусылмандарьша жолбасшы болып, гылым шырагын колына алып, журттыц журер жолын жарык кылып келе жаткан жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|