З.Ү. Адильшинова, А. М. Сугуралиева

57 
1. 
Нәрестенің анасының құрсағында даму кезеңінің бастапқы немесе 
соңғы айларында әртүрлі зиянды себептердің оның миына әсер етуі. 
2. 
Нәрестенің босану кезінде бас сүйегі мен миының жеңіл зақымдануы. 
3. 
Бала туғаннан кейін әсірісе алғашқы айлары мен жылдарында әртүрлі 
соматикалық немесе жұқпалы аурулармен ауыруы. 
4. 
Отбасында дұрыс тәрбие мен күтімге көңіл бөлмеу 
5. 
Психогендік жағдайлардың түрлі әсерінің болуы, яғни бала ата-
анасынан айырылғанда толық эмоционалды қар-қат/ң болмауы. 
6. 
Жаңа туған нәрестені, жас баланы жетімдер үйлерінде дұрыс тәрбие 
бермеу. Яғни мейіріммен жақсы көріп еркелету, сүйіспеншілік сезімінің 
жетіспеуі сияқты басқа да зиянды себептер бала психикасының қалыптасуын 
тежейді. Әсірісі эмоционалды жігер әрекеттерін төмендетеді, содан барып 
инфантилизм қалыптасады. 
ПД тежелуіне байланысты жан жақты клиникалық, психологиялық және 
педагогикалық бағыттарда зерттеулер жүргізіліп, топтастырулар жасалған. Осы 
бағытта Сухарева, Власова, Певзнер, Лубовский, Лебединская түрлі 
топтастырулар жасады. ПДТ бала/ң жеке басын қалыптастыруда эмоционалды 
даму дәрежесінде, сонымен қатар нейро динамикалық бұзылуларға байланысты 
Певзнер мен Власова ПДТ-ның 2 түрін анықтады: 
1. 
Психикалық және психофизикалық инфантилизм негізіндегі ПДТ 
жүкті кезіндегі баланың орталық жүйке жүйесіне зиянды әсерлердің болуы. 
2. 
Бала өмірінің ерте кезеңінде түрліше патогенді факторлардың 
нәтижесінде пайда болғанбаланы астеникалық және стелебрастикалық әкелген 
түрі.
ПДТ Лебединская клиникалық зерттеулердің нәтижесінде ПДТ баланы 
төмендегідей жіктеді: 
1. 
Конституционалды немесе гормониялық инфантилизм түрінде 
қалыптасатын ПДТ. Бұл бала/ң эмоциялары мен жігерлік қасиеттері тежеліп, 
көп кіші балаларға тән әрекеттер жасайды. Керісінше өз жастарына тән 
әрекеттер оқу, ойлану негізінде сапалы іс бітіру, жауапкерлік ынталары 
болмайды. 
2. 
Самотогендік ПДТ – бұл топтағы бала/ң іштен туа немесе жүре пайда 
болған жүрек, бүйрек аурулары мен жиі ауыруы, созалмалы аурудың асқынуы 
жүйке ауруларының әсері нақты самотогенді зақымданулар. Жиі кездесетін 
клиникалық белгілері: әлсіздік, дәрменсіздік, қорқақтық, өз-өзіне көңілі 
толмаушылық, 
жантақтаушылық, 
кей 
жағдайларда 
бұл 
себептер 
отбасындатәрбиенің дұрыс болмауынан, баланы шамадан тыс еркелетіп, 
олардың дұрыс ойлануына тиісті жағдай жасамауынан болады. 
3. 
Психогендік ПДТ – бұл топтағы ьала/ң жас кезінде отбасында әртүрлі 
созылмалы жүйке ауруларының салдарынан психикалық күйзеліске ұшырауы. 
Бұл балалар/ң эмоцилналдық ерік-жігері төмен, ынжық, өзіне сенімсіз, әр 
нәрсеге күдікпен қарайды. Жалтақтап, сезіктеніп тұрады. Баланы өте қатты 
еркелетіп тәрбиелеу. 
Саламан Декларациясына сәйкес инклюзивті білім беру саясатының 
міндеттері мынадай: 

58 

Әрбір бала білім алуға құқылы және оны алуға тиіс. 

Әрбір баланың дара қабілеттері, қызығушылықтары, қажеттіліктері және 
оқуға деген мұқтаждықтары болады. 

Білім беру жүйесіне оң өзғерістер, яғни осы мұқтаждықтарды 
қанағаттандыру мақсатына орай өзгерту. 
Ашық азаматтық қоғамда Қазақстанның тұрақты дамуының басты шарты- 
тұрғындардың сауаттылық дәрежесін көтеруге бағытталған жалпы білім беру 
жүйесін дамыту мен барлық балаларға бірдей құқық беру болып табылады. 
Бүгінгі таңдағы білім беруді дамытудың негізгі сипаттамаларының бірі, жаңа 
бағыттағы арнайы білім беруді талап ететін балаларға тең дәрежеде білім беру 
мәселесі болып табылады. «Жалпыға бірдей білім» бағдарламасына сәйкес 
1994 жылы Саламанка қаласында (Испания) арнайы қажеттілігі бар балаларға 
білім беруді дамытуға арналған бүкіләлемдік конференция болып өтті. 
Конференция соңында Саламан декларациясы жасалды. Мұнда арнайы 
оқытуды талап ететін баларға білім беруді дамытудың болашақтағы 
жоспарлары мен шешімдері қарастырылғанын жоғарыда атап өттік Осы 
декларацияны дамыту мақсатында ЮНЕСКО Қазақстан Республикасы Білім 
Министрлігімен біріге отырып Қазақстанда «Арнайы қажеттілігі бар балаларға 
базалық білім беруді дамыту» атты Пилоттық жоба жасалынды. Бұл жобаның 
мақсаты осындай балаларды жалпы білім беру үрдісінде қоса оқыту яғни 
инклюзивті оқыту жолдарын іздестіру болып табылды. Бұл жобаның 
орындалуын қадағалау, дамуында ақаулығы бар балалар мен жасөспірімдерге 
арналған әлеуметтік бейімделу және кәсіби еңбекте сауықтыру ғылыми-
практикалық орталығына тапсырылды. Яғни ӘБЕО (бүгінгі таңда ол 
коррекциялық педагогиканың Ұлттық ғылыми-практикалық орталығы деп 
аталады.) ЮНЕСКО мен Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым 
министрлігінің 
мұндай 
шешім 
шығаруына 
түрткі 
болған ӘБЕО 
РҒПО орталығы Қазақстандағы бұл мәселені шешуде ғылыми деңгейде 
ұйымдастыруда мүмкіндігі бар жалғыз ғана ұйым болып табылады.
Инклюзивті білім берудің негізгі 8 принципі туындайды. Яғни ол мына 
принциптер: 
1. Адам құндылығы оның мүмкіндігіне қарай қабілеттілігімен, жеткен 
жетістіктерімен анықталады. 
2. Әрбір адам сезуге және ойлауға қабілетті. 
3. Әрбір адам қарым-қатынасқа құқылы. 
4. Барлық адам бір-біріне қажет. 
5. Білім шынайы қарым-қатынас шеңберінде жүзеге асады. 
6. Барлық адамдар құрбы-құрдастарының қолдауы мен достығын қажет 
етеді. 
7. Әрбір оқушы үшін жетістік кежету өзінің мүмкіндігіне қарай орындай 
алатын әрекетін жүзеге асыру. 
8. Жан-жақтылық адам өмірінің даму аясын кеңейтеді.Сонымен қорыта 
айтқанда, инклюзивті оқыту- оқушылардың тең құқығын анықтайды және 
ұжым іс-әрекетіне қатысуға, адамдармен қарым-қатынасына қажетті 
қабілеттілікті дамытуға мүмкіндік береді. Инклюзивті оқыту арқылы барлық 

59 
балалардың мұқтаждықтарын ескеріп, ерекше қажеттіліктері бар балалардың 
білім алуын қамтамасыз ететін жалпы білім үрдісін дамытуға болады. Мұндай 
оқыту түрі арнаулы білім беру жүйесінде дәстүрлі түрде қалыптасқан және 
даму үстіндегі формаларды ығыстырмайды, қайта жақындатады. Инклюзивті 
бағыт арқылы мүмкіндігі шектеулі балаларды оқуда жетістікке жетуге ықпал 
етіп, жақсы өмір сүру мүмкіншілігін қалыптастырады. Осы бағытты білім беру 
жүйесіне 
енгізу 
арқылы 
оқушыларды 
адамгершілікке, 
ізгілікке, 
қайырымдылыққа тәрбиелей аламыз. Сонымен қоса, инклюзивті оқыту үрдісі 
балаларды толеранттылыққа тәрбиелеудің бастауы болмақ.

жүктеу/скачать 0,88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: