З. Е. Колумбаева

48 
11-ші тақырып. 
ҚАЗАҚ ҚОҒАМЫНДА КЕҢЕС ҤКІМЕТІНІҢ 
ОРНАУЫ ЖӘНЕ АЗАМАТ СОҒЫСЫ ЖЫЛДАРЫ 
(1917- 1920жж.) 
Кезеңнің ерекшеліктері: 
- Қазақстанның барлық облыстарынан дерлік ҿкілдері қатысқан 
бірінші 
жалпықазақтық съезд Орынбор қаласында 1917ж. 21-26 шілдеде
 
ҿтуі; 
- Cаяси партиялардың қҧрылуы; 
- Қазан тҿңкерісі Қазақстанда қалалық сипат алуы. Қазан тҿңкерісі қазақ 
ауылдарын, ҽсіресе жартылай жҽне кҿшпелі шаруашылықпен айналысатын 
аймақтарды айналып ҿтуі. Сол себептен тҿңкеріс қазақ ауылдарына 
ҧжымдастыру жылдары келуі. 
 
11.1 1917ж. Ақпан буржуазиялық-демократиялық тӛңкерісі 
Ресейдегі буржазиялық–демократиялық тҿңкеріс Қазақстан еңбекшілерінің 
саяси оянуына, ҿлкеде отаршылдық ҽлеуметтік езгіге қарсы ҧлт-азаттық, 
жҧмысшы, аграрлық қозғалысының даумына ҽсер етті. 
1905ж. Қазан айында Оралда бес облыстағы қазақ халқы делегаттарының 
съезін ҿткеріп, ҧлттық мҥддені қолдайтын партия қҧрмақ болды. 1906ж. 
Семейде қазақтардың екінші съезі ҿтті. 
Қаралған мәселелер: 
- орыс шаруаларының қоныс аударуын тоқтату 
- жерді тұрғылықты халықтың меншігі етіп қалдыру 
- мектеп ашу 
- мешіттер салу 
Қазақстан халқының саяси санасының ҿсуінде мемлекеттік Думаға сайлау 
жҥргізу ерекше рҿл атқарады. 
I. Мемлекеттік Думаға Қазақстанға 9 депутат сайланды 4-уі қазақ, 5- орыс. 
II. Мемлекеттік Думаға 13 депутат 5-уі қазақ. 
Нҽтижесі II Мемлекеттік Думаға сайланған депудаттар мҧсылмандық 
фракцияға кірді, шаруаларды шеткері жаққа қоныс аударттыруды тоқтатуға 
кҥш салды. 
1917ж. ақпанда Ресейде халық жек кҿретін царизмді қҧлатқан 
буржазиялық - демократиялық тҿңкерісі жеңіп шықты 
Ақпан тӛңкерісі ӛзгешелігі: қос ӛкіметтілік- буржуазиялық пен жұмысшы 
және уақытша ӛкімет солдат депутаттар кеңесі. 
Уақытша ҥкімет ҽскери губернаторларды, генерал – губернатор жҽне 
отарлық ҽкімшіліктің шенеуніктеріне билік жҥргізуден алып тастады. Олардың 
орнына облыстық комиссарлар, азаматтық атқару комитеті коалициалық 
комитеті жҽне т.б. келді. Уақытша ҥкімет облыстардың басына патшаның 
шенеуніктерін қазақтың ҧлттық интеллигенция ҿкілдерін қойды. Мысалы, 
Ҽ.Бҿкейханов 
Торғай облысындағы Уақытша ҥкіметтің 
комиссары, 
М.Тынышпаев- Жетісу облысының комиссары болып тағайындалды. Қазақ 
халқын Ресейдің ҧлттық-отарлық езгісінен азат етуді қалаған топтар мен 
ҥйірмелер арасында ҿзінің бағдарламасымен ҽрекет жасаған Ҽулиеата уезінде 

49 
Т.Рысқҧлов ҧйымдастырған 
"Қазақ жастарының революцияшыл одағы" 
болды. 
Қҧрамы: алдыңғы қатарлы қазақ жастары. Іс жҥзінде Уақытша ҥкімет патша 
саясатын жақтады. Қазақ мҽселелерін шеше алмады. (автономия, жер т.б.) Сол 
себепті Ҽ.Бҿкейханов Уақытша ҥкіметтен шығып «Кадет» партиясына 
қосылады. Қазақстанның барлық облыстарынан дерлік ҿкілдері қатысқан 
бірінші жалпықазақтық съезд Орынбор қаласында 1917ж. 21-26 шілдеде 
ҿтті. 
Кҥн тҽртібінде 14 мҽселе қозғалады. 
1. мемлекеттік басқару жүйесі; 
2. Қазақ облыстарының автономиясы; 
3. жер мәселесі;
4. халық милициясын құру; 
5. земство; 
6. халыққа білім беру; 
7. сот;
8. рухани-діни мәселесі; 
9. әйелдер мәселесі;
10. Құрылтай жиналысын шақыру және қазақ облыстарында оның 
сайлауына әзірлік;
11. бүкілресейлік мұсылман съезі; 
12. Қазақ саяси партиясын құру; 
13. Жетісу облысындағы оқиғалар; 
14. Киевтегі бүкілресейлік федеративтік кеңеске және Петроградтағы 
халыққа білім беру жӛніндегі комиссияның жұмысына қазақтардың қатысуы; 
Бүкіл қазақтық бірінші съезд шын мәнінде қазақтың ұлттық саяси 
партиясы "Алаштың" съезі болып айқындалды. 

жүктеу/скачать 1,01 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: