З. С. Советова Ғылыми зерттеу негіздері және академиялық жазылым

19 
Ғылым салаларының өздері жеке ғылымдарға бөлінеді. Жаратылыстану 
ғылымдарының құрамына механика, физика, химия, биология; қоғамтану 
ғылымдарына тарих, экономика, құқықтану, психология жатады. Аталған 
жеке ғылымдардың әрқайсысы бірқатар ғылыми пәндерді құрайды. Мысалы, 
физика оптикаға, қатты денелер физикасына, ядролық физикаға жіктеледі. 
Өзінің пәніне орай философия барлық ғылымдармен байланыста болады, 
ғылыми танымның барлық кезеңдерінде өзін көрсетеді. 
Әр ғылым және ғылыми пән міндетті түрде біртұтастықта көрінетін төрт 
қажетті элементтен тұрады: 
-
ғылым субъектісі – ғалым. Ғылым субъектісі жеке адам немесе ғылыми 
ұжым болуы мүмкін; 
-
объект (пән саласы) – алынған ғылымның немесе ғылыми пәннің 
зерттейтін нысаны; 
-
ғылымға тән және оның пәнімен шарттасқан әдістер мен тәсілдер 
жүйесі; 
-
табиғи немесе жасанды, өзіндік қолтаңбалы тіл (белгілер, терминдер, 
символдар, формулалар). 
Бүгінгі таңда қазіргі қоғамдағы ғылым адам өмірінің көптеген 
салаларында маңызды рөл атқарады. Ғылымның даму деңгейі қоғам 
дамуының негізгі көрсеткіштерінің бірі болып табылады, сонымен қатар бұл 
мемлекеттің қазіргі дамуының көрсеткіші болып саналады. Адам 
айналасындағы барлық нәрсе – ғылымның жетістіктері. 
Қазіргі ғылымның таңғажайып мүмкіндіктері бар. 1904 жылы Никола 
Тесла бір кездері адам өз ойын ең алыс қашықтыққа жібере алады деп 
мәлімдеді. Бір ғасырдан кейін бұл мүмкін болды. Қоғамды ақпараттандыру 
соншалықты жоғары деңгейге жетті, қазір адам кез келген ақпаратты 
интернеттен таба алады.
Химия мен физика бір орында тұрмайды. Бұл ғылымдар екі бағытта 
дамуда – іргелі ғылымдар (физикалық және химиялық білімнің теориялық 
негіздерін құру және зерттеу) және қолданбалы ғылымдар ретінде (адам 
өмірінің әртүрлі салаларында қолданудың практикалық мәселелерін шешу). 
География, 
геология, 
энергетика 
және 
топырақтану 
сияқты 
ғылымдардың маңызы ерекше. Әртүрлі білім салаларындағы бұл ғылымдар 
қоғамды табиғи апаттардан сақтандыруға, адамзатқа күнделікті қажет энергия 
мен минералдардың баламалы көздерін табуға тырысады. 
Қазіргі уақытта елдердің әл-ауқаты олардың ғылым саласының 
жағдайына тікелей байланысты. Ғылыми зерттеулерге елеулі назар аударатын, 
ғылымды қажет ететін жаңа технологияларды табысты игеретін, бұл үшін 
жеткілікті қуатты қаржылық, ақпараттық, өндірістік, зияткерлік құралдарды 
ұсынатын елдер ғана қазіргі саяси-экономикалық жарыста көш бастап, 
әлемдік аренада жетекші орын алады.
Қазіргі қоғамды ғылымсыз басқару мүмкін емес. Дамудың қазіргі 
кезеңінде ғылым қоғамның әлеуметтік құрылымын өзгертеді. Бүкіл әлемде 

20 
ақыл-ой жұмысымен айналысатындар санының өсуі және біліксіз физикалық 
еңбекпен айналысатындар санының азаюы байқалады. 
Ғылым адамға тікелей білім арқылы әсер етеді. Ғылыми еңбектер мен 
жетістіктерді зерттеу балалардың дамуына, олардың білімді тұлға ретінде 
қалыптасуына ықпал етеді. Қазіргі білім беру үдерісінің негізінде әлемнің 
ғылыми көрінісі жатыр. 
Білім беру процесіне және білім беру құрылымын өзгертуге бағытталған 
әсер ететін ғылым оның барлық компоненттеріне қолданылады: мақсаттар, 
міндеттер, принциптер, формалар мен әдістер, құралдар, нәтижелер. 
Ғылыми дүниетанымның қалыптасуы жеке тұлғаны қалыптастыруда 
маңызды рөл атқаратын білім беру жүйесінің арқасында да пайда болады. 
Білім мен ғылым саласындағы заманауи саясат жоғары білімді мамандар мен 
бакалаврлардың үлкен әлеуетін дайындауға және пайдалануға бағытталған. 
Ғылым, әдетте, әлем туралы, оның ішінде адамның өзі туралы 
объективті білімді өндіруге арналған жоғары мамандандырылған қызмет 
ретінде қарастырылады.
Ғылым – қоғам мәдениетінің маңызды нысандарының бірі, ал оның 
дамуы адамзат өмірінің барлық салаларын жаңартудың маңызды факторы 
болып табылады. Қазіргі ғылым адамның дүниетанымын қалыптастырады, 
техникалық прогреспен тығыз байланысты, қоғамның даму болжамдарын 
құруға және бағдарламалар жасауға, адамзат алдында тұрған мәселелерді 
шешуге көмектеседі.

жүктеу/скачать 5,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: