Ўзбекистон республикаси
тушибди ; «тўсиқсизлик»: Устидан ошириб ўқ отибман-у
жүктеу/скачать 3,07 Mb. Pdf көрінісі
|
9690089a-e551-4f56-b4a9-9a2e62630397
- Бұл бет үшін навигация:
- музлаб қолган эди.
| тушибди
; «тўсиқсизлик»: Устидан ошириб ўқ отибман-у, киприк қоқмайди-я! (А.Қаҳ.) г) эди : «ҳаракат ҳолатнинг ҳозир эмас, балки ўтган, аввалги вақтга оидлиги»: Сув энди ерга сингмай, музлаб қолган эди. (А.Қаҳ.) Бундай маъно қаторини яна анча давом эттириш мумкин. Бироқ келтирилган қўштирноқ ичидаги маънога диққат билан эътибор қилинса, ундаги умумийлик «ҳарактнинг ўтган замонга оидлиги» бўлиб, қолган фарқнинг бирортаси замон умумий маъносига дахлдор эмас. Масалан, «тўсиқсизлик», «бевосита кузатмаганлик», «ўзаро суҳбатлашиб турган пайтда бўлмаганлик» кабининг замон маъносига мутлақо тегишли жойи йўқ. Демак, уни замон доирасида таҳлил этиш ортиқча. Шу боисдан ўтган замон ҳикоя феъли, ўтган замон давом феъли атамасидаги ҳикоя, давом унсурини замонга дахлсиз ҳодисанинг ЗКни мураккаблаштирувчи ҳолат сифатида баҳолаш мақсадга мувофиқ. Замон маъносига бошқа маънонинг қоришувини ҳам грамматик иллюзиянинг бир кўриниши сифатида баҳолаш мумкин. 419 Ўтган замон шакли кесимнинг пайт валентилигини ҳол вазифасидаги ўтган замон маъноли сўзшакл билан тўлдиради: кеча кел ди , ўтган йили ўқи ган , бултур бажар ган эдим каби. Ҳозирги замон. Замоннинг бу тури ЗК УГМсини «ҳарактнинг нутқ моментида юз бераётганлигини ифодалаш» тарзида хусусийлаштиради. Маънодаги «давомийлик», «тугамаганлик» унсури ундаги бошқа категория тажаллиси бўлиб, замоннинг зотий маъносига дахли йўқ. «Давомийлик», «тугалланмаганлик» умумий маъносидаги категориал маъно билан зич ҳолатдаги ёндош маъно. Бу замон маъноси: -яп-; -ётиб-; -ётир; -моқда аффикси билан ифодаланади. Шакл орасидаги фарқ соф услубий асосда. Аниқроғи, -яп- умумуслубий ва кенг истеъмоллилиги, -ётиб- ва –ётир диалектал ва поэтик хусусияти билан, -моқда шакли китобий услубга хослиги билан фарқланади. Унда замонни ифодалашда фарқ сезилмайди. Қиёсланг: ўқияпман, ўқиётирман, ўқиётибман, ўқимоқдаман . Ёт, тур, юр, ўтир бирлиги кўмакчи феъл вазифасида келиб, ҳозирги замон шаклининг аналитик кўринишини ҳосил қилади: Ҳали душманимиз тинчигани йўқ, ҳушёрликни қўлдан бердинг, каллангга соламан деб жүктеу/скачать 3,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|