Ўзбекистон республикаси
Келишикнинг субстанциал талқини ҳақида
жүктеу/скачать 3,07 Mb. Pdf көрінісі
|
| Келишикнинг субстанциал талқини ҳақида.
Ўзбек тилида келишик шаклининг ясалиши, маъноси, синтактик вазифаси, унинг ўзаро алмашинуви каби ранг-баранг масаласига Айюб Ғуломов, Фаттоҳ Абдуллаев, Тоҳир Иноятов, Ибодат Зиёева кабиларнинг иши 1 , бу категория шаклининг системавий таҳлил ва талқинига, жумладан, Зиёвуддин Қодировнинг махсус тадқиқоти бағишланган. 2 Шунинг учун келишик шаклининг ясалиши ва қўлланилиши бўйича фанга янги бир нарса киритиш амри маҳол. Лекин синтактик алоқа ва хилма-хил маъно ифодалашнинг муҳим воситаси бўлган бу категория ва унинг ҳар бир шаклининг моҳияти ўзбек тилшунослигидаги ҳар бир йўналишда ўзгача тушунилади ва ҳозиргача унинг субстанциал (формал- функционал) талқини 3 махсус берилмаган. 1 Абдуллаев Ф. Келишик аффиксларининг генезисига доир // Ўзбек тили ва адабиёти, 1961, -№ 5; 1962, 4-сон; Ғуломов А. Ўзбек тилида келишиклар. –Т., 1941; Зиёева И. Келишик аффиксларининг функционал алмашинишувларига доир баъзи мулоҳазалар // Ўзбек тили ва адабиёти, 1966, -№ 2; Зиёева И. Дательный падеж в узбекском языке: : филол.фан.номз. ...дисс...автореф. –Самарканд, 1966. 2 Қодиров З. Ўзбек тили грамматик категориясини систем тадқиқ этиш (Келишик категорияси) : филол.фан.номз. ...дисс...автореф. –Самарқанд, 1993. 3 Қурбонова М. Шакл-вазифавий тадқиқ усулларига доир //Ўзбек тили ва адабиёти, 1998, - №5; Қурбонова М. Ўзбек тилшунослигида формал-функционал ёндашув ва содда гап қурилиши талқини: филол.фан.докт…дисс.автореф. –Т., 2000. 98 Субстанциалликнинг бош тамойили зотийлик, яъни лисоний бирликка «мажмуи асмо ва сифот» сифатида нутқда хилма-хил ҳолатда воқелантира оладиган хусусият, маъно ва вазифани имконият сифатида ўзида мужассамлаштирган ҳамда хилма-хил контекстуал шароитда бу мажму ва имкониятдан фақат айрим бир қиррасини воқелантира оладиган ходиса деб караш. 1 Келишикка шу жиҳатдан ёндашадиган бўлсак, бу шакл табиатидаги зотийлик нимадан иборат бўлади? Келишик шакли ва категориясининг илмий талқинида тилшуносликда бир неча назария мавжуд. 2 Бу назарияни иккига бўлиш мумкин: 1) дескриптив талқин; 2) сусбтанциал талқин. жүктеу/скачать 3,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|