Ўзбекистон республикаси
аниқловчини бошқа бир исмга тобе алоқага киритиш
жүктеу/скачать 3,07 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Зотийлик тамойили.
- Ҳар бир лисоний бирликнинг камида икки парадигмага мансублик тамойили.
| аниқловчини бошқа бир исмга тобе алоқага киритиш
. 2. Тушум келишигида – дистант жойлашган/маъновий жиҳатдан аниқ бўлган исмни феълга воситасиз тўлдирувчи мавқеида тобе алоқага киритиш . 3. Жўналиш ва чиқиш келишигида – исм/феълни ҳар хил замон/макон, сабаб/мақсад маъноси билан воситали тўлдирувчи/ҳол сифатида феъл/исм билан тобе алоқага киритиш . 4. Ўрин-пайт келишигида – исм/феълни замон/макон маъноси билан бошқа феъл/исм билан ҳол мавқеида тобе алоқага киритиш . 5. Бош келишик бу тизимда «оралиқ учинчи» мавқеида бўлади ва барча келишик шакли маъно ва вазифасини маълум восита ёрдамида (кўмакчи, бошқа турдаги ёрдамчи сўз) бажара олади. Келишикнинг юқорида санаб ўтилган субстанциал моҳияти – умумий грамматик маъносида субстанциал тадқиқнинг беш тамойили воқеланишини кўриб ўтамиз. Зотийлик тамойили. Юқорида саналган келишикнинг умумий грамматик маъноси ҳар бир келишик шаклининг ранг-баранг воқеланиши учун умумийлик мавқеида бўлади ва келишикнинг муайян воқеланиши унинг умумий грамматик маъносидан ташқарида бўлмайди. Ҳар бир лисоний бирликнинг камида икки парадигмага мансублик тамойили. Ҳар бир келишик шакли синтактик функцияси бўйича алоҳида парадигма тузади ва бунда: Бош келишик – доминанта ва айни замонда эганинг грамматик шакли Қаратқич келишиги – аниқловчи Тушум келишиги – воситасиз тўлдирувчи. Жўналиш/ чиқиш келишиги – воситали тўлдирувчи /ҳол. Ўрин-пайт келишиги – ҳол шакли парадигмасини ҳосил қилади. Айни замонда келишик маъновий хусусиятига кўра қуйидаги парадигмани ташкил қилади: Бош келишик – белгиланган маъновий хусусиятга эга эмас. 101 Қаратқич келишиги – аниқловчининг маъновий муайянлиги/дистантлиги, унинг исм туркумига мансублиги ва исм туркумига мансуб сўзга тобелиги. Тушум келишиги – воситасиз тўлдирувчининг маъновий муайянлиги /дистантлиги, унинг исм туркумига мансублиги ва ўтимли феълга тобелиги. Жўналиш келишиги – воситали тўдирувчи/ ҳолнинг ҳаракат →объект маъноси билан феъл/ исмга тобелиги. Ўрин-пайт келишиги – ҳол мавқеида келган исм/феълни феъл ёки исмга тобе алоқага киритиш. Чиқиш келишиги – воситали тўлдирувчи/ҳолнинг объект →ҳаракат маъноси билан феъл/исмга тобелиги. Санаб ўтилган икки парадигмада ҳар бир келишик ўзига хос ўринга эга. жүктеу/скачать 3,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|