Ўзбекистон республикаси



Pdf көрінісі
бет156/303
Дата03.12.2023
өлшемі3,07 Mb.
#133510
түріМонография
1   ...   152   153   154   155   156   157   158   159   ...   303
Байланысты:
9690089a-e551-4f56-b4a9-9a2e62630397

Фонетик усул
. Бунинг бир неча кўриниши бор: а) 
қоп-қора

яп-
япалок, дум-думалоқ
; б) урғули товушнинг чўзилиши: 
у’зун, бала’нд, 
чиро’йли

2.
Лексик усул:

жуда 
кучли, 
ғоятда
 қўрқинчли, 
ниҳоятда
 баланд

1
Бондарко А.В. Грамматическая категория и контекст . –Л.: Наука, 1971. Сафаров Ф. Ўзбек 
тилида сон-миқдор микромайдони ва унинг лисоний-нутқий хусусияти:филол.фан.номз.дисс. ...автореф. 
–Самарқанд, 2004. 


285 
Белгининг ортиқ даражаси аналитик шаклда ҳам ифодаланади. Бу 
шакл икки узвли бўлиб, биринчи узвини чиқиш келишиги шаклида 
қўллаш орқали ҳосил қилинади:
 узундан узоқ, шириндан ширин

Озайтирма даража 
даража категорияси умумий грамматик 
маъносини «белгининг меъёрдан камлигини ифодалаш» кўринишида 
хусусийлаштиради. Бу маъно икки усул билан юзага чиқади: 
7.
Лексик усул:
сал
 дуруст, 
бир оз
 яхши, 
 хиёл
 очиқ
.
8.
Морфологик усул: 
катта
роқ,
кўп
роқ, 
оз
роқ;
Эслатма.
Ранг-тус бидирувчи айрим сифатда қўлланувчи 
–(и)ш

-(и)мтир
аффикси белгининг кучсиз даражасини билдирмайди. Масалан, 
оқиш 
сўзи 
оқ рангнинг, 
қорамтир
сўзи қора рангнинг кучсиз даражаси эмас, балки 
оқ, қора бўлмаган, балки унга ўхшаш бўлган ранг тури. 
Даража шакли парадигматикаси
. Ўзбек тилидаги даража 
ифодаловчи восита ўзаро зидланади. Бу зидланиш, аввало, ноль шаклнинг 
серқирралиги асосида приватив асосда бўлади. “Белгининг даражаси” 
умумий моҳияти асосида бирлашувчи шакл “белгини қиёссиз ифодалаш” 
умумий зиддият белгиси асосида ажралади. Бунда оддий даража воситаси 
сифатида қаралувчи 0 (ноль) шакл зиддиятнинг белгисиз, мўътадил аъзоси. 
Зеро, у белгини даражасиз ҳам, даражалаб ҳам ифодалай олади.
Бошқа даража воситаси “белгининг ортиқ ёки камлигини ифодалаш” 
зиддият белгиси асосида приватив муносабатда бўлади. Бунда 
-роқ
шакли 
зиддиятнинг мўътадил, қолгани кучли аъзо сифатида намоён бўлади.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   152   153   154   155   156   157   158   159   ...   303




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет