Ўзбекистон республикаси

дан сўранг. («Саодат») б) ўрин ҳоли: Эшиги очиқ нариги хона дан

жүктеу/скачать 3,07 Mb.

Pdf көрінісі

бет	231/303
Дата	03.12.2023
өлшемі	3,07 Mb.
	#133510
түрі	Монография

1 ... 227 228 229 230 231 232 233 234 ... 303

Байланысты:
9690089a-e551-4f56-b4a9-9a2e62630397

қорасига ҳавасланиб боқди . 2. Бола ҳовузнинг тўласига
учтаси менда . 2. Дарвоза тепасига шохнинг иккитаси

дан
сўранг.
(«Саодат»)
б) ўрин ҳоли:
Эшиги очиқ нариги хона
дан
пианино овози
эшитилмоқда эди
.(П.Қодиров)
в) сабаб ҳоли:
Пиёзнинг аччиғи
дан
кўзи қизарди.
(М.Муҳамедов)
Жўналиш келишигидаги сифат иш-ҳаракат йўналган предметни
белгиси билан англатади:
оғирига, яқинига
.
Жўналиш келишигидаги сифат гапда тўлдирувчи, ҳол каби бўлак
вазифасида келади: 1.
Қизнинг кўзининг
қорасига
ҳавасланиб боқди
. 2.
Бола ҳовузнинг
тўласига
югурди
.
Кўринадики, жўналиш келишиги сифат туркумида келишик
категорияси умумий грамматик маъносини «олдинги сифатни кейинги
феълга воситали тўлдирувчи ва ҳол вазифасида боғлаш» тарзида
хусусийлаштиради.
Ўрин-пайт келишиги

сифат туркумида келишик категориясини
«олдинги сифатни кейинги сўзга воситали тўлдирувчи ва ҳол вазифасида
боғлаш» тарзида хусусийлаштириб, иш-ҳаракатнинг бажарилиш ўрни,
вақти, шароити, ҳолати, сабаби, мақсади каби тажалли маънони
ифодалайди:
Одамнинг
писмиғида
гап кўп
.
Келишик категорияси сонда ҳам эгалик категорияси билан бирга
қўлланади.
Бош келишикдаги сон эга вазифасида келади: 1.
Дафтарнинг
учтаси

менда
. 2.
Дарвоза тепасига шохнинг
иккитаси
қўйилганди
.
Қаратқич келишигидаги сонда келишик категорияси умумий
грамматик маъноси «сонни қаратқич аниқловчи вазифасида кейинги сўзга
боғлаш» тарзида хусусийлашади:
Сигирнинг иккитаси
нинг
сути кўп
.
Тушум келишигидаги сон гапда иш-ҳаракатни қабул қилган
предметга объект тусини беради ва тушум келишиги аффиксини қабул
қилган сон воситасиз тўлдирувчи вазифасида келади. «Сонга объект
тусини бериш ва уни феълга воситасиз тўлдирувчи сифатида боғлаш»
тушум келишиги умумий грамматик маъносининг сон туркумидаги
хусусийлашувидир:
Гулнинг учтаси
ни
ажратди
.
Чиқиш келишиги келишик категорияси умумий грамматик маъносини
умуман «олдинги сўзни кейинги феълга ўрин-пайт ҳоли ва воситасиз

409
тўлдирувчи вазифасида боғлаш» тарзида, сон туркумида эса «олдинги
сонни кейинги феълга ўрин-пайт ҳоли ва воситасиз тўлдирувчи
вазифасида боғлаш» кўринишида хусусийлаштиради.
Чиқиш келишигидаги соннинг вазифаси:
а) воситали тўлдирувчи:
Қарзни одамнинг иккинчиси

жүктеу/скачать 3,07 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 227 228 229 230 231 232 233 234 ... 303