Қ Әлеуметтану толеухан Мадина

ЭКОНОМИКАЛЫ
Қ ӘЛЕУМЕТТАНУ
ЭКОНОМИКАЛЫ
Қ ӘЛЕУМЕТТАНУ
Толеухан Мадина

Экономика
Экономика дегеніміз қоғамның тиімді дамуына жол ашатын
ғылым. Экономика ел мен жердін өркендеуіне жол ашатын,
бағыт беретін ғылым. Экономиканы білмесек мемлекетті
дамыта алмаймыз. Экономикалық заңдарды меңгере алмасақ
пайдалы мен шығыншыл жолдарды айқындай алмаймыз.
Қазіргі дамыған елдерде негізінен нарықтықсипаттағы
экономика тән. Мемлекет экономикаға араласпайтың және
парақорлықты жойған жолды таңдады. Байып жатуының
себебі де сол.
Экономика шаруашылық ретінде - қоғамды материалдық
(заттық) және материалдық емес (рухани) игіліктермен
қамтамасыз ететін басқару жүйесі.
Экономика ғылым ретінде - шектеулі ресурстар жағдайында
қоғамның 
үнемі 
өсіп 
отыратын 
қажеттіліктерін
қанағаттандыру жолдарын зерттейтін ғылым. Басқаша
айтқанда, ол әртүрлі тауарлар мен қызметтерді өндіруді,
бөлуді және тұтынуды зерттейді. Экономика - бұл нақты (тар
және 
мамандандырылған) 
экономикалық 
пәндердің
жиынтығы: экономикалық статистика, еңбек экономикасы
және т.б.

Э оном а
қ ә еуме ану ербес ғ
м ре ін е XX ас р
ң ор ас н а АҚШ- а а а бо
;
Өн іріс і қа нас ар а э оном а
қ фа ор армен қа ар а ам фа ор ар а әсер е е і.
Э оном а
қ ә еуме ану э оном ан он а әре е е у і 
о ар
ң бе сен і і імен, о ар
н
му е ерімен, міне -құ қ мен ене о ара әре е есуімен ам
н ә еуме і ро есс ре ін е қарас р
с а а
.
Э оном а
ә еуме ану
ң об е ісі - оғамн н э оном а
қ са ас .
Э оном а
ә еуме ану
ң әні:
1)Ә еуме і ур
мн ң э емен ері ре ін е і э оном ан ң ә еуме і қа нас ар , ба ан с ар мен
құр
м . 
2)Коғам му е ерінің э оном а
қ әре е ері мен э оном а
міне -құ қ
Э оном а са ас н ан ә еуме ану
ер еу ің не і і са а ар :
1)Э оном а
қ нс
у ар
ң э о
яс ;
2)Э оном а
қ әне әсіб с ра ф а я мен моб
і і , э оном а
қ еңсі і
роб ема ар ;
3)А ам ар
ң ә еуме і қа нас ар мен э оном а
қ міне -құ
ар н ң 
ері;
4)Э оном а
қ сана мен о ау
ң
э емен ерінің (құн
ар , с ерео
ері міне -құ
қ мо е
ері);
5)Э оном а
қ ұ
м ар
ң құр
м ;
6)Кәсі ер і ен б нес форма ар н ң ә еуме ану ;

Экономикалық әлеуметтанудың пайда болуы және 
оның әлемдік ғылымда қалыптасуы. Экономикалық 
әлеуметтану пәні, әдісі, міндеттері. Экономика 
әлеуметтануы қоғамдық өмірдің экономикалық 
саласындағы әлеуметтік мәселені зерттейді. 
Экономикалық заңдар мен заңдылықтар әлеуметтік 
өмірдің барлық салаларына өтіп кететін адамдардың 
қоғамдық қимыл әрекеті арқылы жүзеге асады. 
Экономика әлеуметтік құбылыс ретінде - бұл 
адамдардың меншік ,өндіріс, бөлу, айырбас және 
тұтыну жөнінен өзара әрекет ету жүйесі болып
табылады. Экономикалық әлеуметтану қоғамды 
тұтастай оқып-зерттеу тұрысынан экономиканы 
қарастырады. Экономика әлеуметтануы пәні - 
экономика емес, ол экономиканың дамуы мен қызмет 
етуінің әлеуметтік заңдылықтары және әлеуметтік 
факторлардын экономикаға әсер етуі

Экономикалық әлеуметтанудың негізін қалаушылар: 
• Огюст Конт индустриалды қоғам теориясы мен өнеркәсіптің адам мен
мәдениетке ықпал етуін зертеуді дамытады. Өнеркәсіптің дамуы адамның өмір
сүруін жақсартып қана қоймай, тұлғаны өзгертіп, әлеуметтік тәртіпті бұза да
алады. 
• Карл Маркс, «жаттану» терминін енгізеді. Ол адамдар өз табиғаты бойынша
азат, қатынасқа және жасамапаздыққа бейім деп санайды. Алайда, олар бұл
қасиеттерден таптық қоғамда айырылады. Бұл қосымша құнға байланысты
өзгереді
• Герберт Спенсер назарын әлеуметтік даму мен әлеуметтік эволюция
мәселелеріне аударды.
• Фердинанд Тённис Gesellschaft (заманауи қоғам) Gemeinschaft (дәстүрлі
қоғам) қоғамдарын салыстырады. 
• Э.Дюркгейм шешуші рольді жеке меншікке, бәсекеге, еркін кәсіпкерлікке
емес, адамдардың ынтымақтастығы мен бірігуіне, әлеуметтік қатынастар
мәдениетіне, әлеуметтік ұйымшылдыққа береді
• Макс Вебер, «дәстүрлі» қоғамды «капиталистік» соңына ұдайы түсу" мен
"еркін жұмыс күші нарығының тиiмдi ұйымдастырылуы"

Экономикалық әлеуметтану бір ерекшелігі сол, ол экономикалық құбылыстар мен процестерді жеке адамның,
топтың,оның ішінде жіктің ойлау және мінез-құлқымен тығыз байланыстырады.Сөйтіп ол экономиканы
реттеудің, басқарудың әлеуметтік механизмін ашады да, экономикалық сананы, экономикалық
ойлауды,экономикалық ынта,ықылас,мәдениет т.б мәселелерді зерттейді.
Экономика – әлеуметтанудың зерттеу объектісі
Қазіргі уақытта біздің еліміз нарықтық экономикаға өтуде.Ал,нарықтық экономика деп нарықтық қатынастарға
негізделген шаруашылық өмірін ұйымдастыру, оның белгілі бір деңгейдегі құрылымы мен шартты жағдайды 
айтамыз.
Нарықтық қатынастар – бұл экономикалық қатынастар.Нарықтық қатынастарға өтуге байланысты жаңа
экономикалық құбылыстар мен процестер(жекешелендіру,акциялендіру,аренда,фирма,корпарация,аукцион,
биржа, т.б)өмірге келіп,жаңа ұғымдар түсініктерді,туғызды. Бұл құбылыстарды оларды бейнелейтін ұғымдарды
экономикалық терия тікелей зерттейді. Ал,әлеуметтану осындай экономикалық мәселелерді қарастырғанда, ең
алдымен адамның,әлеуметтік топтың ,жіктің экономикалық мінез-құлқын зерттейді.Сондықтан экономикалық
әлеуметтану қандай да бір экономикалыққұбылыс, процесс болмасын, оларды талдау, анықтауда әр уақытта
нақтылы жеке адамнан, оның топ-жіктерінен,олардың өмір тіршілік ерекшеліктерінен, жағдайынан бастайды.

Қандай да бір процесстерді зерттеу объектісіне
айналдырғанда экономикалық әлеуметтану өндірістегі
әрбір таптың оның ішінде топтың, жіктік мұң-
мұқтажы,мүдде, талап-тілегі тұрғысын зерттейді.
Қандай да бір әлеуметтік талдау жүргізбесін,
экономикалық 
әлеуметтану 
өндірістегі 
әлеуметтік
топтардың 
оның 
жіктерінің 
меншік 
формасына
қатынасынг,әл-ауқатының дәрежесін,өмір сүру жағдайын
нақтылы еске алып отырады.
Экономиканы ондағы қатынастардыдамытуға әлеуметтік
факторлардың тигізетін әсерін және экономикалық
қатынастардың әлеуметтік қатынастарға,процестерге
тигізетін әсерін ескереді.
Экономикалық және әлеуметтік мәслелерді тығыз
байланыста қарап,шешілетін практикалық мәселелерді де
бірңғай байланыста қарауға бағыттап отырады.
Шаруашылық тетігімен салыстырғанда әлеуметтік тетіктің
ыықпалы басым түсетінін әр уақытта ескеруді қажет етеді.
Экономикалық және әлеуметтік саясаттың тығыз
байланыста болатынын есте ұстау.
Экономикалық әлеуметтану экономикалық құбылыстар мен
процесстерді зерттегенде белгілі бір әдістемелік қағидаларға
сүйенеді.
Олар

Экономикалық өмірдің көкейтесті әлеуметтік мәселелері.
Жоғарыда көрсетілгендей, экономикалық әлеуметтануда экономикалық құбылыстарды
процестерді зерттегенде басты назарды адам факторына аударады.
Қоғамның өндіргішкүштерінің басты элементі деп, өнімді еңбекке қабілетті,талап-тілегі, мүддесі
және денсаулығы тәжірибесі бар қоғамның белгілі бір жас мөлшеріндегі адамның тобын
айтамыз.
Тиімді табысты еңбек ету үшін әрбір еңбек етушінің субъектінің, яғни тұлғаның белгілі бір
көзқарасы, білімі, мамандық дайындығы,тәжірибесі,тәрбиесі,жоғары санасы,психологиясының
болуы аса маңызды. Осыған орай әрбір еңбеккердің жұмысты ойдағыдай тиімді жүргізуі үшін
оның жоғары әлеуметтік – адамгершілік қасиеттері де болуы қажет.Бұған жататын жоғары
қасиеттері
Терең мамандық
Білімдар
Маманданған тәжірибе
Жұмысқа дайындалу
Саналық
Әділеттілік 
Сөзбен істің бірлігі
Жауапкершілік
Белсенділік
Д б
і

Экономикалық әлеуметтанудың маңызды мәселелерінің бірі – адамдардың еңбекке қатынас және
олардың еңбек сүйгіш деңгейін зерттеу.
Бұрынғы кеңестік тотолитарлық жүйе кезінде адамның еңбегін бағалауда олқылықтар орын алды.
Адамдардың еңбектерін бағалаудың нақты кретерийлері болмады.Осының салдарынан
миллиондаған адамдар еңбекке қалай болса,солай қарап,жұмыс ісетеу қабілетін жойды,еңбекке
жауапкершілікпен қарау болмады.Бұл ойдың растығын 1997-1998 жылы орта мектепті бітіруші
оқушылардың сұрақ арқылы алынған деректердеен көруге болады.Орта мектепті бітірушілердің
7%-і ғана өндірістік,маманданған еңбекке құйық білдірген, 22%- еңбекті қажетті деп есептейді,ал
37% - еңбекті жағымсыз процесс ретінде қараған.
Еңбекшілердің арасында еңбекке қызығудың өлшемдері мынадай 99%-жұмыс қызықты (адамды
еңбектің ұдайы таратындай балу)болуын,88% жалақаны істеген еңбегіне қарай бөлінуін 85% -
еңбектің әлеуметтік қорғау кепілдігін,82% - басшылардың еңбек адамына әріптестік қарым-
қатынаста болуын қалайды.
Елде жоғары мамандарды дайындау деңгейі,қазіргі өндірістің талап-тілігіне сәйкес
емес.Ал,нарықтық экономикалық қатынастар жаағдайда ғылыми-техникалық жоспарға сәйкес
жоғары кәсіби маманданған,білімді,компьютерді жақсы меңгерген,шет тілдерін білетін, жоғары
адамгершілік қасиеттері бар кадрлар қажет.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!!!
РАХМЕТ!!!