1 Ақпараттық қауіпсіздікті ақпаратты өңдеудің автоматтандырылған жүйесі. Ақпараттық қауіпсіздік

сондай - ақ ақпарат саласында жеке адамның құқықтары мен мүдделері

қорғалуының жай-күйі.

Ақпаратты қорғау – ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған шаралар кешені. Тәжірибе жүзінде ақпаратты қорғау деп деректерді енгізу, сақтау, өңдеу және тасымалдау үшін қолданылатын ақпарат пен қорлардың тұтастығын, қол жеткізулік оңтайлығын және керек болса жасырындылығын қолдауды түсінеді

Қол жетімді (оңтайлық) – саналы уақыт ішінде керекті ақпараттық қызмет алуға болатын мүмкіндік. Ақпараттың қол жетімділігі – ақпараттың, техникалық құралдардың және өңдеу технологияларының ақпаратқа кедергісіз қол жеткізуге тиісті өкілеттігі бар субъектілердің оған қол жеткізуін қамтамасыз ететін қабілетімен сипатталатын қасиеті.

Тұтастық – ақпарттың бұзудан және заңсыз өзгертуден қорғанылуы. Ақпарат тұтастығы деп ақпарат кездейсоқ немесе әдейі бұрмаланған кезде есептеу техника құралдарының немесе автоматтандырылған жүйелердің осы ақпараттың өзгермейтіндігін қамтамасыз ететін қабілетін айтады.

Жасырындылық – заңсыз қол жеткізуден немесе оқудан қорғау. Қауіпсіз жүйе – белгілі бір тұлғалар немесе олардың атынан әрекет жасайтын үрдістер ғана ақпаратты оқу, жазу құрастыру және жою құқығына ие бола алатындай етіп ақпаратқа қол жеткізуді тиісті құралдар арқылы басқаратын жүйе.

Сенімді жүйе әр түрлі құпиялық дәрежелі ақпаратты қатынас құру құқығын бұзбай пайдаланушылар тобының бір уақытта өңдеуін қамтамасыз ету үшін жеткілікті аппаратық және бағдарламалық құралдарды қолданатын жүйе.

Жүйенің сенімділігі (немесе сенім дәрежесі) екі негізгі өлшеме бойынша бағаланады: қауіпсіздік саясаты және кепілділік.

Идентификация – қатынасатын субъектке арнайы идентификатор (қайталанбайтын) тағайындау және оны мүмкін болатын идентификатор тізімімен салыстыру операциясы.

Аутентификация – қатынасатын субъект пен оның идентификаторының сәйкестігін тексеру әрі растау операциясы.

Аутентификацияның әдістерін үлкен 4 топқа бөлуге болады:

1. Белгілі бір құпия ақпаратты білуге негізделген әдістер. Бұл

әдістің бәрімізге таныс мысалы – парольдік қорғаныс. Қолданушы жүйеге

кірер кезде пароль, яғни таңбалардың құпия тізбегін, енгізу керек болады.

Аутентификацияның бұл әдісі ең кең таралған болып табылады.

2. Қайталанбайтын зат (нәрсе) қолдануға негізделген

әдістер. Қайталанбайтын зат ретінде түрлі смарт карталар, токен,

электрондық кілттерді айтуға болады.

3. Адамның биометриялық белгісіне негізделген әдістер. Іс жүзінде

биометриялық белгілердің келесідей түрлері қолданылады: Саусақтың ізі,

көздің торлы қабықшасы не мөлдір қабықшасының суреті, қолдың жылулық

суреті, беттің фотосуреті не жылулық суреті, жазу (қолтаңба), дауыс және

т.б.

Ақпарат әртүрлі формада, формада, сақтау және кодтау әдістерімен ұсынылуы мүмкін.

1 Қабылдау тәсіліне сәйкес ақпарат көрнекі (көремін), есту қабілеті (естимін), тактильді (түртіп, сезіну арқылы), иіс сезу (иіс сезу), дәм сезу (дәм тату) болуы мүмкін.

2 Ұсынылуы формасы бойынша: мәтін (мәтін түрінде), графикалық (сурет, диаграмма, фото түрінде және т.б.), музыкалық (музыка, дыбыс түрінде), сандық (сандар түрінде), видео (видео файл түрінде) , біріктірілген (презентацияның әртүрлі формаларын біріктіреді, мысалы, музыкалық видео - видео және аудио формалар) және т.б.

3 Мамандыққа қатысты: ғылыми, техникалық, өндірістік және т.б. ақпарат.

4 Қоғам үшін құндылығы бойынша: бұқаралық, жеке тұлғаға бағытталған, экономикалық, саяси, эстетикалық және т.б.

Негізгі түсініктер

1 Хабарлама адам үшін ақпаратты қамтиды, егер ондағы ақпарат ол үшін жаңа және түсінікті болса

2 Білімнің белгісіздігін екі есеге төмендететін хабарлама 1 биттік ақпаратты алып жүреді.

3 Оқиға туралы білімнің белгісіздігі - бұл оқиғаның мүмкін болатын нәтижелерінің саны.

4 N жабдықталатын оқиғаның бірі болғандығы туралы хабарламадағы ақпараттың мөлшері экспоненциалдық теңдеуді шешумен анықталады: 2i = N

5 Бірнеше (тәуелсіз) сайлаудың нәтижелері туралы хабарламада қамтылған ақпараттың мөлшері осы сайлау туралы хабарламаларда қамтылған ақпарат сомасының қосындысына тең болуы керек

6 Ақпаратты өлшеудің алфавиттік тәсілімен ақпараттың мөлшерінің мазмұнsy есептемейді, мәтіннің көлеміне және алфавиттің қуатына байланысты өлшейді.

7 Алфавит - бұл мәтін жазу кезінде қолданылатын белгілер жиынтығы. Алфавиттің қуаты (мөлшері) - бұл алфавиттегі символдардың жалпы саны.

8 Егер алфавиттің қуатын N деп белгілейтін болса, онда белгілі N = 2i формуласына сәйкес әр алфавит символы i бит ақпаратты алып жүреді. Бір таңбадағы ақпарат мөлшері кейіпкердің салмағы деп аталады

9 Барлық мәтіннен ақпарат көлемін табу үшін ондағы таңбалардың санын санап, бір таңбаның салмағына көбейту керек. J = K * i (K - мәтіндегі таңбалардың саны, J - мәтіндегі ақпарат мөлшері немесе мәтіннің ақпараттық көлемі)

10 Ақпаратты беру жылдамдығы (деректерді беру жылдамдығы) - уақыт бірлігінде жіберілген биттердің бит / с-пен өлшенетін саны: V = J / t

11 Егер оқиғалар бірдей ықтимал болмаса, онда оқиғаның ақпарат көлемін есептеу үшін ықтималдық тұжырымдамасын қолдану қажет (жағымды нәтижелердің оқиға нәтижелерінің жалпы санына қатынасы)

12 Оқиғаның ықтималдығы мен N оқиғаның мүмкін болатын нәтижелерінің саны арасындағы сандық байланыс формула арқылы өрнектеледі: N = 1 / p

Ақпаратты өлшеу бірліктер

1 байт = 8 бит

1 КБ = 210 байт = 1024 байт

1 МБ = 210 КБ = 1024 КБ

1 ГБ = 210 МБ = 1024 МБ

1 ТБ = 210 ГБ = 1024 ГБ

1 PB = 210 TB = 1024 TB

Егер хабар белгілі бір алфавиттегі таңбалардан тұрса (және барлық таңбалар бірдей ықтимал болса). Хабарламадағы I ақпаратының мөлшері мына формула бойынша есептеледі:

I = log2N

Демек:

N = 2I,

Мен - бір хабарлама жеткізетін ақпарат мөлшері.

Ақпаратты беру жылдамдығы секундына битпен өлшенеді және келесі формула бойынша есептеледі:

V = I / t

Мұндағы мен - хабарламадағы ақпараттың мөлшері

t - хабарлама жіберу уақыты

Мысалдар:

1 «Микропроцессор» сөзі қанша бит жады алады?

Шешім:

Сөз 14 әріптен тұрады. Әр әріп компьютерлік алфавиттің символы болып табылады, 1 байт жадты алады. Сөз 14 байт = 14 * 8 = 112 бит жадты алады.

2. Мәтін 0,25 Кбайт компьютер жадын алады. Бұл мәтін қанша символдан тұрады?

Шешім:

КБ байтқа аударайық: 0,25 КБ * 1024 = 256 байт. Мәтін 256 байтты алып, әр таңба 1 байт болғандықтан, мәтінде 256 таңба бар.

3. Мәтін 5 толық парақты алады. Әр парақта бір жолға 70 символдан тұратын 30 жол бар. Бұл мәтін қанша жадты алады (байтпен)? ([1], 133-бет, № 32)

Шешім:

5 парақта 30 * 70 * 5 = 10500 таңба. Мәтін 10500 байт жедел жадты алады.