1. Атмосфера туралы түсінік, оның құрамы
жүктеу/скачать 10,72 Mb.
|
| 22) Қышқыл жаңбырлар
«Қышқыл жаңбыр» термині метеорологиялық жауын-шашынның барлық түрлерін білдіреді - жаңбыр, қар, бұршақ, тұман, жаңбыр және қар, - оның рН-ы жаңбыр суының орташа рН-нан аз (жаңбыр суы үшін орташа рН 5,6). Адамның қызметі кезінде бөлінетін күкірт диоксиді (SO2) және азот оксидтері (NO3) жер атмосферасында қышқыл түзетін бөлшектерге айналады. Бұл бөлшектер атмосфералық сумен әрекеттесіп, оны қышқыл ерітінділеріне айналдырып, жаңбыр суының рН-ын төмендетеді. Алғаш рет «қышқыл жаңбыр» терминін 1872 жылы ағылшын зерттеушісі Ангус Смит енгізді. Манчестердегі Виктория түтіні оның көзіне түсті. Ал сол кездегі ғалымдар қышқыл жаңбырдың болуы туралы теорияны жоққа шығарғанымен, бүгінде қышқыл жаңбыр су объектілерінде, ормандарда, егіндер мен өсімдіктердегі тіршіліктің өлу себептерінің бірі екеніне ешкім күмәнданбайды. Сонымен қатар, қышқыл жаңбыр ғимараттар мен мәдени ескерткіштерді, құбырларды бұзады, автомобильдерді жарамсыз етеді, топырақтың құнарлылығын төмендетеді және улы металдарды топырақтың қабатына сіңіруге әкелуі мүмкін. Қарапайым жаңбырдың суы да аздап қышқыл ерітінді болып табылады. Бұл атмосферадағы көмірқышқыл газы (СО2) сияқты табиғи заттардың жаңбыр суымен әрекеттесуіне байланысты. Бұл әлсіз көмір қышқылын (CO2 + H3O -> H3CO3) түзеді.Жауын суының идеалды рН мәні 5,6-5,7 болса, нақты өмірде бір аймақтағы жаңбыр суының қышқылдығы (рН) басқасындағы жаңбыр суының қышқылдығынан өзгеше болуы мүмкін. жер бедері. Бұл, ең алдымен, белгілі бір аумақтың атмосферасында болатын газдардың құрамына, мысалы, күкірт оксиді мен азот оксидтеріне байланысты. 1883 жылы швед ғалымы Сванте Аррениус екі термин - қышқыл мен негізді ұсынды. Ол қышқылдарды суда ерігенде бос оң зарядталған сутек иондарын (H +) түзетін заттар деп атады. Ол негіздерді суда еріген кезде бос теріс зарядталған гидроксид иондарын (OH-) түзетін заттарды атады. РН термині судың қышқылдығын өлшейтін құрал ретінде қолданылады. «РН термині ағылшын тілінен аударғанда» сутегі иондарының концентрациялану дәрежесінің индикаторы дегенді білдіреді. РН мәні 0-ден 14-ке дейінгі шкала бойынша өлшенеді, сутегі иондары (H +) және гидроксид иондары (OH-) суда және сулы ерітінділерде болады. Судағы немесе ерітіндідегі сутек иондарының концентрациясы (H +) сол ерітіндідегі гидроксид иондарының (OH-) концентрациясына тең болғанда, ондай ерітінді бейтарап болады. РН нейтралды ерітінді 7 құрайды (0-ден 14-ке дейінгі шкала бойынша). Өздеріңіз білетіндей, қышқылдарды суда еріткенде бос сутек иондарының (Н +) концентрациясы артады. Содан кейін олар судың қышқылдығын немесе басқаша айтқанда, судың рН-ын жоғарылатады. Бұл кезде сутегі иондарының (H +) концентрациясының жоғарылауымен гидроксид иондарының (OH-) концентрациясы төмендейді. РН мәні осы шкала бойынша 0-ден <7-ге дейін болатын ерітінділер қышқыл деп аталады. Сілтілер суға түскен кезде суда гидроксид иондарының (OH-) концентрациясы жоғарылайды. Бұл жағдайда сутегі иондарының концентрациясы (H +) ерітіндіде азаяды. РН мәні> 7-ден 14-ке дейінгі ерітінділер сілтілі деп аталады. РН шкаласының тағы бір ерекшелігін атап өту керек. РН шкаласындағы әрбір келесі қадам ерітіндідегі сутегі иондарының (H +) (және сәйкесінше, қышқылдық) концентрациясының он есе төмендеуін және гидроксид иондарының (OH-) концентрациясының жоғарылауын көрсетеді. Мысалы, рН4 мәні бар заттың қышқылдығы рН5 мәні бар заттың қышқылдығынан он есе, рН6 мәні бар заттың қышқылдығынан жүз есе және рН9 мәніндегі заттың қышқылдығынан жүз мың есе артық. Қышқыл жаңбыр су мен ластайтын заттардың, мысалы, күкірт оксиді (SO2) мен әр түрлі азот оксидтері (NOx) арасындағы реакция нәтижесінде пайда болады. Бұл заттар атмосфераға автомобиль көлігі арқылы, металлургия кәсіпорындары мен электр станцияларының қызметі нәтижесінде, сондай-ақ көмір мен ағаштың жануы кезінде шығарылады. Атмосфералық сумен әрекеттесіп, олар қышқылдардың - күкіртті, күкіртті, азотты және азотты ерітінділерге айналады. Содан кейін олар қармен немесе жаңбырмен бірге жерге түседі. жүктеу/скачать 10,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|