1 практикалық сабақ: Әлеуметтік педагогика пәні
жүктеу/скачать 27,25 Kb.
|
|
1 практикалық сабақ: Әлеуметтік педагогика пәні. Жеке тұлға түсінігі, тұлғаның жеке ерекшеліктері. Тұлғаның қалыптасуы, тұқымқуалаушылық, жастық ерекшеліктер. 1.“Жеке тұлға” термині бірнеше түрлі мағынаға ие. Оны зерттеумен психологияның түрлі аспектілерін құрайтын ерекше бөлім айналысады, ол – персонология (ағылшын тілі, “personaliti”, латын тілі “persona” – жеке тұлға, даралық ұғымдарын білдіреді.. Персонология (жеке тұлға психологиясы.– адамның даралық ерекшеліктерін түрлі зерттеу тәсілдері арқылы түсіндіруге тырысатын пән болып табылады. Психологияның ғылым саасы ретінде пайда болуының түпкі себебі – адамзаттың өз тұлғасына деген ерекше қызығушылық, танып білуге деген сұраныс. Бүгінгі жеке тұлға психологиясының негізгі мақсаты адамның өзін-өзі ұстау ерекшелігін ғылыми тұрғыдан түсіндіру. Сондықтан жеке тұлға психологиясының тарихында көптеген концепциялар жасақталынған, бірақ әрине олардың ішінде эмпирикалық тексеруге жарамды нақты және неғұрлым қарапайым тұжырымдамалар ғана жұмыс істеуге жарамды. Адам баласын біз қашан жеке тұлға деп айта аламыз. Адам баласы табиғаттың ерекше кемелденіп жетілген өнімі. Ол – белгілі бір қоғамның мүшесі, ол қандайда бір іспен шұғылданады, оның өз тәжірибесі , білімі, түйген ойы мен көзқарасы, өзіне ғана тән өзіндік ерекшеліктері болады. Ендеше, жеке тұлға — түрлі психологиялық ерекшеліктері әлеуметтік ортамен шарттас, тұрақты, адамның өзіне де, өзгелер үшін маңызды де болып табылатын адамгершілік әрекеттерін анықтайтын қасиеттер жиынтығының иегері болып табылады. Яғни бұл өте күрделі компоненттер жиынтығы. Сондықтан бұлар адамның жекелігін, басқаларды қайталамайтындығын дәлелдейді. Жеке тұлға – дүние таным қабілеті бар, сыртқы ортаның неше түрлі әсерлерін бастан кешіріп, оларға төзімділік көрсете алатын, табиғатты өзгертуге ықпал ете алатын жан. (С.Бап-баба.. Адам мәселесіне келгенде психологияда келесі ұғымдар қатар жүреді: “адам”, “жеке тұлға”, “индивид”, “даралық”. “Адам” ұғымына адамдарға тән барлық қасиеттер жиынтығы жатады, ал “индивид” – биологиялық организм, тұлғалық қасиеттермен қоса тек қана оған ғана тән психологиялық және биологиялық қасиеттерімен анықталады. Яғни, “индивид” ұғымына адамды екінші адамнан бөліп тұратын қасиеттер мен оған және басқаларға да қасиеттер кіреді. (бөлек етеді.. “Даралық” ұғымы тек бір ғана адамға тән индивидтік және тұлғалық қасиеттерді меңзейді. (бір адамды екінші адамнан ерекшелендіреді.. “Даралық” – басқа ұқсамайтын рухани және физикалық қасиеттермен сипатталады: түрлі тәжірибе, білім, көзқарас, ал мотивация, темперамент, қабілет, мінез – даралалықтың негізгі параметрлері. Негізінен біз бұл ұғымды абстрактілі деп те айта аламыз.Өйткені “жеке тұлға”ұғымы зерттеу объектісі бола отырып, оның концепцуалдық мағынасы көпқырлы. Сондықтан , жеке тұлғаның психологиялық құрылымы төрт түрлі жағынан қарастырылады: Жеке тұлғаның әлеуметтік өміріне қатысты ерекшеліктері: қызығу, ұмтылу, мұрат, дүниетанымдық көзқарас, наным-сенім және адамгершілік қасиеттерін білдіретін сипаттамалар. Адамның білімдарлылығы, дағдылары, бейімділігі. Мұндай сипаттар адамның даралық қасиеттерін, өзіндік даму деңгейін, тәлім-тәрбие негізінде қалыптасқан тәжірибесін көрсетеді. Жеке тұлғаның дара психикалық процестерінің тиянақтылығы мен өзіндік ерекшеліктері. Ондай қасиеттерге зейін мен ойлау, қабылдау мен ес, сезім күйлері мен ерік, адам психикасының басқа да құбылмалы өзгерістері жатады. Жеке тұлғаның биологиялық тума қасиеттері – нышан, жоғары жүйке қызметі. Бұлар адамның темпераменті мен жас ерекшеліктеріне, жыныстық белгісіне сәйкес көрніс береді. 2.Жеке тұлғаның дамуы — процесс-сандық және сапалық өзгерістер, адам ағзасындағы. Нәтижесі — даму немесе қалыптасу — адамның биологиялық түр ретінде және әлеуметтік мәні бар. Биологиялық адамда сипатталады жеке дамуын қамтитын морфологиялық, биохимиялық, физиологиялық өзгерістер. Ал әлеуметтік дамуын табады өрнек психикалық, рухани, интеллектуалдық өсуі. Қозғаушы күштері процесінің жеке басын дамыту болып табылады қайшылықтар, т. е. өзара іс-қимыл қарама-қарсы, взаимоисключающих тараптардың объект. Қарама-қайшылықтар туындайды арасындағы объективті факторлардың ықпалымен қажеттіліктеріне бастап адамның қарапайым материалдық және аяқтай отырып, жоғары рухани және оларды қанағаттандыру мүмкіндіктері. Осындай сипаты бар қарама-қайшылықтар орын алған бұзылуына тепе-теңдік арасындағы организм және қоршаған ортамен әкеледі мінез-құлқының өзгеруі, жаңа бейімдеу организм. Ажыратады қарама-қайшылықтар ішкі және сыртқы. Ішкі қарама-қайшылықтар туындайды негіздегі «келіспеген» көрінеді жеке побуждениях адам, ал сыртқы – ынталандырылған күшімен сырттан қатынастармен адамның басқа адамдармен, қоғаммен, табиғатпен. Неге әр түрлі адамдар жетеді, әр түрлі даму деңгейін, қандай жағдай байланысты бұл үдеріс және оның нәтижесі қандай? Танып-білуге заңдылықтары адами даму – бұл получить ответ на вопрос: қандай факторлармен шартталған және нәтижелері осы процестің? Санына әсер ететін факторлардың қалыптасуы мен дамуын, мыналар жатады: — тұқым қуалаушылық (анатомо-физиологиялық құрылымы, биологиялық түр «ақылды адам», жүйке жүйесінің ерекшеліктері, жеке ерекшеліктері, шартсыз рефлекстер, функционалдық ерекшеліктері, нышандар, аномалиялары мұралық шығу тегі); — орта (табиғи — биологиялық және географиялық және әлеуметтік – макросреда және микросреда); — білім беру (соның ішінде: тәрбиелеу, оқыту, білім беру); — өзіндік белсенділігі, жеке еліктеу, воспитуемость, үйрену қабілеті, талап қою, өздігінен білім алу) Қарамастан анықтаушы рөлі сыртқы әлеуметтік факторлардың дамуы және тұлғаны қалыптастыру, ескермеуге болмайды биологиялық табиғаты адам. Осы ретте ол өзіне табиғи күшімен, болашағымен мен қабілеттері, олар мүмкін емес әсер етуі адамның әлеуметтік дамуы, оның қалыптастыру, жеке тұлға ретінде. Сонымен қатар, алайда, көрінеді бұл әсер? Көрініс биологиялық — тұқымқуалаушылық. Астында наследственностью түсініледі беру ата-аналардан балаға белгілі бір қасиеттер мен ерекшеліктер. Тасымалдаушылар тұқым қуалаушылық — гендер (аударғанда грек «ген» дегеніміз — «рождающий»). Қазіргі заманғы ғылым дәлелдеді қасиеттері, ағзаның зашифрованы бұл істе, шынымен геном коды, хранящем және тарату туралы барлық ақпаратты ағзаның қасиеттері. — Мұрагерлік қасиеттері жатады, сондай-ақ жүйке жүйесінің ерекшеліктері негізделетін сипаты, өту ерекшеліктері, психикалық процестердің. Изъяны, кемшіліктері, жүйке қызметін ата-аналар, соның ішінде және патологиялық тудыратын психикалық бұзылулар ауру (мысалы, шизофрения) передаться ұрпағы. Тұқым қуалау сипаты бар қан аурулары (гемофилия), қант диабеті, кейбір эндокриндік бұзылыстар – карликовость, мысалы. Теріс әсер етеді ұрпақ маскүнемдік және нашақорлық. — Мұрагерлік жатады, ең алдымен, анатомо-физиологиялық құрылымы мен мұндай ағзасының ерекшеліктері, терісінің түсі, көз, шаш, дене бітімі, жүйке жүйесінің ерекшеліктері, темперамент, сондай-ақ түр нышандар адам өкілі ретінде адамзат тегінің, яғни нышандар сөйлеу, жүру тік, ойлау қабілетін және еңбекке. жүктеу/скачать 27,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|