2 дәріс. Тақырыбы
жүктеу/скачать 20,77 Kb.
|
1 2
- Бұл бет үшін навигация:
- Физикалы қ денсаулық
|
№2 дәріс. Тақырыбы: Физикалық денсаулық.Гиподинамия, гипокинезия. Дене белсенділігінің дененің функционалды күйіне әсері. Жоспары/План: 2. Гиподинамия, гипокинезия. Физикалық денсаулық — ағза жүйесі мен органдардың өсу деңгейі. Оның негізін морфологиялық және функциялық кезектер қалайды. Олар ағзаның бейімделу реакциясын қамтамасыз етеді. Физикалық денсаулық – бұл ағзаның барлық мүшелері мен жүйелері қалыпты жұмыс жасауға негізделеген оның табиғи жағдайы. Егер барлық ағза мүшелері мен жүйелері жақсы жұмыс атқарып тұрса, онда адамның бүкіл ағзасы (өзін-өзі реттеу жүйесі) дұрыс дамып, қызмет жасауда. Адам организмінде функциялардың өздігінен реттелуі, функциялық үрдістердің келісімді өтуі, сыртқы орта әсерлеріне бейімделу қасиеттерінің жоғары дәрежелі жағдайда болуы физикалық саулықты қамтиды. Гиподинамия (грек, hypo - төмен, астында, қалыптан төмен; dynamis — күш) — қимыл-қозғалыс белсенділігінің шектелуі нәтижесінде адамдар мен жануарлар организмдері тірек-қимыл аппараты бұлшықеттерінің, қан айналым және тыныс алу, ас қорыту және т.б. мүшелердің етті қабықтары мен қабаттарының жиырылу күшінің төмендеуі. Гиподинамияның пайда болу себептері: - кәсiби ерекшелiктерге байланысты бұлшық ет жұмысын шектеу; -рационалды (тиімді) емес күн тәртiбi; ұзақ уақыт бойы организмнің дұрыс функционалдық жұмысын орындамауына байланысты (жарақат, сырқат) төсек режимі. Негізгі белгілері (симптомдар): - әлсіреу; жүрек соғысының және пульстің тез соғуы (тахикардия); қан қысымының жоғары болуы (артериальдық гипертония); тез шаршау, қажу, тiптi, ептеген жұмысқа қауқары жетпеу; - эмоционалдық тұрақсыздық, күйгелектік. Ағзаға әсері: - тонустың және бұлшық еттердiң күш беретiн көрсеткiшiнiң төмендеуi; - сүйек ұлпасының құрамында және минералды зат алмасуды кальцийдiң мөлшер деңгейінiң төмендеуi; - ағзаға шамадан тыс май жиналып, артық салмақтың пайда болуы; - капилляр жүйесiнiң жұмысын бұзады, яғни жұмыс iстейтiн капиллярлардың саны, күре тамыр және тамырлардың өткізгіштік қасиеттері нашарлайды.Жүйке-рефлекторлық байланыстардың бұзылуынан ұйқысыздық, жабығу(депрессия)пайда болады. Гиподинамия деп бұлшық еттердің қозгалыс белсенділігінің төмендеуін айтады. Бұл көбінесе бала аз қимылдағанда пайда болады. Қозғалыс белсенділігі тиімді мөлшерден асып кеткенде, мысалы, ауыр жұмыс, мөлшерсіз еңбекпен шұғылданғанда, гиподинамия пайда болады. Гиподинамия организмнің қызметін, қалыпты жағдайын бұзады. Себебі нерв-ет, жүрек-қан тамырлары, тыныс т. б. жүйелердің қызметі осы шектен тыс қозғалыс барысында қалпына келіп үлгермейді де, олардың зорығу белгілері байқалады. Гиподинамия әсері суық тию және инфекциялық аурулардың әсерінен организімнің кері жауап қайтара алмайтын иммунитетінің әлсіреуін, жаттықпаған жүрек пен жүйенiң жүрек-қолқасының жеткiлiксiздiгiнiң дамытуларын калыптастырады. Гиподинамия күндiзгi рационда көмiрсутектер және майлардың үлкен молдығы бар шамадан тыс қоректенуiнiң фонындағы семiруге әкеледі. Гиподинамия созылмалы және жіті деп бөлінеді. Сондай-ақ бүкіл организмнің қозғалыс әрекетінің жаппай шектелуін жалпы гиподинамия, ал жеке бұлшық ет қимылының шектелуін жергілікті гиподинамия деп ажыратады. Созылмалы гиподинамия кезінде: - тірек-қимыл аппаратының зақымдануы: бұлшықет атрофиясы, сүйек массасының үдемелі төмендеуі (остеопороз дамиды), перифериялық буындардың (остеоартрит) және омыртқаның (остеохондроз) қызметі зардап шегеді. Байланыс аппаратының әлсіреуіне байланысты омыртқааралық грыжа пайда болады. - артериялық гипертензияға және жүректің ишемиялық ауруына әкелетін жүрек-тамыр жүйесінің зақымдануы. - тыныс алу бұзылыстары: өкпе вентиляциясының төмендеуі, газ алмасу қарқындылығының төмендеуі. - метаболикалық синдроммен көрінетін эндокриндік жүйенің зақымдануы (семіздік, инсулинге төзімділік және атеросклероз қаупінің жоғарылауы). - ас қорыту жүйесінің зақымдануы: ішек моторикасы бұзылады, іш қату, колит пайда болады. - жүйке жүйесінің зақымдануы; мидың жұмысы бұзылады - интеллектуалдық қабілеттердің төмендеуі байқалады, есте сақтау, назар аудару, невроздар мен депрессия дамиды. Созылмалы гиподинамияда еңбек пен тұрмысқа байланысты күнделікті қимыл-қозғалыс белсенділігі төмендейді. Бұл көбінесе аз қимылдайтын, отырып жұмыс істейтін кісілерде байқалады. Олардың организмінде мүшелер мен жүйелердің әрекеттік белсенділігі әлсіреп, реттеуші механизмдер нашарлайды. Сондықтан организмнің әр түрлі әсерлерге шыдамдылығы азаяды.Қозғалыс белсенділігі көп жылдар бойы шектелсе, бұлшық ет талшықтарының атрофиясы туады. Ет талшықтары жіңішкеріп, гликоген мен энергия қоры азаяды, маймен қатпарланады. Қозғалыс әрекетінің күші мен төзімділігі кемиді, қимыл-үйлесім төмендейді, еттер тонусы әлсірейді. Осының салдарынан тұлғаның қалпы өзгеріп, ауырсыну синдромы пайда болады.Гиподинамия зат алмасудың төмендеуіне жол ашады. Энергия шығыны азайып, тотығу реакциясының қарқыны мен ферменттердің белсенділігі нашарлайды, газ алмасу өзгеріске ұшырайды.Адамдарда бұл жағдайда жүректің соғу күші әлсіреп, минуттық көлемі азаяды. Сондықтан жүректің өз көлемі кішірейіп, миокардта деструкциялық өзгерістер байқалалы. Қан тамырлары жүйесінде өзгерістер бола бастайды. Артерия тамырларының тонусы әлсіреп, қан қысымы төмендейді. Капиллярларда қан іркіліп қалады, сондықтан олардың қабырғасының су және электролиттік өткізгіштігі өзгереді. Осының салдарынан дененің кез келген жерінде су іркіліп, ісіктер пайда болады. Бұлшық еттер жиырылмағандықтан, лимфа ағысы тоқтап, тіндерге су жиналады. Жүректін оң жақ жүрекшесінің жұмысы кемігендіктен, қуысты көктамырларда қысым артып, бауырға қан жиналып қалады. Ол бауырдағы зат алмасуды тежейді. Осыдан келіп, қан қысымының жоғарылауы ішектегі заттардың сіңірілуін, сөл бөлу қарқынын төмендетеді, сөйтіп ас қорыту әрекеті бұзылады.Гиподинамия кезінде антидиурездік гормонның аз түзілуінен полиурия, яғни несептің көп шығуы байқалады. Сонымен қатар бүйрек шумақтарында қанның ағысы күшейіп, альдостерон сөлінің бөлінуіне демеуші рениннің түзілуіне кедергі келеді деген болжам бар.Организм аз қозғалған жағдайда зат алмасудың барлық түрі өзгереді. Адамның құрсақ пен бел аймақтарында май қыртыстары пайда болады, дененің салмағы артады. Бұлшық еттер мен бауырдағы көмірсулардың қоры азаяды, белоктар мен тұздар көп ыдырайды. Калций алмасуы бұзылғандықтан сүйек жұқара бастайды. Дененің жалпы температурасы төмендейді. Жіті гиподинамия қозғалыс белсенділігін күрт тоқтатқан адамдарда байқалады. Организмде ет-жүйке аппаратының жұмысы және оны вегетативтік жабдықтау, әсіресе афференттік серпіністер және эндокриндік ықпал жедел өзгереді. Өйткені бұлшық еттердің әрекеті және ішкі ағзалардың қызметі төмендейді. Әуелі орталық жүйке жүйесі зардап шегеді. Тамыр тонусы, зат алмасуы, жүйке орталықтарының өзара әрекеттесуі, ұйқы және тәбет бұзылады, жүрек аритмиясы пайда болады. Гипокинезия қозғалу немесе бұлшық ет қабілетінің төмендеуі ретінде анықталады. Бұл негізінен жүрек немесе неврологиялық проблемаларда кездеседі, мидың белсенділігінің төмендеуіне байланысты жүрек қарыншалары мен бұлшықеттерінің қозғалысы төмендейді. жүктеу/скачать 20,77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2