20 балл Инженерлік геологияны ғылым, оның негізгі салалары, басқа ғылымдармен байланысы ретінде анықтаңыз. Геологияның дамуының негізгі кезеңдері
Жер сілкінісінің себептерін қолданыңыз. Антисейсмикалық құрылыс
жүктеу/скачать 87,29 Kb.
|
| 37. Жер сілкінісінің себептерін қолданыңыз. Антисейсмикалық құрылыс
Жер сілкінісі-бұл табиғи себептерден туындаған жер бетінің кез-келген тербелісі, оның ішінде тектоникалық процестерге (жер ішіндегі массалардың қозғалысы) жатады. Бұл континенттердің көптеген бөліктерінде және мұхиттардың түбінде кездесетін кең таралған құбылыс. Жыл ішінде Жер бетінде бірнеше жүз мың жер сілкінісі болады, яғни минутына орта есеппен 1-2. Олардың күші әртүрлі; көпшілігі тек жоғары сезімтал құралдармен - сейсмографтармен ұсталады, ал басқаларын адам сезінеді. Терең орталық немесе жер сілкінісінің ошағы гипоцентр деп аталады (жоспарда дөңгелек немесе сопақша аймақ). Жер бетінде гипоцентрдің үстінде орналасқан аймақ эпицентр деп аталады. Ол максималды бұзылулармен сипатталады, мұнда көптеген заттар тігінен жылжиды (секіреді) және үйлердегі жарықтар тігінен орналасады. Жер сілкінісінің себептері анық емес. Жер сілкіністері жер қыртысының әртүрлі бөліктерінде және ішкі қабатта, қатты ортада пайда болады. Көптеген ғалымдар жер сілкінісінің себептері жердің зат тереңдігіндегі ығысулар деп санайды, олар лезде ығысумен, сырғанаумен немесе заттың бұралуымен байланысты. Бұл жер сілкінісінің гипоцентрлері жер қыртысының бұрын пайда болған жарылыстарының жазықтықтарында орналасқандығымен дәлелденеді (Сан Андреас жарылысы, Қырымның оңтүстігіндегі аймақ және т.б.). Охотск теңізінің жағалауында да осындай аймақ бар. Бұл ақаулардың жазықтықтары әдетте құрлыққа қарай қисайған. Олар арқылы құрлық аймақтары теңізге қарай жылжиды. Бұл қозғалыстар жер сілкіністерін тудыратын бірнеше рет үзілістерді байланыстыратын кернеулерді тудырады. Өнеркәсіптік құрылыс объектілерін жоспарлау және тұрғын үйлер тұрғызу ережелері бойынша дүмпу күші VII балл және одан жоғары болып келетін аудандарда антисейсмикалық берік құрылыс салу шаралары мұқият қарастырылады. Болашақ құрылыс алаң-дарының қауіп-сіздігін білу үшін ең алдымен арнаулы тектоникалық және геологиялық карталарды пайдаланып, тектоникалық жарықтардың бар-жоғы анықталады. Осындай жолмен таңдап алынған құрылыс орындарының қажетті беріктігі есептеп шығарылып, соған сәйкес тиісті конструкциялар қолданылады. Құрылысты жоспарлау және оның жеке блоктарын тұтас бір жүйеге келтіріп құрастыру немесе қиюластыру барысында, құрылыстың сыртқы пішіні мен сейсмикалық беріктігінің тығыз байланыстылығын ескеру керек. Күрделі пішінді үй құрылысы жер сілкінуі кезінде онша берік болмайды. Сондықтан сейсмикалық әсерге қарсы, арнаулы темір белдеулер қолданылады. Мұндай белдеулер үй құрылысының сейсмикалық беріктігін арттырады. Дегенмен, үй құрылысын жобалау институттары көбінесе өздерінің бар күш-жігерін қала типіндегі аса күрделі, және бір-біріне ұқсас келетін біркелкі үйлерді жобалауға жұмсайды; құрылыс конвейерінің сапасына тиісті бақылау жасалмайды. Ал құрылысшылар болса, орындалған жұмыстың сапасынан гөрі санына көп мән береді. Әрине, антисейсмикалық құрылыс объектілері басқа стандартты үйлерге қарағанда қымбатқа түсетіні белгілі нәрсе. Сейсмикалық аудандарда антисейсмикалық берікі кұрылыс салу ережесі, Верный қаласында (қазіргі Алматы) 1887 ж. болған жер сілкінуден кейін, 1889 ж. тұңғыш қабылданыпты. Алматы қаласында салынған 26 қабаттан тұратын қонақ үйінін, кұрылысы антисейсмикалық берік құрылыс салу ісіндегі қол жеткен табыстардың белгісі деуге болады. Америкада да антисейсмикалық құрылыс ісіне басты назар аударылады. Сол сияқты Үнді, Италия, Мексика және Чили елдері де бұл салада елеулі табыстарға жетіп отыр. жүктеу/скачать 87,29 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|