6. Тәрбие технологиясы – тәрбие жұмысындағы кәсіптік шеберліктің элементі
Талқыланатын сұрақтар:
1. Технология ұғымына жалпы сипаттама
2. Тәрбие технологияларының өзіндік ерекшелігі.
3. Тәрбие технологияларының жіктелуі
Технология ұғымына жалпы сипаттама.
Технология - өндірістік үдерістерді жүргізу құралдары мен әдістері
туралы білімдердің жиынтығы; белгілі бір істе, шеберлікте, өнердегі әдістерді қолдану жиынтығы; қызметті процедуралар мен операцияларға ұтымды бөлшектеу арқылы одан әрі үйлестіру және оны орындаудың оңтайлы құралдары мен әдістерін таңдау арқылы жүзеге асыру.
Тәрбие технологиясы - бұл тәрбиеші мен тәрбиеленуші арасындағы қарым қатынасты орнататын ғылыми негізделген әдіс тәсілдер жүйесі.
Педагогикалық технология - педагогикалық үрдіске қатысушылардың белсенді іс-әрекетін көздейтін, нәтижеге жетуге мүмкіндік жасайтын үрдістер мен әдістердің бірізділігі және жиынтығы.
Тәрбие технологияларының өзіндік ерекшелігі.
Қазіргі кезде мектепте көптеген жылдар бойы дәстүрлі технологиялар үлкен жетістіктермен қолданылып келеді:
Топтық тәрбие ісін ұйымдастыру және өткізу технологиясы
Ынтымақтастық педагогикасы
Адамгершілік-тұлғалық технология
Ұжымдық шығармашылық тәрбие технологиясы
Гуманитарлық ұжымдық тәрбие технологиясы
Жақында заманауи білім беру технологиялары да кең таралды:
Денсаулық сақтау технологиясы;
жоба технологиясы;
тұлғалық-дамытушылық диалог технологиясы;
жанжалды педагогикалық шешу технологиясы;
ақпараттық-коммуникативтік технология;
әлеуметтік жобалау;
Арт технологиясы.
Тәрбие технологиясына байланысты Г.К.Селевко «педагогикалық технология» ұғымын үш деңгейде бөліп көрсетеді:
I. Жалпы педагогикалық технология, ол «педагогикалық жүйе» ұғымының синонимі ретінде тұтас педагогикалық үрдісті (дидактикалық, тәрбиелік) сипаттайды, оған мақсат, мазмұнын, құралдар мен әдістердің жиынтығы, үрдіс субьектілері іс-әрекетінің алгоритмі жатады. Тәрбие үрдісінің (педагогикалық жүйенің) жалпыпедагогикалық технологиялары:
- гуманды-тұлғалық технология (Ш.А.Амонашвили), оның өзіндік сипатына келетін болсақ, ерекше мақсатты бағдары бар, баланы оның тұлғалық қасиет-сапаларын (рухани жан дүниесін, танымдық күштерін, т.б.) аша отырып, қалыптастыруды, дамытуды және тәрбиелеуді қамтамасыз етеді. Бұл бағытта тәрбиенің идеалы – өзін-өзі тәрбиелеу деп саналады.
- Павлыш мектебіндегі В.А.Сухомлинскийдің тәрбие жүйесі, оның өзіндік ерекшелігі педагогика тарихынан белгілі.
- А.С.Макаренконың коммуна жүйесі, оған қазіргі А.А.Католиковтың еңбек тәрбиесі моделі негізіндегі агромектеп бағдарламасын жатқызуға болады. Оның коцептуальды идеялары: еңбек – тұлғаны қалыптастырудың негізі; әрбір балаға қызығушылық пен көңіл бөлу; әр баланың өз қызығушылығы болуы керек, «өмірге құштарлығын» іздеу; мектеп-шаруашылық формасында өндірістік еңбек пен оқытуды біріктіру; балалардың өзін-өзі басқаруы мен өзін-өзі бақылауы және т.б.
- Мектеп – тәрбие жүйесі (В.А. Караковский), оған зерттеу барысында жан-жақты сипаттама беріледі.
- «Орыс мектебі» авторлық модель (И.Ф.Гончаров, Л.Н.Погодина) мақсатты бағдары бар: жоғары адамгершілікті, білімді, рухани бай, еңбексүйгіш, өзін-өзі дамытуға, өздігінен білім алуға, шығармашылыққа қабілетті, Отансүйгіш; тәрбиенің дәстүрлі орыс мәдениетін жаңартуға бейім,ұлттық сана-сезімі дамыған, ұлттық мінез-құлықты жаңа орыс адамын қалыптастыру және т.б.
- «Артек» Халықаралық балалар отралығының тәрбиелік жүйесі, оның тәжірибесі әлемге әйгілі.
II. Әдістемелік (пәндік-дидактикалық немесе тәрбиелік) педагогикалық технология, яғни бір пән көлемінде белігілі бір оқыту мен тәрбиелеу мазмұнын жүзеге асырудың әдістері мен құралдарының жиынтығы немесе мектептегі, сыныптағы тәрбиенің бағыты. Әдістемелік тәрбие технологиялары:
- «Шығармашылық бөлме», онда басты идея балаланың шығармашылық қабілетін әртүрлі оқудан тыс іс-әрекеттерде айқындау және дамыту (И.П.Волков).
- Ұжымдық шығармашылық іс-әрекет жағдайында қоғамдық шығармашылыққа тәрбиелеу технологиясы (И.П.Иванов).
- Ұжымдық шығармашылық іс-әрекеттің тұлғалық-бағдарлық технологиясы (С.Д.Поляков).
- Педагогикалық қолдау технологиясы (О.С.Газман).
- «Этикалық грамматика» курсы арқылы адамгершілік тәрбие жүйесі (А.И. Шемшурина (1-9 сыныптар).
- Жоғары сыныптар үшін «Адамтану» өзін-өзі тану және өзін-өзі тәрбиелеу авторлық курсы (Өзін-өзі дамыта оқыту технологиясындағы «Тұлғаның өзін-өзі жетілдіруі» авторлық курсы) «Үйдегі тәрбие» арнайы журналдағы ата-аналар үшін теориялық-практикалық педагогика және психология технологиясы.
III. Локальды (модульдік) педагогикалық технология, яғни оқу-тәрбие үрдісінің жеке бөліктерінің, оның дидактикалық және тәрбиелік міндеттерін шешеді. Локальдық (модульдік) тәрбие технологиясына:
- педагогикалық қатынастар технологиясы, оның өзі арнайы технологиялардан тұрады: педагогикалық талаптар, ақпараттық әрекет, тәрбиелік ортаны құру, топтық іс-әрекетті ұйымдастыру (мақсатты модулдік технологиялар, жағдаятты талдау, оқушыларға іс-әрекет тәсілдерін меңгерту, кикілжіңді тудыру және шешу, табысқа жету және сәтсіздікті жеңу жағдаяттарын құру, іс-әрекетке (қылық, іс) педагогикалық реакциялар, жеке даралық және саралау технологиясы, педагогикалық бағалау технологиясы, этикалық қорғау технологиясы және т.б. (Н.Е.Щуркова, В.Ю.Питюков, Д.Д.Рогозина, А.П.Савченко және т.б.).
Тәрбие технологиялары келесі жүйелік компоненттерді қамтиды:
Диагностика
Мақсат қою
Жобалау
Жобалау
Ұйымдастырушылық-белсенділік компоненті
Бақылау-басқару компоненті
Мазмұндық компонент
Достарыңызбен бөлісу: |