Анатомия – 120 ом
Иіс сезу миы, оның орталық және шеттік бөлімдері, филогенезі. Соңғы мидың базальді ядролары . Стриопаллидарлық және лимбикалық жүейе
жүктеу/скачать 330,47 Kb.
|
| 110. Иіс сезу миы, оның орталық және шеттік бөлімдері, филогенезі. Соңғы мидың базальді ядролары . Стриопаллидарлық және лимбикалық жүейе.
Иіс cезу миы, rhinencephalon, алдыңғы ми мінез-құлықты басқарғанға дейінгі, иіс сезумен байланысты пайда болған ең көне алдыңғы мидың бөлігі. Мысалы, алдыңғы ми балықтарда толық иіс сезі миына айналған. Сүтқоректілер мен адамда байқалатын және ми қыртысының дамуына байланысты алдыңғы мидың жаңа бөлігі pallium дамиды. Ол филогенездік жағынан әртүрлі үш бөліктен тұрады. Paleopallium – самай үлесінің құрамына енеді. Ең алғашында ми сыңарының латеральді бөлігінде орналасады, ал кейін уақыт өте келе гиппокампқа айналады. Гиппокамп ежелгі қыртыс paleocortex жабылған. Archipallium – ми қыртысының маңдай бөлігінде иіс сезінің буылтығының қасында жатыр және көне қыртыспен жабылған. Neopallium – жаңа жамылғы оның қыртысында, neocortex , жоғарғы иіс сезу отралықтары пайда болады. Осындай құрылыстың нәтижесінде мида түрлі түзілістер болады. Топографиялық жағынан екіге бөлінеді. Шеткі бөлігі иіс сезу үлесі: 1) bulbus olfactorius 2)tractus olfactorius 3) trigonum olfactorium 4) substancia perporata anterior. Ортаңғы бөлімі: ми қатпарлары 1) гипокамп жанындағы қатпар 2) тісті қатпар 3) самайлық шеттің қасында орнласқан алдыңғы бөлігі. Соңғы мидың базальды ядролары Ми сыңарларының бетінде баальді ядролар немесе қыртысасты деп аталатын сұр зат жиындары бар. Қыртысасты ядролардың 3 түрлі жиыны бар: 1. Сorpus striatum, жолақ дене. Ол бір-бірінен толық бөлінбеген екі бөліктен тұрады: А) Құйрықты ядро – жасымықтәрізді ядродан жоғары орналасқан. Одан ішкі капсула деп аталытын ақ зат қабықшасымен бөлінеді. Құйрықты ядроның жуандаған бөлігі бүйір қарнышаның алдыңғы латеральды бөлігінің қабырғасын құрайды, ал жіңішке бөлігі бүйір қарыншаның орталық бөлігімен төмен қарай түседі. Ядро таламустан ақ зат жолағымен бөлінген. Артқы және алдыңғы жағындағы тесіктелген затқа жетіп жасымықтәрізді ядромен қосылады. Б)Жасымық тәріздес ядро құйрықты ядродан латеральды орналасқан. Ақ заттың қабығы-ішкі капсула, жасымық тәрізді ядроны құйрықты ядро м ен таламустан бөледі. Жасымықтәрізді ядрода бозғылт шар және қабығы бар. Сыртқы капсула (ақ заттың тар жолағы) қабығын қоршаудан бөледі. Ол өз кезегінде қимылдарды басқаруға, бұлшық ет тонусын реттеуге қатысатын экстрапирамидті жүйеге жатады. Бәрімізге белгілі, қоршаудың стимуляциясы бағдарлы реакция тудырады, бастың тітіркену жағына бұрылуы, шайнау, жұтыну және кейбір жағдайларда құсу қозғалыстары. Бас миының базальды ядросы күрделі анатомиялық құрылымдар болып табылады және өзінің шағын өлшемдеріне қарамастан, бірқатар өмірлік маңызды функцияларды орындайды, атап айтқанда: моториканы, эмоцияларды, жоғары жүйке қызметін ұйымдастырудың интегративті орталықтары болып табылады, бұл ретте осы функциялардың әрқайсысы базальды ядролардың жекелеген түзілімдерін белсендірумен күшейтілуі немесе тежеуі мүмкін. Стриопаллидарлық және лимбикалық жүйе. Лимбикалық жүйе - таламустың екі жағында орналасқан мидың бірқатар құрылымдарының жиынтығы. Ми діңінің жоғарғы бөлігін, белдік сияқты және оның шетін (лимб) құрайды. Бұл жеке жүйе емес, бірақ соңғы ми, аралық ми (диэнцефалон), және орталық ми (мезэнцефалон) құрылымдарының шоғырлануы. Ағзаның сыртқы және ішкі ортасы туралы ақпарат ала отырып, лимбикалық жүйе ағзаның сыртқы ортаға барабар бейімделуін және гомеостазды сақтауды қамтамасыз ететін вегетативтік және соматикалық реакцияларды іске қосады. Лимбалық жүйенің жеке функциялары: -ішкі ағзалардың функциясын реттеу (гипоталамус арқылы)); -мотивация, эмоциялар, мінез-құлық реакцияларын қалыптастыру; -оқытуда маңызды рөл атқарады; -иіс сезу функция; -қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді жадыны, оның ішінде кеңістіктік; -бағдарлы-зерттеу қызметін қалыптастыруға қатысу (Клювер — Бьюси синдромы); -қарапайым мотивациялық-ақпараттық коммуникацияны ұйымдастыру (сөйлеу); -ұйқы механизмдеріне қатысу. Стриопаллидарлық жүйе — экстрапирамидтік жүйенің бөлігі, оның афференттік және эфференттік жолдарымен жолақ дененің ядросын қамтиды; қимылдарды және бұлшық ет тонусын үйлестіруді реттеуге қатысады Стриопаллидарлық жүйе -қозғалтқыш жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі. Ол пирамидтен тыс жүйенің құрамына кіреді. Маңызды құрамдас бөлігі стриопаллидум болып табылатын экстрапирамидтік жүйе, қозғалу пирамидалық жүйеге қосылып, еркін қозғалыстарды қамтамасыз етуге қосалқы қатысады. Мидың қабығы әлі дамымаған кезде, стриопаллидарлық жүйе жануардың мінез-құлқын анықтайтын басты қозғалыс орталығы болды. Стриопаллидарлық қозғалыс аппаратының есебінен қозғалуды, жүзуді және т.б. қамтамасыз ететін дененің диффузды, жаппай қозғалысы жүзеге асырылды. Басты қозғалыс орталығы ми қыртысы болды. Стриопаллидарлық жүйе қозғалысты жасауға "алдын-ала дайындық" фонын қамтамасыз ете бастады; бұл фонда ми қыртысы бақыланатын жылдам, дәл, қатаң сараланған қозғалыстар жүзеге асырылады. Қозғалыс жасау үшін бір бұлшық еттердің қысқаруы, ал басқалары босаңсуы қажет, әйтпесе, бұлшықет тонусын дәл және келісілген қайта бөлу қажет. Бұлшықет тонусының мұндай қайта бөлінуі Стриопаллидарлық жүйе арқылы жүзеге асырылады. Оларды орындауға үйрету барысында қозғалысты жетілдіру (мысалы, музыканттың саусақтарын кесіп өту шегіне дейін жұмыс істеу, косарь қолының құлауы, автокөлік жүргізушісінің нақты қозғалысы) біртіндеп үнемдеуге және автоматтандыруға алып келеді. Мұндай мүмкіндік стриопаллидарлық жүйемен қамтамасыз етіледі. жүктеу/скачать 330,47 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|