Қазақстан тарихы кафедрасы Ғылыми тарих СӨЖ
жүктеу/скачать 66,08 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Мазмұны: Кіріспе 1.Тарихи таным 2.Тәуелсіз Қазақстандағы руханият және қоғамдық сана Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер
- «Тәуелсіз Қазақстандағы қоғамдық сана мен рухани келісімді қалыптастыру» Кіріспе
- 1.Тарихи таным
|
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті Тарих,археология және этнология факультеті Қазақстан тарихы кафедрасы Ғылыми тарих СӨЖ Орындаған:Жүрсінәлі Ернар Ғалымбекұлы Тексерген: Болат Сайлан Санабайұлы Мазмұны: Кіріспе 1.Тарихи таным 2.Тәуелсіз Қазақстандағы руханият және қоғамдық сана Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер «Тәуелсіз Қазақстандағы қоғамдық сана мен рухани келісімді қалыптастыру» Кіріспе: Қазақ ежелден өзінің қоғамдық санасын берік қалыптастырған ел деп айтсақ қате емес екенін тарих бізге дәлелдеп берері анық. Қазақта қоғамдық санаға қоса рухани жаңғыруыда елде ежелден әлі күнге дейін жалғасып келе жатқанын білеміз. Қазақ тарихында Патшалық Ресейге және Кеңес Одағына бағыну кездерінде өзінің қоғамдық санасын рухани және материалдық мәдениеттін, тілін, дінін, идеологиясын біраз уақытқа жоғалтып алған еді. Ал енді тәуелсіз мемлекет болып тарих сахнасына шыққаннан бері ежелгі дәстүрі мен санасын қацтадан қалпына келтіріп жатыр. 1.Тарихи таным Еліміздің тарихын зерттеушілердің айтуынша, тарихымыздың көптеген ақтаңдақ беттері әлі ашылмаған, олардың бәрін халық біле бермейді, себебі, өз тарихымызды біз әлі жүйелі көрсетіп жатқан жоқпыз. Ол туралы кешенді көзқарас қалыптаспаған, мамандардың ортақ ұстанымдары да жоқ. Шын мәнінде ұлт тарихының ақтаңдақ тұстары алдыменен анықталуы, оқылуы керек. Өйткені, жастардың ұлттық тарихи санасы білім беру жүйесінде қалыптасады. Ендеше, тарихи таным мен сана қалыптастыратын тарих, басқа да гуманитарлық ғылымдарға деген көзқарасты өзгерту – бүгінгі қажеттіліктердің бірі. Осы методология тұрғысынан келер болсақ, бізге тәуелсіздікке дейінгі тарихымыздың жарқын беттерін де, жанға батар жағымсыз тұстарын да ашық жазуымыз керек.Кезінде одақтық деңгейде ұстанған саясатымыз бізге Алаш қозғалысын, ашаршылық жылдарын, өткен ғасырдың 30-шы, 50-ші жылдарындағы нәубетті жан-жақты жазуымызға мүмкіндік бермеді. Ұлттың ұлттық санасының қалыптасуына ерекше мән берілуі керек. Ұлттық сананың негізі – тарихи таным, тарихи сана-сезім. Сен өзіңнің қайдан шығып, қалай жаратылғаныңды білмей, бұл өмірге келуіңнің мақсатын да түсінбейсің. Сондықтан түбіңді білуің керек. Ұлттық тарихи сана-сезім қалыптасуы үшін мұның бәрі алдымен оқулықтарда қамтылуы, іздемей-ақ табатын жерлерде болуы тиіс, ал біз мұның бәрін іздеп жүріп табуға мәжбүрміз, кейде таба да алмай жатамыз. Жаңарған қоғамның жастары жаңа ұлттық саясатты түсінуі және білуі – уақыт талабы. Ұлттық саясат – бір мемлекетте тұратын әртүрлі этностардың, этностық топтар мен диаспоралардың арасындағы қарым-қатынастарды реттеу. Өркениетті мемлекеттерде ұлттық саясат этносаралық татулық пен қоғамдық келісімді сақтауды және нығайтуды мақсат етеді. Сондықтан ұлтаралық қатынастарды, ұлт мәселесін және ұлттардың өзін-өзі билеуі мәселесін шешуге, реттеуге бағытталған ұлттық саясатқа деген зәрулік әлем мемлекеттерінің басым көпшілігіне тән құбылыс. Ендеше, оны біздің Қазақстан да айналып өтпейді.Осы тұрғыдан алғанда жастар арасында қазіргі ұлттық саясат жүргізудің бір әдісі – оларға басқалардың құндылықтарына еліктеп кетпейтіндей деңгейде ұлттық болмысымызды насихаттай білу. Әрине, бұл – олар басқа ұлт пен ұлыстардың озық үлгілерін үйренбесін, олардан тыс қалсын деген сөз емес. Бұл жердегі басты мақсат – тұтастық, бірлік, елдік мәселесі.Елімізде тарихи сананы қалыптастыру – ел бірлігінің кепілі, ол тұтас руханиятқа жеткізеді. Елдегі қазақтар әртүрлі тілде сөйлеп отырса, дүние жүзіндегі қазақ үш әліпбиді пайдаланып отырса, дініміз де бөлініп, жіктеліп, әртүрлі пиғылдағылар әсіреңкі істерімен тыныштығымызға іріткі салса, тұтастық қайдан болады, тұтас руханият қалай қалыптасады. Бізге, әсіресе, аға буын ұстаздар қауымына ойланарлықтай мәселе. Ол үшін бүгінгі заман, бүгінгі қоғам, бүгінгі ұлттық сана қандай, соларға көңіл аударғанымыз жөн.Алдымен ЗАМАН туралы. Кейбір зерттеуші ғалымдарымыздың пікірінше, біздің түрік тектес халықтардың ұғымына (тіліне) «заман» сөзі араб-парсы әсерімен енгеніне қарамастан, қазіргі уақытта ең көп қолданатын сөзімізге айналды. Болмыс, дүние, әлеумет пен оның тарихына ойша көз жүгіртсек, «заманды» айтпай тұра алмаймыз. Себебі, тарихи санамыздың қалыптасуына біздің қандай заманда өмір сүргеніміз әсер етпей қоймайды. Ал ұлттың санасы өзінің тарихын түсініп, ұғынып және ұғындырып жүре алатындай деңгейде болуы керек.Ұлттық сананың жетілуінің бір белгісі ұлттың өзін-өзі анықтауы. Көне қазақ танымында бұл мәселе «жеті атасын білмеген – жетесіз» делініп, арғы тарихпен ұштасқан. Ендеше, арғы тарихымыз қандай; қандай елде тұрып жатырмыз; дәстүрлі және заңды ұстанымдарымыз, мемлекеттік нышандарымыз қандай? – деген сұрақтарға жауап іздеуіміз, анықтылығымыздың басы болса керек. Біз де осы қисынды басшылыққа алып, жауап іздеп көрелік.Тарихтың ар жағында тек өткен жылдар мен көнерген ғасырлар тұрған жоқ. Ұлттың болмысы, санасы, дәстүрі мен салты, кәсібі, ұстанымы, т.б. да бірде кетіліп, бірде жетіліп осы ғасырлармен бірге жасасып келеді. Бәрінен де бұрын тарих – тәрбиеші, ұлттың бағдаршамы, жол сілтеушісі. Бағдары жоқ ел де, оның азаматтары да тарих айдынында компассыз жүргендермен тең. Олай болса біздің жас ұрпақ тарихтың бетін қалқымай, оған тереңірек үңіліп, тарихтың талай асауларға бас үйреткенін, тәубесіне түсіргенін, жуасытқанын білулері керек. Сол себепті де тарих ғылымының танымдық және әлеуметтік функцияларына шабуыл ешқашан да толастамағанын, әсіресе, бодан халықтардың тарихы өрескел бұрмалаушылықтарға ұшырағанын да білгендері жөн.Кезінде Ә.Бөкейханов: «Бір халық өзінің тарихын білмесе, бір ел өзінің тарихын жоғалтса, оның артынан өзі де жоғалуға бейім тұрады… Дүниеде өңге жұрттар қатарында қор болмайын, “тұқымым құрып қалмасын” деген халық өзінің шежіресін имани дәрежесінде ұғып білуге тиіс болады», деп жазған болатын. Сондықтан ол бастаған Алаш азаматтары қазақ болмысын айқындайтын рухани құндылықтарға ерекше көңіл бөліп, ұлт тарихын, ұлттық сананы қалыптайтын, бір ізге түсіретін істерге ерекше назар аударды. Алайда, Кеңес өкіметі ұстанған саясат Алаш азаматтарының бұл ойын жүзеге асыртпады. Өйткені, ол тұстағы ұстаным бойынша аз, кіші халықтардың мемлекет субъектісі ретінде өз тарихтары болмайды, ол тек үлкен тарихтың объектісі деп түсіндірілді. Осы ұстаныммен бұрынғы ұлт-азаттық көтерілістер бүлікшілік ретінде бағаланып, оның жетекшілері тарихи тұлғалар емес, елге іріткі салушылар деп қараланды. Ал Ресей империясының өзінің шет аймақтарын жаулап алуы бұратана халықтарды өркениетке бастау, жақсылыққа жетелеу, көзін ашып, көкіректерін ояту деп түсіндірілді.Қазір біз тәуелсіз даму жолындағы елміз. Алайда, үш ғасырдан астам уақытқа созылған Ресей империясының, кейінгі Кеңестер Одағы жүргізген саясаттың үстемдігі Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігін жариялағанынан кейін де бірден жойыла қоймайды. Өйткені, ол отарланған халықтың рухани өміріне тереңірек тамыр жіберді. Кезінде Қайта өрлеу дәуірінің ірі ойшылы Никколо Макиавелли ұзақ уақыт отарланған халықтың санасында үстемдік еткен ұлттың тілі, діні, мәдениеті сақталып қалатыны жөнінде ескерткен болатын. Ал, Кеңес Одағында басқа халықтарды ұлтсыздандыру саясаты ғылыми негізде, жүйелі түрде оқулықтарға кіргізіле отырып жүргізілді. Мысалы, басқасын айтпағанда марксизмнің құрамдас бөлігінің бірі деп жоғары оқу орындарында оқытылған «Ғылыми коммунизм» курсында, болашақ коммунизм кезінде ортақ бір тіл – орыс тілі, ортақ бір мәдениет – орыс мәдениеті, аралас неке болатындығы ашық айтылып, кітап бетінен тараулар мен тармақшалар берілді.Бұрынғы отарлық кезең де, кеңес дәуірі де көпғасырлық қазақ тарихының бір бөлігі, сондықтан ол біздің қазіргі жазылып жатқан тарихымыздан өз орнын алуы тиіс. Кейбіреулер, көбі жағымпаздар, немесе, ұлттық рух пен намыстан, тарихи санадан мақұрымдар Ресей империясы құрамында, Кеңес Одағында өмір сүрдік, жақсысы да, жаманы да болды, өтті, кетті, енді ол кезең туралы айта берудің не қажеті бар – дейді; екіншілері, бұл кезеңді айта беру өспеген сананың, отарланған халықтың «кекшілдік сезімі» деп түсіндіргілері келеді; ал, осындай санадағылардың үшіншілері, Кеңес Одағында бәріміз бірдей, тең құқылы өмір кештік деп отарлық кезеңді мүлдем жоққа шығарғылары келеді; төртіншілері болса, қазақ халқының отарлық үстемдікке қарсы күресін ұйымдаспаған «қарсылық қозғалысы» ретінде көрсетіп, «ұлт азаттық қозғалысы» түсінігін ғылыми айналымнан шығарып тастауға әрекеттенуде. Бұлардың бәрі ұлттық болмысын енді тіктеп тарихи санасына сілкініс жасап жатқан қазақша ойлау мен тарихқа ұлттық сана тұрғысынан қараушылар мен европоцентристік методология ұстанған орысша ойлап өлшейтіндер мен басқа ағайындарымыздың арасындағы ақиқатқа жету жолындағы әрекеттер екені көрініп тұр.Мұндай қорытынды жасау себеміз, ел тәуелсіздігі тұсында да көптеген мәселердің тарихи ақиқат тұрғысынан баяндалмай, қайсыбірінің дүдәмал тұстарының көп болуы дер едік. Олардың қатарына: бұрыннан келе жатырған мәселе қазақ халқының қалыптасуы мен қазақ хандығының құрылу кезеңдері, қазақ халқын аса зор материалдық, интеллектуалдық, мәдени-рухани, психологиялық нәубетке ұшыратқаны отарлық үстемдіктің шын тарихы; өткен Кеңес өкіметінің алғашқы жылдарында қазақ халқының қырғынға, ашаршылыққа ұшырауы; халық қамын ойлаған Алаш зиялыларының мақсат-мүдделерінің орталықтың ойымен қабыспауларының саяси-әлеуметтік себептері; 1986 жылғы оқиғаның дұрыс бағасын ала алмай келе жатқаны, т.б. айтуға болады.Тәуелсіз еліміздің өткен тарихына шынайы көзбен қарап, деректерге жүгінсек, қарапайым қазақ қауымының көпшілігінің Қазан төңкерісін қабылдайтындай, оны ой елегенінен өткізетіндей саяси да, қоғамдық та санасы болған жоқ, өздерінің тіршіліктеріне де қолайлы болмаған, ал оның мәнін түсінген сол кездегі қазақ зиялыларының 99 пайызы Қазан төңкерісіне қарсы болғанын мойындауға мәжбүрміз. Алайда ол жөнінде нақтылы материалдарды біздің тарихшыларымыз әлі күнге дейін ғылыми айналымға қоспай отыр. Ал оған танымдық-тағылымдық, жалпы дүниетанымдық тұрғыдан баға беру басқа қоғамдық-әлеуметтік ғылымдар өкілдерінің ойына да кірмейді. Тарихи санасы қалыптасқан тәуелсіз ел азаматтары олай етпесе керек. жүктеу/скачать 66,08 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|