3 5 Кешегі өткен бабалардың бас- тан кешкен өмірінің көбі кейінгі
жүктеу/скачать 15,35 Mb. Pdf көрінісі
|
| www.anatili.kz e-mail: anatili_gazetі@mail.ru www.twitter.com/anatilikz www.facebook.com/anatilikaz 3 5 Кешегі өткен бабалардың бас- тан кешкен өмірінің көбі кейінгі ұрпаққа тарих беттерінен ғана емес, ауыз әдебиетінің үлгілерінен, тарихи дастандардан, жырлар мен аңыз-әңгімелерден жеткен. Өткен тарихымызды жырлаған қазақ әдебиетіндегі поэма жанрын байытуда ұлы Абайдың дәстүрін жалғастырған, ғасырға жуық ғұмырында асыл жырлар тудырған қазақтың абыз ақыны, күйші, сазгер Шәкір Әбенұлының орны ерекше. Шәкір Әбенұлы 1901 жылы қазіргі Шығыс Қазақстан облысы Абай ауданы Құндызды ауылында туған. Азан шақырып қойған аты – Мұхамедшүкір. Ол тікелей әкесінің ықпалымен ерте ауыл молдасынан мұсылманша хат танып, Семейдегі приходская мектебінде үш жыл оқыған. Ұлт денсаулығы. Мұның маңыздылығы әбден белгілі. Мемлекетіміз денсаулық сақтаудың ұлттық жүйесін ұзақмерзімді жаңғырту аясында бірқатар шараларды жүзеге асырып келеді. Дегенмен де, бұл бағытта атқарар міндеттер елеулі. Әсіресе, ауылдық жерлердегі денсаулық сақтау жайы көбірек көңіл бөлуді қажет етеді. Еліміздің осы бөлігіндегі медициналық қызмет сапасы талаптағыдай деп айта алмаймыз. Ауруханалардың материалдық- техникалық базасы сын көтермейді. Медицина мекемелері қажетті мамандармен толық қамтамасыз етілмеген. Медициналық білім алған оқу орындарының түлектері ауылға барып, қызмет етуден қашқақтайды. Мұның себебі не? Міне, осы мәселе газеттің үшінші бетінде жарияланып отырған «Арнайы гранттар бөлу өте маңызды» деген мақалада сөз болады. №30 (1340) 28 шілде – 3 тамыз 2016 жыл
1 9 9 0 ж ы л ғ ы н а у р ы з д ы ң 2 2 - с i н е н б а с т а п ш ы ғ а д ы Сөзi жоғалған жұрттың өзi де жоғалады Медициналық оқу орындары түлектерінің ауылға баруы қалай? БАСПАСӨЗ – 2016 БЕТ ҚАТТАЛЫП ЖАТҚАНДА: ОЙТОЛҒАМ
Астанада «Президент кубо- гы – 2016» халықаралық теннис турнирі басталды. Қазақстанның бітімгер шілері Ұлыбританиядағы оқу-жаттығуда жоғары нәтиже көр сетті. Жұмыс іздеушілерге ар- налған «CZ Астана» мобильді қосымша іске қосылды. Түркияда қазақ тағамдары мен ұлттық бұйымдарының та- ныс тырылымы болды. С е р б и я д а ө т к е н G o l d e n Glove of Vojvodina халықаралық турнирінен еліміздің 10 жас бокс- шысы алтын медальмен оралды. Оралда канадалық «Twin Otter Series 400» ұшағы танысты- рылды. Шығыс Қазақстан облысында 100-шi мешiттің ашылуына орай ақындар айтысы өтті. Ақтөбеде құны 17 миллиард теңге болатын жылжымайтын мүлік заңдастырылды. АШЫҚ АЙТУ – АРДЫҢ ІСІ ШАРА
Білімді, ақпаратты зге тіл арқылы да алуға болады. рине, ағылшын, ис- пан, қытай, жапон, француз, неміс тілдерін білген адамның ақпарат алу мүмкіндігі артып, таным к кжиегі кеңейе түсетініне ешкімнің дауы жоқ. йткені олар кең тараған, ғылымы мен технологиясы бізге қарағанда жақсы дамыған қуатты мемлекеттердің, іргелі жұрттардың тілдері. Оны әркім түсінеді. Бірақ бұл тілдердің бәрін меңгерсе де, одан ана тілінде тәрбие мен білім алмаған қазақ баласы қазақы, ұлтының бар болмысын сүйетін аза- мат болып спейді. Айналасын тануға ұмтылған адам баласы ана тілінде тілі шығып, с йлеп, ойлау арқылы оның ұлттық мінез-құлқы, таным-түсінігі, ұлттық дүниетанымы, ұлттық сана- сы, ұлттық болмысы қалыптасады. Бала бір мүшелден асқанша зінің ана тілінде тәрбие мен білім алса, тіл арқылы халқының бар қасиетін бойына сіңірген сол ұлттың з баласына айна- лады. Оның бойына ұлттың бар қасиеті дариды. Ал ұлттық қасиет алдымен ата- баба қанымен, одан соң ұлттық тәрбие мен тілі арқылы дарыған ұл-қыздың жүрегі де ұлтымен бірге соғады. Егер ұрпағымызға халқымыздың қасиеттерін отбасында, балабақшада, мектепте да- рыта алмасақ, онда ұлттық қасиеті әлсіз немесе одан мүлде жұрдай, қасиетсіз ұрпақ сірген болып шығамыз. Қазақ үшін «қасиетсіз», «тексіз», «жүгенсіз» дегеннен ауыр с з жоқ. Ал халқының қасиеті з бойында жоқ ұрпақ ұлттық құндылықтарды қастерлемейді, сол себептен де оны қорғап, ұлтқа қызмет етпейді. Халқымыздың арғы-бергі тарихындағы ұлт зиялылары, елдің к шін бастаған к рнекті тұлғалар мен ғалым, ақын-жазушылары мұны жақсы білді. Біліп қана қоймай, ұрпақты ұлт тілінде тәрбиелеуге қызмет етті. Арғысын айтпағанда, кешегі Алаш қайраткерлері де балаға ана тілінде тәрбие мен білім беруге айрықша мән берді.
Қазіргі таңда қазақ қоғамында үштілділік мәселесі қызу талқыланып жатыр. Ұлттың тағдыршешті мәселесіне немқұрайды қарамай жанашырлық танытып, пікір білдіріп, үн қосып жатқан азаматтарымыз аз емес. Айтқан-жазғандарын тыңдап, оқып, бірге тыныстап отырмыз. Жер мәселесі сөз болғанда жерге қарап, тіліміздің тағдыры талқыға түсіп жатқанда тілімізді тістеп отыруға болмай- тынын кеудесінде жаны бар әр қазақ сезіне бастағандай. Тіл маманы ретінде үштілділікке қатысты пікірімізді білдіруді біз де өзімізге міндет санаймыз. Үштілділіктің бізге не беретіні жөнінде болжам айтпас бұрын, «Біртілді болғанда қандай едік?», «Қостілді қазақ қандай болып отыр?» деген сұрақтар төңірегінде ой қорытуымызға тура келеді. ҰРПАҚҚА АНА ТІЛІНДЕ Т РБИЕ МЕН БІЛІМ БЕРУ НЕ ҮШІН ҚАЖЕТ? Тіл тек қарым-қатынас құралы ғана емес. Қарым-қатынасты басқа тілде де, ыммен де жасауға болады. Ақмола облысының Зеренді ауданында «Желтаудың желмаясы» атты тарихи этно-мәдени к рмелер фестивалі аяқталды. Ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығы мен «ЭКСПО – 2017» к рмесіне арналған шараға еліміздің әр түк пірінен және шетелдік туристер де қатысып, тама шалады. Желтаудың етегіндегі этно-ауылда нертапқыштар мен қол нер бұйымдарының к рмесі ұйымдастырылып, ұлттық спорт түрлерінен сайыстар тті. Жұртшылық бұл байқауды қызыға тамашала- ды. Қазақ халқының ерте кезде тұтынған ұлттық бұйымдары шетелдік қонақтарға к п әсер қалдырды. Олар мұндай маңызды к рмелердің бұдан былай да тіп тұруына тілектестік білдірді. «Желтаудың желмаясы»
Индекс
Мерзімі Алматы
Аймақ/қала Аудан/ауыл Жеке жазылушылар үшін 65367 6 айға
1541,52 1637,40
1713,84 Мекемелер мен ұйымдар үшін 15367 6 айға
2995,92 3091,80
3168,24 11-бет 12-бет 4-бет Суреттер сөйлейді БІЛІМ
Мемлекеттік тіл және тәуелсіздік Шаңырақ ДАНАЛЫҚ МӘЙЕГІ «Ақ тоқым, қос таңбалы...» рі ақын, балуан Ахмади деген жігіт жалғыз атын жоғалтып, Бақбақтыда жиын ткізіп жатқан Қожахан болыстың ауылы- на келеді. Болыс баса-к ктеп кірген кедей ақынды жақтырмай, шаруасын сұрап білген соң, «атыңның белгісін леңмен айт, әйтпесе үйіңе қайт!» дейді. Сонда Ахмади:
Ақ тоқым, қос таңбалы, зі жирен, Қиянкес, ұры алмаса шықпайды үйден. Жануар жылқы болмай, адам болса, Нәсілі бір кем емес болыс, биден. Ақ тоқым, қос таңбалы жирен еді, Шананы қар жауғаннан сүйрер еді. Болдырып к п жұмыстан еті арыса, Дорбаға қи сап берсем күйленеді. Жануар жылқы болмай адам болса Болыс боп бір тайпы елді билер еді, – дегенде Қожахан болыс одан арғысын айтқызбай: – «Аты жүйрік қайырады, тілі жүйрік айырады» деген мынаның тілі улы екен, жоғын тауып беріп қайтарыңдар, – депті. Қадырбай мен Байтоқ Бір күні Жәңгір хан билер алдында отырғанда сыртта Байтоқ ақын келіп түсіп жатыр деп хабарлайды. Мәжілісте Қ а д ы р б а й а қ ы н д а б а р е к е н . Х а н : «Байтоқты есіктен кірмес бұрын бірауыз с збен тоқтатшы» депті Қадырбайға. Табалдырықтан аттай берген Байтоққа Қадырбай: Осы үйде үлкен-кіші толып отыр, Шай менен қымыз ішіп болып отыр, Байтоқ ақын келгенмен орын бермей, Басыма дәулет құсы қонып отыр! – дейді.
Сонда Байтоқ тоқталмастан: Біреуі бес намаздың бесінде тұр, лгі бір айтқан с зің есімде тұр. Алақандай басыңның бәрі тақыр, Дәулет құсы таз баста несіне отыр? – дегенде, отырған халық шуласып, ақынға орын беріпті.
ҰЛТ ДЕНСАУЛЫҒЫ – ҰЛТ БОЛАШАҒЫ Шерубай ҚҰРМАНБАЙҰЛЫ, филология ғылымының докторы, профессор, ҚР ҰҒА-ның корреспондент-мүшесі ҒАСЫРЛАР ҒАСЫРЛАР
2 №30 (1340) 28 шілде – 3 тамыз 2016 жыл
АНА ТІЛІ АПТА-ШОЛУ А А пта айшықтары пта айшықтары А А
пта айшықтары зірлеген Нұрлан ҚҰМАР 8 (727) 394-41-30 ЕЛБАСЫ
СЕРПІН САПАР
ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС Елбасы Н. .Назарбаев ҚР Премьер-министрі Кәрім Мәсімовті қабылдады. Кездесу барысында К.Мәсімов Мемлекет басшысына ел дамуының негізгі әлеуметтік-экономикалық к рсеткіштері, басты мемлекеттік бағдарламалардың іске асы- рылуы, сондай-ақ Жер реформасы ж ніндегі комиссияның қазіргі қызметі туралы баяндады. Мемлекет басшысы жыл соңына дейін б і р қ а т а р м а ң ы з д ы м і н д е т т е р д і ш е ш у д і қамтамасыз ету қажеттігін атап тті. Бұдан б лек, Елбасы елдің одан әрі индустриялық-инновациялық дамуын қамтамасыз ету және тұрғындардың әл-ауқатын арттыру үшін шаралар қабылдау қажеттігіне назар аударды. Сонымен қатар жуық арада Жер реформасы ж ніндегі комиссияның жұмыс нәтижелерін ұсынуды тапсырды. Елбасы кездесу қорытындысы бойынша бірқатар нақты тапсырма берді. Алматы қаласының әкімі Б.Байбекті қабылдады Қазақстан Президентінің Алматыдағы резиденциясында Мемлекет басшысы Н. .Назарбаев Алматы қаласының әкімі Бауыржан Байбекті қабылдады. Кездесу барысында Б.Байбек Елбасына қаланың әлеуметтік- экономикалық даму қарқыны, маңызды мемлекеттік бағдарламалардың іске асырылуы және алдағы кезеңге арналған жоспарлары туралы баяндады. Мемлекет басшысы қала тұрғындарының әл-ауқатын арттыру үшін тиісті шаралар қабылдау, жаңа жұмыс орындарын ашу, құрылыс жұмыстары мен әлеуметтік маңызды нысандарды ашу ісін кестеге сәйкес жүргізу қажеттігіне назар аударды. Сонымен қатар Елбасы Қазақстан Тәуелсіздігінің 25 жылдығын мерекелеу ж ніндегі іс-шараларға сапалы дайындалып, ткізудің маңыздылығын атап тті. Б.Байбек Елбасының бұған дейін берілген тапсырмаларының орында- лу барысы туралы баяндады. Ардагерге құрмет көрсетілді Елбасы Н. .Назарбаев қоғам қайраткері, Ұлы Отан соғысының ардагері Сұлтан Жиенбаевпен кездесті. Кездесу барысында Мемлекет басшысы С.Жиенбаевқа қоғамдық және этносаралық келісімді орнықтыруға, ел халқының бірлігін нығайтуға қосқан айрықша үлесі үшін Мемлекеттік бейбітшілік және прогресс сыйлығын табыс етті. Қазақстан Президенті С.Жиенбаевқа әскери ерлігі мен елдің дамуы жолындағы аянбай еткен еңбегі үшін алғыс айтып, алған марапатымен құттықтады. Н. .Назарбаев Ұлы Отан соғысының ардагеріне зор денсаулық пен бақыт тіледі. С.Жиенбаев республиканың қалыптасуы мен дамуындағы Қазақстан Президентінің жеке еңбегіне тоқталды және з қызметін жоғары бағалағаны үшін алғыс айтты.
Мемлекет басшысы Қытайдың бірқатар провинциясында к птеген адамның мірін алып кеткен су тасқыны туралы суыт хабарды зор кінішпен қабылдады. Қазақстан Президенті ауыр қайғыға ортақтаса отырып, дүлей апаттан қаза болғандардың туыстары мен жақындарына к ңіл айтты. Бұдан б лек, Н. .Назарбаев су тасқыны салдарын тезірек жойып, зардап шеккендердің тезірек сауығып кетуіне тілектестік білдірді. ҚР Премьер-министрінің бірінші орынбасары Бақытжан Сағынтаев Гомель қаласында қазақстандық-белорус сауда-экономикалық ынтымақтастығы ж ніндегі Үкіметаралық комиссияның 12-ші отырысына қатысты. Белорус делегациясын Премьер-министрдің бірінші орынба- сары Василий Матюшевский бастады. Тараптар мемлекетаралық ынтымақтастық жағдайы мен перспективаларын талқылады. Отырысқа қатысушылар неркәсіп, ауылшаруашылығы, энергетика, ғарыш саласындағы серіктестікті одан әрі нығайту қажеттігін атап тті. Комиссия мүшелері Қазақстан Республикасы мен Беларусь Республи- касы арасындағы ынтымақтастықты дамытудың 2014-2016 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарын жүзеге асыру барысын қарады.
Аталған шараға Қазақстан тарапынан ҚР Қаржы министрі Б.Сұлтанов және ҚР Ұлттық банк т рағасы Д.Ақышев қатысты. Б.Сұлтанов Халықаралық валюта қорының директоры Кристин Лагард- пен екіжақты кездесу ткізді. Сонымен қатар Түркия мен Сингапурдың вице-премьерлерімен және Қытай Қаржы министрі Лоу Цзивэймен кездесулер тті. Кездесулерде қазіргі экономикалық жағдай, сонымен қатар әлемдік экономиканың даму әлеуеті талқыланды. Қазақстанның Мысырдағы Елшісі Берік Арын жаңадан тағайындалған Мысыр Араб Республикасы Жоғарғы конституциялық сотының т рағасы бдел Уахаб Хасанмен кездесті. Кездесу барысында Елші .Хасанға Қазақстан Республикасы Жоғарғы сотының т рағасы Қайрат Мәмидің жауапты қызметке тағайындалуына орай құттықтауын жеткізіп, Қазақстан мен Мысыр арасындағы сот-құқықтық және басқа да салалардағы ынтымақтастықты одан әрі дамытудың жолдары туралы пікір алма- сты. Б.Арын сұхбаттасын еліміздің маңызды ішкі саяси оқиғаларымен таныстыра келе, ҚР Президенті Н. .Назарбаевтың тапсырмасымен Қазақстанда жүзеге асырылудағы Бес институционалдық реформалар шеңберінде атқарылып жатқан құқықтық реформалар, соның ішінде ішкі тәжірибе мен озық халықаралық стандарттар негізінде сот т релігі жүйесін жетілдіру бағытындағы шаралар туралы хабардар етті. Ынтымақтастық жағдайы талқыланды Банктер басқарушылары бас қосты Сот-құқықтық мәселелері сөз болды Нақты тапсырма берді ТҰСАУКЕСЕР ҰЛТ ЖОСПАРЫ:100 НАҚТЫ ҚАДАМ
Елдігімізді шыңдай түсетін кезең Жерді тиімді пайдалана білейік Ал қазір жаппай қамту сипатына ие жаңа жаһандық дағдарыс алаңында тұрға нымызды Елбасы атап к рсетті. Олар: әлемдік нарықтың тұрақсыздығы, әлемнің барлық экономикала- рында да экономикалық сімнің баяулауының байқалуы, мұнайдан түсетін супертабыстардың болмауы, жаһандық экономиканың саяси факторлардың қысымын сезініп, әлемнің тұрақсыз бола түсуі. Бұл жағдай Қазақстанның дағдарысқа қарсы мүмкіндіктерін жасақтауға әкелу қажеттігін алға тартып отыр. Осы кезге дейін Қазақстан з дамуын жоспарлағаны бәрімізге мәлім. Ол «Қазақстан – 2030» Стра тегиясынан бастау алады және «Нұрлы Жол» Мемлекеттік инфрақұрылымдық даму бағдарламасы мен «5 институттық реформаны жүзеге асыру бойынша 100 нақты қадам» Ұлт Жоспарынан одан әрі жалғасын табады. Пар- ламент Ұлт Жоспарын заңнамалық қамтамасыз ету үшін 80-нен астам заң қабылдады. Олар 2016 жылдың 1 қаңтарынан жұмыс істей бастады және з жемісін береді деп сенеміз. Себебі Дүниежүзілік банк пен Азия даму банкі Қазақстан үшін 2016 жылға жоғары экономикалық су қарқынын болжап отыр. Сондай-ақ «Қазақстан – 2050» Стратегиясын жүзеге асыруда, тіпті, жаһандық дағдарыстың теріс ықпалына қарамастан, орасан зор нәтижелерге қол жеткіздік. Біріншіден, Да- вос экономикалық форумының Жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексі к рсеткіші бойынша Қазақстан әлемде 42-ші орынға ие болды. Екіншіден, бизнес үшін барын- ша қолайлы жағдайлар жасайтын елдердің әлемдік рейтингінде Қазақстан 41-ші по- зицияны иеленді. Үшіншіден, Қазақстан Дүниежүзілік сауда ұйымының заңды түрдегі толыққанды мүшесі болды. Қазақстанның ДСҰ-ға туі біздің экспорттаушыларымыз үшін де, экономикамыздың шешуші сектор- ларына келетін шетелдік инвесторлар үшін де жаңа мүмкіндіктер ашатынын Елбасы ерекше атап к рсетті. Біздің дағдарысқа қарсы басты страте- гиямыз үш қарапайым, бірақ маңызды – сім, реформалар, даму ұғымдарымен үндес. Біріншісі – сім, ең алдымен, экономикалық сім. Қазақстанның әлемнің неғұрлым дамыған отыздығына енуін қамтамасыз ететін Атырауда Жер реформасы ж ніндегі комиссия мүшелері жұртшылықпен кездесті. Отырысқа комиссия т рағасы, Премьер-министрдің орынбасары – Ауыл шаруашылығы министрі Асқар Мырзахметов бастаған 25 мүше келді. Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінде ткен кездесу барысында түрлі пікірлер ортаға салынды. Премьер-министрдің орынбасары – Ауыл шар уашылығы министрі Асқар Мырзахметов күн тәртібіне енгізілген үш мәселеге кеңінен тоқталды. Біріншіден, ауылшаруашылық жерлерін қазақстандықтарға беру институтын жетілдіру, яғни жерді ұтымды пайдалануға бақылауды күшейтіп, жерді жалға беру рәсімдерінің ашықтығын, тиімділігін арт- тыру, бір қолға берілетін жерлердің шекті (ең жоғары) м лшерін белгілеу, Қазақстан Республикасының шекаралас аумақтарынан берілетін ауылшаруашылық жерлерін пайдала- ну тәртібін күшейту сынды мәселелер назарға алынды. Екіншіден, елді мекендер маңайынан жергілікті тұрғындарды қажетті жайылымдық жерлермен қамтамасыз ету жүйесін қалып- тастыру. Үшіншіден, мораторий жарияланған екі мәселеге (қазақстандықтарға жекеменшікке және шетелдіктерге жалға беру) байланысты пікір алмасу еді. Алдымен с з алған экономикалық топ- тың жетекшісі Ақылбек Күрішбаев жерді жалға берудің демократиялық шарттары бо- луы қажеттігі ұсыныс ретінде шығарылып отырғанына тоқталды. Оның пікірінше, біріншіден, қазіргі кезде к птеген жағдайда жерді жалға беруді әкімдердің здері ғана шешетіндігі жасырын емес. Бұған қатысты ол жерді жалға беру демократиялық негізде, яғни ашық түрде болуы тиіс деп есептейді. Демек, бұл мәселені тек әкімдердің ғана құзырында қалдырмай, халықтың кілдері кіретін комис- сия шешуі керек. Сондай комиссия құрамына қоғамдық кеңес мүшелері, кәсіпкерлер мен жергілікті зін- зі басқару органдары кілдері кірсе құба-құп. А.Күрішбаев жерді жалға беру ж ніндегі ақпарат қолжетімді емес екенін, он- дай ақпарат 30 күн бұрын БАҚ арқылы ашық түрде жария болуы қажет екенін айтты. Яғни халық қай жерде, қанша к лемде жер аумағы жалға берілетіні туралы хабардар болу керек. Ал комиссияның құқықтық тобының жетекшісі Мұхтар Тайжан кей адамдар тара- пынан здеріне айтылатын сынды орынды Жиынды кітапхана басшысы Үмітхан Мұңалбаева кіріспе с з с йлеп ашты. Кітап авторының отандастары осыдан неше жүз жыл бұрынғы ізімен жүріп ткен автор шығармасының жазылу та- рихына тоқталып, болашақта оның қазақ оқырмандарының рухани олжасына айналғанын қалайтынын жасырмады. Жалпы, Аткинсондардың кітаптары да ана тілімізге аударылса біткен істің бірі болар еді. Н.Фильдинг слайд арқылы залға жинал- ған зиялы қауым кілдерін Т.Аткин сонның туып- скен ортасымен, Қазақ сахарасынан эскиздерін салып әкелген су реттерімен кеңінен таныстырды. Алқалаған әлеумет алдында Аткин- сонның бүгінгі үрім-бұтақтары саналатын Пол Далквист, Белинда Браун, Филиппа Смит, Рауз Уайтхед арқалана с йлеп, ұлы бабаларын ұлықтаған қазақ халқына ағынан жарыла алғыстарын жау дырды. Байыпты басқосуға қатысқан мемлекет және қоғам қайраткері Мырзатай Жолдас- беков, Мемлекет тарихы институтының ди- ректоры Бүркіт Аяған, тарих ғылымының докторы Зиябек Қабылдинов, белгілі жазушы Шәрбану Бейсенова т л та- рихымыздың т рт құбыласын түгендеуге қомақты үлес қосқан Аткинсондардың ерен еңбектері елеп-ескеруге тұрарлық екеніне ерекше екпін түсіре әңгімеледі. жүктеу/скачать 15,35 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|