Бағдарламасы Бағдарламаның мақсаты аутизмі бар баламен байланыс орнату және өзара әрекеттесудің бастапқы формалары

жүктеу/скачать 47,61 Kb. бет 1/4 Дата 10.12.2023 өлшемі 47,61 Kb. #135923 түрі Бағдарламасы

Бұл бет үшін навигация:

• Бағдарламаның мақсаты
• Психологиялық - педагогикалық жұмысты жүргізу шарттары мен талаптары
• Бағдарламаның мазмұны
• Сенсорлық сезімталдығы жоғары және белгілі бір сезімдерден аулақ болатын балаларға арналған тәсіл.
• Психикалық белсенділігі төмен балаларға арналған тәсіл
• Жоғары сезімталдық пен белсенділігі төмен балалармен жұмыс жасаудың үлгі тәсілі
• Күтілетін нәтижелер .
• 4 СӨЖ АСБ бар балаларды оқыту және дамыту бір технологияны не әдісін таңдап, баяндама жасау.

№3 СӨЖ АСБ бар оқушылардың жеке даму бағдарламасын құрастыру Жұмыстың бастапқы кезеңінде аутизм бұзылыстары бар балаларға арналған арнайы дамыту бағдарламасы Бағдарламаның мақсаты - аутизмі бар баламен байланыс орнату және өзара әрекеттесудің бастапқы формалары. Бағдарламаның міндеттері: - баланы психологқа және сабақ жағдайына бейімдеу; - эмоционалды-ойын байланысын, жеке формулаларды, оның мінезіне еліктеу және оның іс-әрекетіне қосылу арқылы өзара әрекеттесу тәсілдерін құру; - ересек адамның еліктеуі мен іс-әрекетін ынталандыру, ересектермен бірлескен іс-әрекеттің алғышарттарын қалыптастыру; - сенсорлық және эмоционалды ыңғайсыздықты жұмсарту; - психофизикалық тонустың жоғарылауы, психикалық сарқылу мен қанықтылықтың төмендеуі; - проблемалық мінез-құлықты азайту немесе жеңу. Психологиялық-педагогикалық жұмысты жүргізу шарттары мен талаптары: - шартты түрде тиісті жабдығы бар аймақтарға бөлінген үлкен бөлме (кемінде 20 ш.м). Бөлмеде баланың назарын аударатын немесе алаңдататын ештеңе болмауы керек, қажет болған жағдайда алынып тасталуы мүмкін арнай таңдалған заттар мен ойыншықтардан басқа; - балаға ұнайтын жұптасқан заттар мен ойыншықтардың болуы; - сабақта ата аналардың болуы қажет. Біріншіден, ата-аналар үйде балалармен қалай айналысуын білуі үшін, екіншіден, егер қажет болса, балаға қолдау көрсету және қажет болған жағдайда психологқа көмек көрсету. Бағдарламаның мазмұны Жұмыстың бірінші кезеңі. Бұл кезеңде модельдеу стратегиясы немесе әдісі қолданылады. Стратегияның мәні-баланың ересек мінез-құлқына тікелей еліктеу. Оның барлық қимылдарын, қалыптарын, заттармен әрекеттерін, бет-әлпетін, эмоциялық реакцияларын мүмкіндігінше дәл қайталау керек. Баланың іс-әрекетін бұзбау, алаңдатпау және оның назарын аудармау маңызды. Психолог тыныш, балаға көлеңке болып еріп, оның барлық әрекеттерін еліктейді. Баланың жанында одан10 см қашықтықта қозғалу керек және баланың барлық әрекеттерін оның артынан синхронды түрде орындау керек, сол қарқынмен әне қозғалыс ырғағымен, тыныс алуын синхрондауға дейін. Егер бала шеңбер бойымен жүгірсе, онда ересек адам шеңбер бойымен жүгіреді, егер ол артқа серпілсе, сол ырғақта серпіледі; бала отырады және бір нүктеге тоқтамай қарайды, ересек адам да отырады және сол нүктеге қарайды. Ерекшелік бұл балаға қауіп төндіретін әрекеттер (шкафқа, терезеге көтерілуге, секіруде және т.б). мұндай жағдайларда психолог еліктеуді тоқтатады және баланың назарын басқа әрекетке ауыстыруға тырысады. Сондай-ақ, баланың барлық әрекеттері заттармен және әрекеттермен еліктеледі. Егер бала машинаны алға-артқа домалатса, онда психолог екінші машинаны пайдаланып, оны да домалатады. Егер бала ересек адамнан затты алуға тырысса, онда ол бір уақытта баланың екінші қолынан жұптасқан затты алады. Мұндай "күрес" баланы өздігінен басқа әрекетке ауыстырғанға дейін бірнеше минутқа созылуы мүмкін. Дегенмен, баланы проблемалық мінез-құлыққа жеткізбеу керек. Сіз ойыншықтарды 2-3 рет таңдауға еліктей аласыз, содан кейін онсыз еліктей аласыз, өйткені ол сіздің қолыңызда. Жұмыстың басында еліктеу тек баланың әрекеттері мен қимылдарына қолданылады, ал баланың дыбыстары мен сөздеріне еліктемейді. Бұл баламен жұмсақ қарым-қатынас режиміне байланысты, өйткені ересек адамның шағылысқан дыбыстары мен сөздері баланың мазасыздығын тудыруы мүмкін. Егер біз баланың қарқынын ұстануға, көбейтуге қиын немесе тез болатын кез-келген қозғалысты немесе әрекетті орындауға уақыт болмаса, онда сіз оны өткізіп жіберіп, бала жасаған келесі қозғалыстарға ауыса аласыз. Егер бала негізінен "перифериялық көруді" қолданса және тікелей көрнекі байланыс болмаса, онда психолог баланың жағында орналасады, сондықтан олардың арасындағы қашықтық 5-8 сантиметрден аспайды. Егер балада "туннельдік көру" болса және ол тек неоның алдында тұрғанын көреді, содан кейін психолог баланың алдында, қолының ұзындығында бетпе-бет тұруы керек, осылайша сіз бала мен ересек адамның арасында түрлі затты орналастыра аласыз. Еліктеу кезінде қолданылатын түрлі заттар. Бұл жағдайда баланың көзіне тікелей қарамау өте маңызды, оның маңдайына не иегіне қарау керек. Алғашқы сабақтар кезінде еліктеудің ұзақтығы -15 минут және бала тыныш, белсенді және ересек адамның әрекеттері мен мінез-құлқына қызығушылықпен жауап берген жағдайда біртіндеп 20-30 минутқа дейін артады. Еліктеуден кейін сіз баланы осы уақытта қалаған нәрсесімен айналысуға мүмкіндік бере отырып, қалдыра аласыз. Ата-аналармен еліктеу кезінде баланың реакциялары мен мінез-құлқының ерекшеліктерін талқылау, оларды ата-аналармен үйде орындау кезінде байқағандармен салыстыру, оларды қызықтыратын сұрақтарға жауап беру, үй тапсырмасын түсіндіру. Ата-аналармен әңгімелесу барысында баланың мінез-құлқын, оның еліктеуді тоқтатуға реакциясын байқау өте маңызды. 4-8 саб ақтан кейін балалардың мінез-құлқына еліктеуге және оны тоқтатуға әртүрлі реакцияларын күтуге болады. Сенсорлық сезімталдығы жоғары және белгілі бір сезімдерден аулақ болатын балаларға арналған тәсіл. Аутизмі бар балаларда белгілі бір немесе сенсорлық жүйеде әртүрлі сезімталдық шегі болуы мүмкін, бұл аздап ыңғайсыздықтан ауырсынатын және төзбейтін сезімдерге дейін жағымсыз сезімдердің пайда болуына әкеледі, сәйкесінше – болдырмау немесе наразылық мінез-құлқы. Алайда, бұл балалар үшін сенсорлық сезімдерге бөлену өте маңызды, өйткені оларды қабылдау сыртқы ортаның сенсорлық ынталандыруларына бейімделу және сезімталдық шегін қалыпқа келтіру үшін қажет, бұл өз кезегінде баланың қозу, белсенділік және өзін-өзі реттеудің дұрыс деңгейіне жетуге көмектеседі. Сондықтан осы балалармен жұмыс жасау кезінде сенсорлық ойындарды қолдану керек, бірақ жұмсақ режимде: абайлап, біртіндеп, аз мөлшерде балаға сенсорлық тәжірибе мен оны өңдеуге мүмкіндік береміз. Жоғарыда көрсетілген жаттығулар мен ойындарды қолдану ұсынылады, бірақ олардың таңдауы баланың жеке қабілеттерімен анықталады. Алдымен бір баланың тыныш немесе қуанышпен қабылдайтын ойындарын немесе жаттығуларын ұсынамыз. Содан кейін біз ойындарды басқа сенсорлық негізде ұсынамыз, бірақ шектеулі көлемде, қысқа уақыт ішінде балаға мұқият әсер етіп, жарақат алудан аулақ болып, сенсорлық жүктеме мен жаттығу уақытын біртіндеп арттырамыз. Егер ол бас тартса, баланы белгілі бір әрекеттерді орындауға мәжбүрлемеу керек. Назарын аударуға тырысыңыз және оны белгілі бір ойынға қызықтырыңыз. Психикалық белсенділігі төмен балаларға арналған тәсіл: Жоғарыда айтылғандай, бұл балалар аутизмнің бұзылуы ауырлығына және радикалды қорғаныс әдістерін қолдануға байланысты қоршаған ортаның сенсорлық әсерін іс жүзінде қабылдамайды, бұл оларды қалпына келтіру мүмкіндігін айтарлықтай шектейді. Мұндай балаларға сенсорлық белсенділіктердің әр түрлері қажет, өйткені сенсорлық сезімдерді дамыту балалардың психикалық дамуының алғашқы және өте маңызды кезеңнің бірі болып табылады. Баланың сенсорлық жүйесіне әсер етудің келесі түрлері ұсынылады: - жүру, жүгіру, өрмелеу немесе отыру кезінде салмақты кеудешелерді, белдіктерді кию; - дененің, қолдың және аяқтың жекелеген бөліктерін тығыз таңу; Бала бұл күйде қалағанша бола алады, бірақ бұлшық етін қолдана отырып, өзін босату керек. Қажет болған жағдайда көмек көрсетеміз. Жоғары сезімталдық пен белсенділігі төмен балалармен жұмыс жасаудың үлгі тәсілі: Егер бала мазасыздық танытса, тербелістерді баяулатамыз, қорқыныш пен наразылық көріністерінде тербелістерін тоқтатамыз. Баладан қысқа уақытқа кетіп, оның реакциясын байқаймыз. Бала үшін кідіріс қажет, біріншіден, ол алған сезімдерін өңдей алады, екіншіден, бұл сезімдер сізбен байланысты және сіз жағымды сезімдер көзі болып табыласыз. Баланың ересек адамға кез-келген қарым-қатынасы кезінде біз байланыс жасаймыз және оны қайтадан тербеліске саламыз. Сенсорлық ойындарда балалармен психологиялық жұмыстың барлық тәсілін қолданған кезде, шамадан тыс, алаңдаушылық, қорқыныш жағдайларын болдырмау, баланың белсенділігінің оңтайлы деңгейін бақылау маңызды. Сенсорлық шамадан тыс жүктеме бірден байқалмауы мүмкін және бала мұндай әрекетті ұнатса да пайда болады. Ол келесі белгілер түрінде көрінуі мүмкін: көз қарашығының кеңейуі; алақанның терлеуі; тыныс алу ырғағының өзгеруі; беттің бозаруы не қызаруы. Бала қатты толқыса, ойын қарқынын бәсеңдетіңіз, баяу сөйлеңіз. Селқос, жалқау бала үшін жігерлі және жылдам қимылдарды, қатты дауысты, жанды және жансыз эмоцияларды, күшті құшақтар мен қысуларды қолданыңыз. Жұмыстың осы кезеңінде келесі құрылым немесе сабақ жоспары қолданылады. Бірінші сабақтарда (1-7) – баланың іс-әрекетін бақылау және оған қосылу -15 мин; - сенсорлық ойындар -10 мин; - эмоцианалды ойындар -10мин. Келесі 8-12 сабақтарда келесі жоспар қолданылады: -баланың іс–әрекетіне қосылу, жаңа әрекеттерді енгізу-10 минут; - сенсорлық ойындар -10мин; - эмоционалды ойындар-5мин. – баламен кеңейтілген ойынды бірге ойнау – 10 мин. Күтілетін нәтижелер. Бала үнемі шектеулі: - ересек адамды бақылайды, оған және онымен бірлескен әрекеттерге оң және эмоцианалды түрде жауап береді; - белгілі бір құралдарды қолдана отырып байланыс орнатады; - ересек адамға еліктейді; - ересектердің жеке қимылдары мен сөздерін кем дегенде қысқа және шектеулі түсінеді. №4 СӨЖ АСБ бар балаларды оқыту және дамыту бір технологияны не әдісін таңдап, баяндама жасау. жүктеу/скачать 47,61 Kb. Достарыңызбен бөлісу: