Әдебиетінің классигі, ақын, қоғам қайраткері, академик Сабит Мұқановтың әдеби

Билет №9
-10 
1.Сәбит Мұқанов музейі.
Қазақ
әдебиетінің классигі, ақын, қоғам қайраткері, академик Сабит Мұқановтың әдеби
-
мемориалдық мұражай үйі Жамбыл ауданы Сабит ауылында орналасқан.
Сабит аулындағы мұражай Сабит Мұқановтың ағасының үйінде орналасқан. Осы ауыл көпесінің 
ағаштан салынған үйін Благовещенка ауылында С. Мұқанов өзі сатып алып, оны 1958 жылы Сабит 
ауылына апарылған.1959 жылы бұл үй құрастырылған, оған Сабит Мұқанов пен оның немере 
ағасы Ш. Мұстафин қатысқан.
Мұражай қарағай бөренелерінен жасалған бірқабатты ағаштан салынған ғимарат болып 
табылады. Оның ауданы 180 шаршы метр, ол 5 бөлмеден тұрады: жатын бөлме, қонақ үй, зал, ас 
үй, ауыз үй. Мекен территориясында 247 шаршы метрді құрайтын саябақ бар, онда жаз күркесі 
орналасқан. 1990 жылы осы үйде мемориалдық мұражай аышлды, оның экспозициясы қазақтың 
атақты жазушысының өмірі мен шығармашылығын баяндайды.
Сабит ауылындағы мемориалдық мұражайдың экспонаттар топтамасы қазақ жазушының өмірінің 
негізгі елеулі кезеңдерін баяндайды: бөлмелерде жазушының жеке заттары, қолжазбалары және 
кітаптары қойылған. Мұражай қорларында жазушының әдеби қызметіне қатысты бірегей 
құжаттары сақталып жатыр. Мұражай қызметкерлері мұражай ішінде қазақтың 
қонақжайлығының атмосферасын сақтай алды, үй ішінде ұлттық ерекшеліктері, үй жайлылығы 
және жылы леп есетіндей сезінеді. 
Экспозиция мемориалдық мұражайдың типі бойынша салынған, ол жазушының шығармашылық 
мұрасы, қолжазбалары, кітаптары және жеке заттары орналасқан жазушының кабинетін, жатын 
бөлмені, залды қамтиды. Осыдан басқа мұражайда өлкенің этнографиясы мен тарихына арналған 
экспозиция бар. Бүгінгі күнде экспонаттардың жалпы саны 364 сақтау бірлігін құрайды, олардың 
барлығы мұражай залдарында қойылған және келушілер үшін қолжетімді.
2010 жылы С. Мұқановтың туған күнінен 110
-
жылдығына орай мемориалдық мұражайда 
мұражайлық ісіне қойылған қазіргі талаптарды есепке алғанда жаңа экспозиция бойынша үлкен 
жұмыс жүргізілген, залдарында атақты жазушының өмірі мен шығармашылығына арналған жаңа 
стендтер мен бірегей экспонаттар пайда болды.
2.
Музей экспонаттарының ерекшеліктері.
Музей –
мәдени дәстүрлер көрінісі, ғасырларды бір
‑
біріне жалғап тұрған тарихи естеліктердің 
ордасы. Ал осы сипаты мен мәнін ашатын рөл –
көне жәдігерлер еншісінде. Алайда жәдігерді 
көріп, онымен танысуда сол жәдігердің мәні мен мазмұнын ашатын, көрерменнің 
қызығушылығын тудыратын ақпарат беру аса маңызды. Міне, осы бағытта музей қызметкеріне 
түсетін жауапкершілік орасан.
Жалпы, музейлердің межелеген мақсат
‑
міндеттері өзгерген жоқ, алайда жедел қарқынмен
өз 
дамуын жалғастырып келе жатқан уақыт музейге келушілерге қызмет көрсету қызметін жаңаша 
қарқында дамытуды міндеттеуде. Ол экспонатты таныстырудан бастап, экспонат туралы 
мәліметтердің танымды
‑
ақпараттық мазмұнын, тарихи құндылығы мен өзіндік ерекшелігін, бастау 
кезеңі мен бүгінгі өзгерістерін және тағы басқа аспектілерді қамтиды. Осы ақпараттық мазмұнды 
жан
‑
жақты зерттеп, заманауи мәліметтермен толықтырып отыру, ғылыми негіздеме, арнайы 
танымдық
‑
мазмұндық шаралар өткізу –
ғылыми қызметкерге жүктелетін жауапкершілік.
Көне жәдігерді алғаш жинақтау барысында оның құндылық сипаты үш бағытта айқын көрінеді: 
мәдени, дүниетанымдық, діни. Ал музейге келіп, жәдігер ретінде басталған уақыттан бастап 
ғылыми
‑
зерттеу нысанына айналып, төртінші сиаптын айқындайды, адамзат баласына жаңа 

қызметін
бастайды. Музейдегі зерттеу жұмысының өзіндік ерекшеліктері мен уақыт өлшемі де 
әрқилы. Көне жәдігер бір зерттеліп, сонымен тоқтап қалатын дүние емес. Ол уақыт өткен сайын 
тың сипатын аша түседі, демек қайта айналып зерттеп, тың мәліметтермен толықтырып отыру 
маңызды.
Экспозиция құру тақырып пен идеяны анықтаудан басталады. Келушілерге авторлардың нақты не 
айтқысы келетіні түсінікті болуы керек. Келесі қадам –
құрылымдау.
Бұл процесс экспозицияны оқиғалар мен құбылыстарды байланыстыратын бірнеше ішкі 
тақырыптарға бөлуден тұрады.
Тақырыптық құрылымды әзірлеу келушілерге көрмеде ұсынылған кезеңнің жекелеген 
кезеңдерімен танысуға мүмкіндік береді. Оның қалыптасуы екі принцип бойынша жүзеге 
асырылады: хронологиялық және проблемалық.
3. 
Музеи формировались как многофункциональные, но противоречивые по самой своей природе 
учреждения. Архив должен прежде всего и во что бы то ни стало хранить. А музей должен и 
хранить, и демонстрировать. Но одна задача порой противоречит другой. Сколько посетителей 
может принять дом
-
музей, расположенный в деревянном особняке конца XIX в., чтобы не 
нарушился температурно
-
влажностный режим и выдержали хрупкие, изначально не 
рассчитанные на многотысячные посещения конструкции? Понятно, что в целях
сохранности 
объекта посетителей не должно быть много. Но музейные работники часто нарушают нормативы, 
идя навстречу желанию общества ознакомиться с мемориальным объектом.
Главное отличие музейного предмета от архивного документа совсем не в том, что в одном 
случае –
это вещь, а в другом –
текст. Принципиальное различие заключается в том, что большая