Жармаганбетова Жайна 1 курс физика педагогика мамандығы 101 группа
жүктеу/скачать 29,33 Kb.
|
|
Жармаганбетова Жайна 1 курс физика педагогика мамандығы 101 группа БАЯНДАМА 1.Мәдениет типологиясы: мәдениет типі түсінігі, мәдениеттердің тарихи типологиясы, сызықтық және жергілікті ыңғай құрылымдары. Мәдениет ұғымына көптеген аңықтамалар бар.Олардың барлығы мәдениеттің не білдіретінің, нені зерттейтінін айтады. Жалпы мәдениетке келетін болсақ, мәдениет- ол адамның өзің ұстауы, қоршаған ортамен қарым-қатынасы және өте күрделі жүйе болып келеді. Ал мәдениет типі дегеніміз ежелгі грек тілінен үлгі, пішін, модель, яғни мәдениеттің түрлері, үлгілері, модельдері туралы білім болып табылады. Осы мәдениет типтерін түсіндіретін және реттеу мақсатында мәдениет типологиясы қолданылады. Әсіресе, бір біріне ұқсамайтын, көп түрлі құбылыстармен істес болатын ілімдерде қолданылады. Жалпы алғанда мәдениеттер типіне келетің болсақ әлемдік мәдениет екі типке бөлінеді біріншіден шығыс мәдениетті,батыс мәдениетті.Мәдениеттердің тарихи типологиясына қатысты Н.Я. Данилевский «мәдени- тарихи типтер» ілімін құрастырды. Н.Я. Данилевский төрт түбегейлі әрекет түрлерін атап өтеді:Ол, біріншіден, өзінің құдайға қатынасын қамтитын діни әрекетті бөліп көрсетеді.Екінші түрі- бұл, Н.Я. Данилевскийдің өзінің айтуы бойынша, адамның сыртқы дүниеге қатынасын қамтитын және теориялық- ғылыми, эстетикалық- көркем, техникалық өнеркәсіптік формаларда жүзеге асатын мәдени әрекеттің өзі.Н.Я. Данилевский бөліп көрсеткен дербес әрекеттің үшінші түрі – бұл өзіне қалай ішкі, солай сыртқы сан- сатты енгізетін саяси әрекет.Ақырында әрекеттің төртінші дербес түрі – нәтижесінде белгілі бір экономикалық қатынастар мен жүйелер құрастырылатын экономикалық әрекет. Н.Я. Данилевский «Ресей және Еуропа» атты шығармасында тарихта 13 мәдени типтің болғанын атап өтеді. Осы тарихи-мәдени типтердің арасынан біз түркі халықтарын таба алмаймыз. О. Шпенглер сияқты Н. Данилевский де «Орталық Азия халықтары варварлық сатыдан шыға алмады» деген еуроорталыктық көзқарас шеңберінде қалып қойған. 2.Мәдениет тілі белгілер жүйесі ретінде. Мәдениет тілі семиотикалық жүйе ретінде. Мәдениет тілі деп адамның жест көрсетуі, сурет салуы, рәміздер және әртүрлі таңбалар жиынның айтады. Ал осыны терінірек зерттейтін-семиотика. Семиотика таңба мен белгілерді зерттейді.Семиотика деген таңбаның тарихын, қандай мақсатпен салынғанын көрсетеді.Семиотика ғылым саласын қазіргі таңда – лингвистикада, математикада,әдебиетте, сәулет өнерінде, көркем суретте,пәтерді жобалауда қолданылады. . Оның негізін ХІХ ғ. американ философы және логикі Ч.Пирс пен швейцарлық филолог пен антрополог Ф. Де Соссюром салды. "Таңбалар жайындағы ғылым" ретінде Семиотиканың алғашқы негізгі ұстанымдары табиғи тілді байкауға байланысты Ч. С. Прис пен Ф. де Соссюрдің еңбектерінде айтылған. "Семиотика" термині алғашкы кезде формалды логика-математика саласы үшін қолданылған, ал оның заттық-мазмұндық жағы Еуропа дәстүрі бойынша семасиология деп аталған, кейін бұл екі термин синоним ретінде қолданылатын болды. Семиотиканың көлемді объектілерінің ішінде неғұрлым ортақ сипат тіл мен көркем әдебиеттің арасында айқын байкалады. Сол себепті тіл мен әдебиет Семиотикасы гуманитарлық Семиотика сының өзегі болып табылады. Семиотиканың тағы бір саласы формалды логикаматематика деп аталады. Ғылыми еңбектерде Семиотиканың үш денгейде жіктелетіні көрсетілген:Таңбалар арасындағы, сөз тізбегіндегі қарым-қатынасты білдіретін синтактика;Таңба мен сол арқылы белгіленген заттың арасындағы қарым-қатынасты білдіретін семантика;Таңба мен оны пайдаланушылардың арасындағы қарым-қатынасты білдіретін прагматика.Семиотика үш топқа бөлінген: Бірінші топ таңбалық – иконы. Бұл таңба мен таңбалық объект арақатынасы. Мысалы: «портрет» нақты адамды бейнелеу.Екіншісі таңбалық – индексы.Кеңістік пен уақыт аралығындағы таңба мен белгіленетін объект. Оған мысал келтірер болсақ: «түтін» оттың белгісі, «жол көрсеткіштер».Үшінші топ таңбалық – символ. Таңба мен объектің арасындағы конвенционалды келісім. Бұл таңбалық –символға келісім, салт – дәстүр немесе жай ғана жатады.Мәдениет семиотикасы туралы сөз қозғағанда біз мәдениеттің таңбалық сипатын , мәні мен ақпарат беруші жүйесін айтамыз . Бір мәдениетті түсіну дегеніміз - оның семиотикасын түсіну , оның таңбалық сипаттагы құпияларын ашып оқу. Семиотика нақты тарихи жайттардан бөлек таңбаларды зерттемейді. Мәдениет семиотикасы туралы айту- мәдениет туралы белгілі жүйе ретінде айту, ал кез келген мәдени құбылыстарды ақпарат пен мағына беретін мәтін ретінде қарастыру. Қандай да бір мәдениетті түсіну-оның семиотикасын түсіну, онда қолданылатын белгілердің мәнін анықтай білу және олардан жасалған мәтіндерді ашу. Мәдениеттанудағы "мәтін" сөзі тек жазбаша хабарлама ғана емес, кез келген объект – өнер туындысы, зат, әдет - ғұрып және т.б. - ақпарат тасымалдаушы ретінде қарастырылады. Әрбір адамға оның туған мәдениетінің семиотикасы түсінікті. Басқаның мәдениетіне келер болсақ, үлкен күш-жігер салып, туған мәдениетін түсінетін деңгейге жету қиын. Кез келген мәдениеттің тілі ерекше және бірегей. Бірақ барлық мәдениеттерде белгілер мен таңбалық жүйелердің бірдей түрлері қолданылады. Сондықтан оларды кез келген мәдениетті түсіну үшін білу қажет. 3. Мәдениеттің семиотикалық концепциялары: Ф. Соссюр, Ю.Лотман, Э. Кассирер, О. Сулейменов. Белгілі француз ойшылы Леви-Стросстың «ХХІ ғасыр – гуманитарлық ғылымның ғасыры болады, әйтпесе ол мүлде болмайды» дегені бар. Ал Тарту-Мәскеу семиотикалық мектебінің негізін қалаушы Юрий Лотман болса, «Адамзаттың зияткерлік тарихы – адам жады үшін күрес» дей келе, бұл мәселеге одан да кеңірек қарайды.Лотман мәдениет және тіл, мәдениет және мәтін, мәдениет және тарих, мәдениет және ақпарат, мәдениет және мәтін функциясы, мәтін мен тарих, мәтіннің тарихи заңдылықтары деген күрделі қарым-қатынас тарды арнайы қарастырып, олардың түп негізін қозғайды. «Таңбалар негізі туралы ілім» кітабындағы «Таңбаның табиғаты» бөлімінде Моррис айтады: «Таңба қызметін атқаратын процессті семиозисдеп атар едім. Таңба белгіленген ойды емес, белгілі бір құпияны жасырадыол құпия салт – дәстүр немесе астарлы оймен байланысты болады. Демектаңба мен белгі белгілі бір нәрсеге емес белгілі бір мақсатта жасалады».Моррис таңбалардың мағынасын зерттей отырып таңбаның белгілену қарай бес типін бөледі: 1) таңба – идентификаторы («қайда?» деген сұраққа жауап беретін таңбалар) 2) таңба – десигнатор («не?» деген сұраққа жауап беретін таңбалар) 3) бағалаушы таңбалар немесе аппрайзер - таңбалар («не себепті?» деген сұраққа жауап беретін таңбалар) 4) прескиптивті («қалай?» деген сұраққа жауап береді); 5) формальды немесе таңба систематизациясы. Морристің айтуына қарасақ дүниеге келгеннен бастап, қайтыс болғанша адам таңбалардың ортасында өмір сүреді. Таңбасыз адам өмірі мағынасыз болады және де таңба адам мінезінің қалыптасуына әсер ететін семиотика адам өмірімен, ғылым саласында маңызды.1975 ж. О.Сүлейменовтің «АзиЯ» кітабі жарық көрді. Кітап түркі және славян халықтарының ежелгі жазба ескерткіштеріне арналған. Тым-тым арғы, есте жоқ ескі замандағы ұлт пен ұлыстардың тілі, ғұрып-әдеті сөз болған бұл кітапті кейінгі зерттеушілердің тамаша қолғанаты, оқушылардың, қызығушылардың сүйп оқыр ғылымнамасы деуге болады. Әсіресе кітаптың Шумернама бөлімі оқырманды тың да, тілсім қиялдарға бастайды. Кітаптың соңы 1001 сөз атты этимологиялық сөздікке ұласып, бұрыңғыдан кемелдене түсті.«1001 сөз» жазу мен таңбаның тарихы туралы шығарма, кітап әрқилы мәдениеттің кездейсоқ, жеке дара пайда болмастан бір-біріне тығыз байланыса отырып туылатынын, дамитынын осы 1001 сөзді дәйек ете отырып дәлелдеуге тырысады. Әрбір халықтың рухани мәдениетін аксиологиялық талдау оның этностық бірлік ретіндегі өмірінің ерекшеліктерін түсінуге мүмкіндік береді. Мысалы, дана халқымыздың нанның қиқымын жеген бала бай болады, нанды бiр қолымен үзбейдi, нан үстiне зат қоймайды, нанды басуға болмайды, нанды дастарқанға теріс қарата төңкеріп қоюға болмайды, нанды затпен шаншып жеуге болмайды деген сияқты толып жатқан ұстанымдары бар. Бұл ұстанымның ұрпақты ұқыптылыққа тәрбиелейтін маңызы өз алдына, көшпелі ортада «нан табудың» үлкен еңбекпен болатындығын, «Ас – адамның арқауы» деп тамақтың, әсіресе нанның қадір қасиетін ұғындыруға рәсімделген көрінісі болса керек. Салт-дәстүр дегеніміз адам қажеттілігін өтейтін барлық материалдық, әлеуметтік және рухани құндылықтардың тоғысы. 4. Мәдени кеңістік құрылымы: парадигмалар, мәдениеттің бет-бейнесі, мәдени сценарийлер. Мәдени кеңістік-бұл бір-бірімен араласатын және өзара әрекеттесетін көптеген мәдени құбылыстардан құралған кеңстік. .Мәдени кеңістіктің физикалық кеңістікке ұқсастығын жалғастыра отырып, біз ондағы үш өлшемді бөліп көрсетеміз - әлеуметтік ақпараттағы мағыналардың негізгі түрлеріне сәйкес. Мағыналардың бұл түрлері:1) білім,2) құндылықтар,3) реттеушілер. Мәдени әлемнің құрамында, әдетте, оның маңызды бөлігі ретінде рухани мәдениет саласы бөлінеді. Бұл сала дін, өнер, философия сияқты мәдени нысандарды қамтиды. Рухани мәдениеттің барлық түрлеріне тән қасиет-бұл білім мен құндылықтардың үйлесімі. Бұл рухани мәдениетте реттеуші парадигмалар жоқ дегенді білдірмейді. Бірақ рухани мәдениет саласындағы шығармашылық қызметтің түпкі мақсаты білім мен құндылықтар екенін байқау қиын емес, ал реттеушілер негізінен рухани құндылықтарды құрудың құралдары (әдістері, әдістері) ретінде әрекет ететін көмекші рөл атқарады. Сол сияқты, мәдени кеңістікте адамдардың әлеуметтік қатынастарын, олардың қоғамдағы өзара әрекеттесуін анықтайтын мәдениет формаларының жиынтығы ерекшеленеді. Бұған моральдық, құқықтық, саяси мәдениет жатады. Мәдениеттің бұл формаларында әлеуметтік құндылықтар мен идеалдар, сондай-ақ оларға деген ұмтылысқа негізделген мінез-құлықтың жалпы реттелуі жазылады. Мұндай формалардың жиынтығы әлеуметтік қатынастар мәдениетінің саласын, немесе, қысқаша, әлеуметтік мәдениетті құрайды. Әрине, әлеуметтік мәдениетте білімсіз жасауға болмайды. Алайда, Білім мұнда адамдардың қоғамдағы мінез-құлқының принциптері мен нормаларын, олардың бірге өмір сүруін, өзара әрекеттесуі мен қызметін дамыту құралы ретінде ғана әрекет етеді. Әлеуметтік мәдениеттің негізгі мазмұны-реттеушілер, құндылықтар мен идеалдар. Олар мәдениет қалыптасатын және өмір сүретін өзара қиылысатын жазықтықтарды құрайды. (Парадигмалар — бұл мәдени құбылыстардың семантикалық мазмұнын ұйымдастыруды анықтайтын типтік, "орнату" құрылымдары).Үш негізгі парадигмаға сәйкес олардың қиылысында мәдениеттің 3 негізгі саласы қалыптасады:рухани мәдениет (құндылық-танымдық парадигмаға сәйкес келеді)технологиялық (материалдық-техникалық) Мәдениет (когнитивті-реттеуші парадигмаға сәйкес келеді);әлеуметтік мәдениет (құндылық-реттеуші парадигмаға сәйкес келеді). Мәдени әлемнің құрамында, әдетте, оның маңызды бөлігі ретінде рухани мәдениет саласы бөлінеді. Бұл сала дін, өнер, философия сияқты мәдени нысандарды қамтиды. Рухани мәдениет білім мен құндылықтарға бағытталған мәдени формаларды қамтиды. Рухани мәдениет-мәдени кеңістіктің "когнитивті-құндылық бет-бейнесі".Сол сияқты, мәдени кеңістікте адамдардың әлеуметтік қатынастарын, олардың қоғамдағы өзара әрекеттесуін анықтайтын мәдениет формаларының жиынтығы ерекшеленеді. Бұған моральдық, құқықтық, саяси мәдениет жатады. Мәдениеттің бұл формаларында әлеуметтік құндылықтар мен идеалдар, сондай-ақ оларға деген ұмтылысқа негізделген мінез-құлықтың жалпы реттелуі жазылады. Мұндай формалардың жиынтығы әлеуметтік мәдениет саласын құрайды. Әлеуметтік мәдениеттің негізгі мазмұны-реттеушілер, құндылықтар мен идеалдар.Мәдениет адамдардың өмірін бағдарламалайды және оның әлеуметтендірілген (әлеуметтік жағдайларға бейімделген) тәсілдерін анықтайды. Әрбір жеке тұлға өмір сүреді және әрекет етеді, өзінің жеке өмірі мен қызметін әлеуметтік жағдайлармен және жеке тұлғаның мәдени көзқарастарымен анықталатын бағдарламалар бойынша құрады. Біз бағдарламалардың осы түрін сценарийлер деп атаймыз. Сценарий-бұл белгілі бір әлеуметтік-мәдени контексте орналастырылған жеке тұлғаның іс-қимыл жоспары. Бұл түсініксіз, индикативті болуы мүмкін. Сценарийлер біздің кәсіби қызметімізді, бос уақытты, достық немесе махаббат қатынастарын, отбасылық өмірді алдын-ала анықтайды. Олар жеке тұлғаның нақты өмірінде нақтыланған және оның жеке қасиеттеріне байланысты. Әрбір мәдени сценарий, бір жағынан, адамның іс-әрекетінің әлеуметтік өмір жағдайларына сәйкестігін, олардың мүмкін болатын табыстылығын қамтамасыз етеді. Дәстүрге сүйене отырып, ол адамдардың мінез-құлқын басқаларға түсінікті және болжамды етеді. Бірақ, екінші жағынан, мәдени сценарий шеңбері адамдардың ойлауын стандарттайды және бұл оларды анықтамалық мәдени сценарийлерде қарастырылмаған өмірлік жағдайларға тап болған кезде шатастыруы мүмкін. Оның дамуының жаңа жолдарын белгілейтін мәдениетті жасаушылар көбінесе мәдениет белгілеген сценарийлерден алшақтап, бұрын белгісіз болған қызметтің өзіндік сюжеттерін табады. Конгнитивті парадигмалар: Күнделікті білім-күнделікті өмір, күнделікті өмір саласында; қарапайым шындықтар, күнделікті тәжірибенің қайнар көзі, жалпы мағынасы бар. Мистикалық наным-сенімдер, түсініксіз, табиғаттан тыс және аса ақылды күштердің, құбылыстардың және білім көздерінің бар екеніне сенуге негізделген білім. Білімнің рационалды формалары-тәжірибе мен ақылға негізделген; рационалды, логикалық ойлаудың көмегімен құрылады, тұтас жүйелерді (тұжырымдамалар, теориялар) құрайды. Ең егжей-тегжейлі түрде олар философия мен ғылымда өнер көрсетеді. Құндылық парадигмалары: Соңғы құндылықтар. Аспаптық құндылықтар. Туынды мәндер.Құндылық парадигмаларының екі түрі немесе деңгейі: Күнделікті өмірдің аксиологиясы-күнделікті сананың деңгейі, күнделікті өмірдің құндылықтары. Идеология — қоғам дамуының міндеттерін анықтайтын әлеуметтік құндылықтар мен идеалдар. 5. Ежелгі әлемнің техникалық жетістіктерінің негізгі ескерткіштері. Көшпелілік (номадизм) мәдениет типі ретінде. Көшпелілік деген не? Оның мәдениетпен байланысы неде? Қазақ халқының көшпелілік мәдениеті қандай болған? Оның отырықшы мәдениеттен айырмашылығы неде? Міне,түп-сананы ойға салатын,толғандыратын сұрақтарға жауап бере отырып мен өз ойымды жеткізсем деймін. Қазақ халқының әр азаматы мен азаматшасының өз бойына сіңдірген,қанында қайнап тұрған өр-рухты,теңдессіз мәдениеті күні бүгінге дейін заманнан қалмаған.Оның әр кезеңі бізге тарих,бізге үлгі.Сонау ерте заманда қазақ халқымыздың өмір сүру кезеңі көшпенділіктен бастау алған.Жалпы көшпелілердің мәдени ерекшелігі жоқ,мәдениеті болмаған,олар жабайы өмір сүрген деген өте қате пікір.Себебі,көшпелілер мәдениетінің өз даму ерекшеліктері бар.Ол тіршілік қарекетінің,тұрмысының ерекшелігінен,көші-қонжерлерініңмәденидәстүрінен дамиды деп білемін. Жыл,он екі ай-қыс,көктем,жыз,күз дейтін жылдың әр мезгілінде қазақ жұрты шаруашылығына қарай,малжай-күйіне қарай көшіп,қоныс ауыстырып отырған.Бұл көшпелі халқымыздың,көшпелілік мәдениетінің ең бірінші делік ерекшелігі.»Тұлпар аттың тұяғы сазға тисе жетіліп, тасқа тисе кетіледі» деген дана халқымыздың мәтелі бар. Таулы өңірде, әсіресе қыста тағаланған аттың тұяғы кетілмейді, табаны жұқарып тасырқамайды деп қазақ жұрты қысын-қыстауда қоныстанған.Осындай қыс мезгілінің өзіндік бір ерекшелігі болса,басқа мезгілдің күздің де,жаздың да,көктемнің де шаруашылыққа,мал-жайға пайдалы жақтары шаш етектен.Шаруашылықтың дамуы,көшпелілер мәдениетінің дамуына ықпал етті. Жаз-жайлау,күз-күзеу деп көшкен қазақ жұртының кезекті ерекшелігі киіз үйінен айқын көрінеді. Астына мінген тұлпарлары-түйе,жылқы болса,түнеген баспаналары керегесі кең,шаңырағы биік-киіз үй болған.Бұл көшпелі мәдениеттің отырықшы мәдениеттен басты ерекшелігі деп атап кетуіме болады.Себебі,отырықшы халық бір жерде қоныстанған,олардың баспанасы іргетасы қаланған,көші-қонға келмейтін болған. Екі жұрттың арасындағы қатына сәр заманда, әртүрлі аймақта әрқалай болды. Көшпелілер мәдениетінің тағы бір ерекшелігін атап кетсем ол-мәдениетінің көп қырлы болуында. Көне заманда қазақ жерінде өмір сүрген тайпалар олсақ болсын, ғүн, үйсін,одан кейін орта ғасырлардағы түркілер бүкіл Еуразиялық көне және орта ғасырлық өркениеттермен әртүрлі себептер арқылы араласты. Сол аркылы көшпелілер өздеріне түрлі халықтардың жақсы мәдени жетістіктерін қабылдап, өздерінің мәдени үлгілерін басқа халықтарға жұғыстырды. Көшпелілер түрлі мәдениеттердің бір-бірімен араласуына,бір-бірінің мәдениетін ұғынып,өзіне қосуына бірден бір себепкер болған.Соның әсерінен көшпелілер мен отырықшы халық шаруашылық-экономикалық, мәдени байланыстары арқылы бір-бірінің мәдениетін байытты. 6. Орталық Азия (Қазақстан) көшпелілерінің негізгі мәдени және техникалық жетістіктері. Орталық Азияның ортағасырлық мәдениеті. Бізге белгілі Жібек жолы: Қазақстан – Шығыс пен Батысты байланыстырушы ретінде танымал және де біздің мәдениетімізді көрсетуші, бір жағынан мәдениет алмасу болғаннын көрсететін дәлел десекте болады.Сонымен қатар Орталық Азия аймағындағы мәдениеттер Ортағасырдағы түркі мәдениетімен қатар айтылады. Осы кездерде философия мен ортағасырлық ғылымның дамуы елең орын алды. Үлес қосқандар: әл-Фараби (математика,өнер,әдебиет дамуына), Әбу Рейхан Бируни (білім,математика және мәдениет тарихшысы ретінде), Әбу Әли ибн Сина. Ұлы Жібек жолы арқылы жүйелі қарым-қатынас б.з.б. 2 ғасырда басталған. Ұлы Жібек жолы үйсіндер мен қаңлылар жері арқылы өткен. Жібекті басшылар мен елшілерге сыйға тартқан, көптеген елдерде жауынгерлерге еңбекақы орнына берген. Ұлы Жібек жолы арқылы Рим шынысы мен теңгелері, Қытайдың ыдыстары мен айналары, жібегі, Еуропа ілгектері, Иранның асыл жүзіктері Қазақстанға жеткен. Ұлы Жібек жолы Қытайдан басталып, Римге барып аяқталған. Геродот бұл жолдың бір бағытын былайша сипаттаған: Қара теңіз жағалауынан Дон өзеніне дейін, сарматтар жері, Орал маңы, Ертіс пен Алтайға дейін. Геродоттың айтуынша, бұл жерлерді сарматтар, исседондар, аргиппейлер, аримаспылар мекендеген. Б.з.б. 6-3 ғасырларда сақтар Қытаймен, Үндістанмен, Персиямен сауда қатынасын жасаған. Сақ обаларынан қытай айналары, Ираннан әкелінген бұйымдар табылған. Сақтар мен сарматтардың өнерінде “аң стилі” деген өзіндік бейнелеу өнері болған. Б.з.б. 7-6 ғасырларда шыққан “аң стилінде” жасалған бұйымдар Орта Азия, Қазақстан, Сібір, Оңтүстік-шығыс Еуропа аумағында табылды. Арриан көшпелілердің әскери қаруларының ерекшелігін суреттеп жазған: “Cкифтер өздерін және аттарын берік сауытпен мұқият қорғаған”. Мұндай мәліметтерді Геродот деректерінен де көреміз. Шірік-Рабат қаласының орнынан сақ жауынгерінің темір қару-жарағы мен сауыт-сайманы табылған. Еуропада мұндай қарулар орта ғасырларда ғана пайда болды. Орталық Қазақстанда б.з.б. 7-5 ғасырларда “аң стилімен” қатар “полихром стилі” дамыды. Көшпелілер заттарды безендіруді, заттарды түйіршіктермен әшекейлеуді білген. Ал б.з. 3-5 ғасырларында полихром стилі барынша гүлденді. Үйдің қабырғасымен жапсарлас салынған түтіндік үйді толық жылытып тұрған. Түтіндіктің үстіне жататын орын немесе сәкі төсек орнатылған. Көшпелілердің баспанасы – киіз үй аса қолайлы әрі әбден жетілген құрылыс үлгісі болып саналады. Көшпелілер көптеген халықтардың күнделікті тұрмысында қолданатын заттары мен тұтыну бұйымдарын жасаған. Үзеңгіні алғаш рет көшпелілер қолданған. Ауыр, түзу семсердің орнына қайқы қылышты жасап шығарған. Ерлердің шалбарын көшпелілер өте ерте кезде ойлап тапқан. жүктеу/скачать 29,33 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|