Мақала төлеубаев Әлішер Берікұлы опи-21-2 Тақырып: Уақыт
жүктеу/скачать 42,3 Kb.
|
|
МАҚАЛА Төлеубаев Әлішер Берікұлы ОПИ-21-2 Тақырып:Уақыт Уақыттың тарихи континуумындағы сабақтастығын және біруақыттылығын зерттеуде, қазіргілікті анықтауда бірнеше философиялық теориялар бар. Қазіргілік теориясын адамның болмысына, оның дүниетанымын талдауда да тарихи талдау, бихевиористік, эволюциялық теориялар өзара қайшылықты, бірақ заман ағысына сай өз ойларын ұсынады. Бұл ой өз кезегінде адамның болмысының шектілігі мен дүние шекарасынан тыс қалыптасуында философиялық дискуссияға түсуде тіпті күрделене түседі. Олардың қатарына А. Бергсонның, М. Хайдеггердің, Б. Расселдің, М. Фуконың теорияларын аламыз. А. Бергсон уақытты түсіндіруде қолданған ұғымдары өмір, сана, интуиция және жан дүние категориялары арқылы көрініс береді. Өйткені А. Бергсон уақыт адамның санасына тікелей, таза формасында берілген және адам сол уақыттағы ерекшеліктерді өзінің жан дүниесіне тереңдеу арқылы санасының созылуында бағалайды деген ойды дамытады. Уақыт санмен өлшеуге келмейді және оны өлшеуге ұрынатын болсақ, онда қайтадан кеңістіктік орналасуға тап боламыз. А.Бергсон: «Біз бұл ұзақтықты біртіндеп тұтас материалдық дүниеге тартамыз және бізге дүние тұтас, бүтін болып көрінеді. Сана кеңістіктің түрлі нүктелерінде жүзеге асатын, күтілмеген оқиғаларды тұтас мезеттік қабылдауда ұстап қалуымен орын алады», – деген ойын білдіреді [3: 42]. А. Бергсон бойынша сана сезім және интуиция уақытты ерекшелеп, оны сапалық көп мәнділікке айналдыруда өзінің санасының деректеріне дейін созылуға ұшырайды. Ал, созылу адам санасының шынайы уақыты ретінде бірізділікке ие, бірақ бұл бірізділікте сәттер қатар тізбектік орналаспайды. Созылу бұл уақыттағы мәнділікті адамның бүкіл жан дүниесінен, ішкі күйзелісінен, тінінен өткізу арқылы оның ойлауын қалыптастырады. Сезу арқылы ойлану бұл өмірлік іс әрекеттілікті өзіңнің танымың арқылы бағамдау және дүниеде бар заттар туралы ойлану, соның шегінде шынайылықты түзуді білдіреді. Яғни, санамыз уақыттағы сәттерді бірізділікте анықтап, олардың жалғастықты өзгерісін, динамикасын зерттейді. Батыста «уақыт – ақша» деген түсінік қалыптасқан. Ал мұсылман ойшылы Хасан Басри «Мен өздерінің уақытына ақшасынан да аса ұқыптылықпен қараған адамдарды көрдім» деп, уақыттың дәрежесін ақшадан да жоғары қойған. Құнын ақшамен есептеуге келмейтін, алтынға бергісіз иләһи жауһарды пенделік ақылмен өлшеу мүмкін емес. Ақиқатында, Алла барлық адамға бір күнде 24 сағат уақыт берген. Артық-кемі жоқ. Байда да 24 сағат, кедейде де 24 сағат бар болғанындай, намазын уақытында оқып, діни сауаттылығын арттырып, Құранға көңіл бөле отырып, адал ризық табу жолында маңдай терін төгіп жүрген мұсылман жанның да 24 сағаты бар. Олай болса, ет пен сүйектен жаралған бір адамның қолынан келген істі екінші бір адамның да атқара алатын мүмкіндігі бар екенін мойындау керек. Барлық мәселе «уақыт жетпейдіге» келіп тірелетін болса, сол уақытты басқарып үйрену керек. Ал уақытты басқару дегеніміз тура мағынасында уақыттың билеушісіне айналу емес. Себебі уақыт – Жаратушы Иенің құзырындағы дүние, Алланың ұлы құдіретінің бірі. Біздің оны тоқтатып қоюға, ары-бері жылжытуға, ұзартып созуға, қайтарып алуға қауқарымыз жоқ. Алланың пендесінің қолынан келері – сол уақыттың ағымына үлгеру үшін өз-өзімен жұмыс істеп түзелу болмақ. Яғни, уақытты емес, өз-өзін басқаруды үйренуі қажет. Өзінің уақытын дұрыс жүйелей білген жанға уақыт жетіспеушілігі деген синдром мүлде жат. Ал адам осылай өз-өзін басқарып, уақытын тиімді пайдаланып үйренуі үшін ең алдымен сол уақыттың маңызын түсінуі шарт. Уақыт – өмір. Уақытын тиімді өткізген, оның маңыздылығы мен құндылығының байыбына бара білген жанды шынайы өмір сүріп жатқан деп есептеуге болады. Дүние мен ақыреттің кілті болған білімге уақыт арқылы қол жеткізіледі. Теңдессіз туындылар – уақытты тиімді пайдаланудың нәтижесі. Мәдениет – уақытты дұрыс қабылдау мен маңызын түсінудің туындысы, уақытпен етене жақын болған адам еңбегінің жемісі. Өмір уақытқа көңіл бөлу арқылы мәңгілікке айнала алады. Адам үшін де, қоғам үшін де солай. УАҚЫТ ҚҰНДЫЛЫҒЫ жүктеу/скачать 42,3 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|