Мәдениет семиотикасы ұғымының түсініктері

Мәдениет семиотикасы ұғымының
түсініктері,қалыптасу
ерекшеліктері
Орындаған:Булат Алишер

Жоспары:
Семиотикаға жалпы түсініктеме
Ғалымдар пікірі
Семиотика түрлері
Мәдени код ұғымы
Этнос
Пайдаланылған әдебиеттер

Семиотика -- хабаршы таңбалар туралы жалпы 
теориялық ілім, ол таңбалардың табиғатын, жүйесін, 
түрлерін, 
қолдану 
процесіндегі 
құбылыстарын, 
таңбалардың 
бір-бірімен 
және 
өздері 
білдіретін
мағынамен қарым-қатынасын зерттейді. 
I.Кіріспе 

Семиотика таңба мен белгілерді зерттейді. Таңбан 
мақсатпенбұлтаңбаның салынғаны – семиотика. Семиотика 
ғылым саласын қазіргі таңда –лингвистикада, математикада,
әдебиетте,сәулет өнерінде, көркем суретте, пәтерді жобалауда 
пайдаланады 

Ғалымдар пікірі: 
•
Аристотель ауызекі айтылған сөздер – ойдағы түсініктің символы, ал жазу — 
сөздің символы деген. Кейінгі заманда өмір сүрген Гоббс, Локк, Лейбниц т.б. философтар 
тіл – таңбалар жүйесі деп есептеген. Тілде таңбалық сипаттың барлығын 19 ғасырдағы 
көрнекті тіл ғалымдары — Ф. Бопп мен В.Гумбольдт та айтқан. Ч. Пирстың басылым 
көрген семиотикалық идеялары лингвистикалық ортадан тыс алыста дүниеге келді, 
сондай-ақ түсінуге ауыр тілмен жазылғандықтан сол уақыттарда АҚШ-тан тыс жерлерде 
кең танылмады. 
Пирс тұжырымдамаларының кең оқырманмен табысуы және дамытылуы 1930-жылдарда 
Ч.М.Моррис арқылы жүзеге асты және ол Пирстың әлемге семиотиканың негізін салушы 
ретінде кең танымал болуына ықпал етті. Пирс идеяларының көпшілік сипат алуына Р. 
Якобсон да біраз еңбек сіңірді 

«Таңбалар негізі туралы ілім» кітабындағы «Таңбаның табиғаты» бөлімінде Моррис
айтады: «Таңба қызметін атқаратын процессті семиозисдеп атар едім. Таңба белгіленген 
ойды емес, белгілі бір құпияны жасырадыол құпия салт – дәстүр немесе астарлы оймен 
байланысты болады. Демектаңба мен белгі белгілі бір нәрсеге емес белгілі бір мақсатта 
жасалады». 
Моррис таңбалардың мағынасын зерттей отырып таңбаның белгілену қарай бес
типін бөледі: 
1) таңба – идентификаторы («қайда?» деген сұраққа жауап беретін таңбалар) 
2) таңба – десигнатор («не?» деген сұраққа жауап беретін таңбалар) 
3)бағалауш ы 
таңбалар немесе аппрайзер - таңбалар («не себепті?» деген сұраққа
жауап беретін таңбалар) 
4) прескиптивті («қалай?» деген сұраққа жауап береді); 
5) формальды немесе таңба систематизациясы. 

Семиотика 3 тобы: 
Иконы- таңба мен таңбалық объект арақатынасы
Мысалы: «портрет» нақты адамды бейнелеу. 
Индексы- кеңістік пен уақыт аралығындағы таңба
мен белгіленетін объект. Оған мысал келтірер болсақ: 
«түтін» оттың белгісі, «жол көрсеткіштер». 
Символ-таңба 
мен 
объектің 
арасындағы
конвенционалды келісім. Бұл таңбалық –символға
келісім, салт – дәстүр немесе жай ғана кездейсоқтық
жатады 

«Мәдени код» ұғымы кез келген хабарламаның мағынасын ашу үшін 
қолданылады. Мәдени код- 
1)әлемнің 
мәдени суретін түсінудің кілті; санадағы, мінез-
құлқындағы стереотиптермен байланысты мәдениеттің мәдени
ерекшеліктері; 
2)осы мәдени дәуірдегі тәжірибе, әлем туралы білім, дағдылар, білік 
беру тәсілі, нақты хабарламаларды қалыптастыру ережесі; 
3)мағынасы бойынша кодтың ең жақын мысалы ретінде ғалымдар 
көбінесе «тіл» түсінігін келтіреді, өйткені тіл дұрыс және заңды түрде 
сөйлеуді ұйымдастырудың белгілі бір тәсілі болып табылады (Ф. 
Соссюр) 

Этникалық және ұлттық өздік сананың рухани-психологиялық және 
саналық өзегі мен негізі
тәржімелегендегі 
– этнос. Мұның грекшеден 
– әдет-ғұрып, мінез-құлық. 
сөзбе-сөз
Антикалық 
пәлсапада этнос 
мағынасы 
жалпы алғанда әлдеқандай адамның немесе 
құбылыстың ішкі сипатын бейнелейтін ұғым ретінде қолданылған. Ал,
экзистенциялық пәлсапа оны адамның рухани мәнін, сол мәнділіктің
негізін құрайтын функционалдық мазмұндағы ерекшеліктерді білдіретін
термин ретінде қарастырады. Қысқаша маз-мұндасақ, этос – әлеуметтік
нормалар мен рөлдік функциялар кейпінде көрінетін қоғамның еркін
білдіруі 

Астана 2010 жил Ө.С Төкенов
Мәдениет тану Алматы 2005
Нағымұлы
Мәдениеттану
Фолиант баспасы 
Пайдаланылған 
әдебиеттер: