Microsoft Word на 5 формат doc

 
100
анықтайтын  зерттеулер  жəне  ғарыш  жағдайында  өсімдіктерді 
өсіру технологияны өңдеу бойынша зерттеулер жүргізілді.   
Ғарыштық  ұшуының  факторлары  ретінде  арттырылған 
(ұлғайтылған)  радиациялық  фон  (радиация),  ауыр  зарядталған 
түйіршіктердің  тасқын,  микрогравитация,  Жердің  əлсізделген 
магниттік  өріс,  вибрация  болады. 1989 жылы  «Биопрепарат» 
акционерлік  қоғамының  негізінде  ғарыштық  биотехнология 
зертхана қалыптасты. 
Өсімдіктер жасуша дақылды бөліну, өсу процестерді зерттеу 
үшін, каллустардың қалыптасуы, жасушалық дифференциялану, 
морфогенез  процестерді  зерттеу  үшін  модельдік  жүйе  ретінде 
қолданылады.  Сонымен  қатар  жасуша  дақылы  өсімдіктердің 
əртүрлі  абиотикалық  стресс  факторларға  төзімділігін  зерттеу 
үшін  модель  ретінде  өте  лайықты  болып  келеді.  Ғарышта 
қолданылатын  аспаптар  мынандай  талаптарға  сай  болу  керек: 
салмағы  кіші  (аспаптың  массасы  үлкен  болмауы  керек), 
шағындау,  герметикалық,  улы  емес,  химиялық  заттар  сұйық 
болмау  (гель  сияқты  болу)  керек.  Осы  талаптарға  сай  Петри 
табақшасында өсірілетін жасушалық дақыл болып табылады. 
Ғарыштағы  тəжірибелерде  нысана  ретінде  пайдаланатың 
жасушалық дақылдың артықшылықтарына:  
1) нысаналарды  яғни экспланттарды  өте оңай өсіру;  
2) ғарыш жағдайларында  жасуша жəне ұлпалардың өсуі мен 
даму процестерді бақылау жəне реттеу мүмкіндігі;  
3) жасушалық дақыл арқылы өсімдіктің барлық даму кезең-
дерді  (онтогенездің  барлық  кезеңдерді)  зерттеу,  яғни  жыныс 
жəне  сомалық  жасушалардан  бастап,  көпклеткалық  агрегаттар-
дан, дифференцияланған жіктелген жасушалардан эмбриоид пен 
бүтін өсімдікке дейін зерттеу жатады. 
Қазіргі таңда ғарыштық биотехнология ғарыштык биология-
ның бір сатысы болып саналады жəне де «Биотрек, Биоэкология 
жəне Биоэмульсия» бағдарламалары бойынша «Фотон-М» деген 
ғарыштық аппаратты ұшыру арқылы іске асады. Жануарлар мен 
өсімдіктердің  жасушаларымен  қатар  микроорганизмдердің  ға-
рыштағы болатын өсу процестер зерттеленеді. Мысалы, «Биотрек» 
бағдарлама  бойынша  МКС-экипаж  арқылы 2006 жылы  ғарыш-
тық  кеңістікке  микориза  саңырауқұлақтардың  штамдарымен 
төрт контейнер жіберілді. Сол контейнердің ішінде радиацияны 

 
101
зерттеу үшін жəне ауыр элементтердің энергияны анықтау үшін 
радиодатчиктарды орныластырды. Осы бағдарламаның мақсаты 
–  саңырауқұлактардың  өнімділігіне  жəне  биохимиялық  қасиет-
теріне күшті  радиацияның əсерін зерттеу.  
Ғарыштық биотехнология дамуының негізгі бағыттары:  
1) ғарышта биологиялық құнды заттардың құрылысын анық-
тау  үшін  жəне  оларды  медицинада,  фармакологияда,  ветерина-
рияда қолдану үшін  сапалық кристаллдарды алу;  
2)  ғарыштадағы  микрогравитация  жағдайында  микроорга-
низмдердің  рекомбинантық  штамдарды,  өсімдіктердің  төзімді 
жəне жақсартылған  жасушаларды сұрыптап алу, оларды меди-
цинада,  фармакалогияда,  ауыл  шаруашылығында,  экологияда 
қолдану;  
3)  биология  жəне  биотехнология  салаларында  фундамен-
талдік білімін кеңейту үшін бионысаналарға ғарыштық фактор-
лардың əсерін зерттеу.  
Қазақстанда 1991 жылдан  бастап  «Мақсат»  атты  ғарыштық 
бағдарлама  бойынша  əртүрлі  жеті  ғылыми-зерттеулер: 1) «Өсі-
рілген  бидай  жасушаларына  ғарыштық  факторлардың  əсерін 
зерттеу», 2) «Картоп  селекциясында  жаңа  биотехнологияларды 
қолдану», 3) «Ғарыштық  факторлардың  əсерімен  байланысты 
метаболизмнің  ерекшілігін  анықтау», 4) «Бидайдың  селекцияда 
патогенге  төзімділігіне    микрогравитацияның  əсерін  зерттеу» 
жүргізілді. 
 

жүктеу/скачать 1,42 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: