Отбасының негізгі функциялары
жүктеу/скачать 27 Kb.
|
|
Отбасының негізгі функциялары Уақыт өте келе отбасындағы жетекші рөлге ата-аналар болып саналатын ерлі-зайыптылар ие болады. Көптеген зерттеулерде отбасының функциясын шартты түрде барлық түрін шамамен төмендегі екі топқа бөліп қарастырады: 1.Ерлі–зайыптылар функциясы; 2. Ата–аналар функциясы. Ерлі–зайыптылар функциясына рухани қарым–қатынас, күнделікті шаруашылық, басқарушылық (ерлі–зайыптының екеуі де отбасының тұтастай өмір сүру әрекетінің ұйымдастырушылары болып табылады) функциялары, алғашқы әлеуметтік бақылау функциясы, өкілеттілік функциясы (ерлі-зайыптылар өз отбасыларының өкілі ретінде қоғамның барлық ошақтарының алдында өз отбасы атынан шығады), эмоциялық, жыныстық–эротикалық және басқа да функциялар жатады. Ата–аналық функциялар тобы балаларды туу және тәрбиелеу функцияларын еңбекке қабілетсіз және кәмілетке толмаған отбасы мүшелеріне қамқорлық ету, оларды материалдық және рухани қажеттіліктерін қамтамасыз ету функцияларын құрайды . Рухани қарым–қатынас функциясы отбасындағы бос уақытты бірге өткізудегі, өзара жан дүние байлығын нығайтудағы қажеттіліктерді қанағаттандыруда көрініс табады. Сонымен қатар оның құрамдас бөліктері: отбасы ішіндегі қарым-қатынасты ұйымдастыру; бұқаралық ақпарат құралдарымен, көркем әдебиет пен шығармашылық пен өзара бірлестіктегі отбасы мүшелерінің байланыс әрекеті, отбасының өз мүшелерінің қоршаған орта мен әлеуметтік орта арасындағы әртүрлі байланыстарға әсері болып табылады . Некедегі ерлі–зайыптылардың арасындағы үйлесімді тұлғалық келісушіліктерден отбасылық бақыт құралады, яғни бұл процесс барысында ой алмасу мен жағымды эмоциялар алмасуы жүзеге асады. Мұндай қарым-қатынастағы жағымды кері байланыстардың жүзеге асуына қажетті жағдай қалыптасқан әдет–ғұрып ережелері мен қағидалар жүйесі болып табылады. Бұл функцияның ең басты мақсаты – отбасында неғұрлым тығыз өзара түсінушілікті қамтамасыз ету. Сондықтан рухани қатынастарды жетілдіру қарым–қатынас мәдениетінің жоғарылауын қамтамасыз етеді. Ерлі-зайыптылардың қарым–қатынасы – тұлғаның өз-өзін жүзеге асыру сфераларының біріне жатады. Кейбіреулер отбасылық қажеттіліктер тұрғын үй, дұрыс тамақтану, сүйіспеншілік немесе қорғаныс маңызды. Отбасы қоғамның негізгі ядросы болып саналады. Бұл топ мүшелерінің дамуы мен тәжірибесінің, жетістіктер мен сәтсіздіктердің негізгі бірлігі. Бірде-бір адам оқшау өмір сүре алмайды. Өмірдің алғашқы жылдарында адамның әлеуметтенуі тек отбасы мүшелерімен жүреді. Сондықтан ол адамдарға алғашқы білім беру кеңістігі ретінде қызмет етеді. Шын мәнінде, отбасы екі нәрсені шешеді. Біріншіден, физикалық өмір сүруді қамтамасыз ету, ал екіншіден, адам бойында адам болатын нәрсені құру. Бұл дегеніміз, отбасы ядросы өз мүшелерінің өмірлік маңызды биологиялық қажеттіліктерінен бастап адами қасиеттердің дамуына кепілдік беретін қажеттіліктерге дейінгі негізгі қажеттіліктерін қанағаттандыруға міндетті. Отбасының негізгі 10 қажеттілігі 1- тамақ Тамақтану - бұл отбасы жабуы керек биологиялық қажеттіліктердің бірі. Бұл адамдардың денсаулығы үшін ең маңызды тіректердің бірі. Тамақ өмірдің негізгі қажеттілігі, сондай-ақ жеке адамдардың ажырамас құқығы болғанымен, тамақтану тіршілік ету үшін тамақтану шеңберінен шығады. Тамақтану әрекеті отбасы мүшелері арасындағы байланыс сәті, байланыстар туындайтын, дәстүрлер мен сүйіспеншілікті білдіретін сәт болуы керек. Екінші жағынан, осы қажеттілікті қанағаттандыру арқылы отбасы тамақтануды үйреніп қана қоймай, сонымен бірге тамақтануды әдетке айналдырады. Бұл өзара әрекеттесу отбасының анағұрлым интеграциялануына мүмкіндік береді. Шындығында, тамақ сүйіспеншілікпен тығыз байланысты. Бұл дегеніміз, тағам ұсыну әдісі отбасы тобының мүшелері қалыптастырған әдеттер мен идеяларға әсер етеді. 2- күтім және қорғау Отбасы қауіпсіздік пен қамқорлықты қажет етеді. Отбасының мүшелері, олар балалар, ересектер немесе қарттар болсын, денсаулығының ерекше жағдайлары бар немесе онсыз, қорғауды қажет етеді. Бұл күтім жаңа туған нәрестелерге қатысты болған кезде өте маңызды. Отбасы ең кішкентай және ең қорғансыздың өмір сүруіне кепілдік беруі керек және бұған үнемі қамқорлық пен көмек көрсету арқылы қол жеткізіледі. Бұл қажеттілік тамақпен де тікелей байланысты. Денсаулықтың негізгі тірегі осы болғандықтан, әл-ауқат көп нәрсеге байланысты. Біз қамқорлық пен қорғаныс туралы сөйлескен кезде біз отбасын құрайтын адамдардың физикалық және денсаулық қажеттіліктерін қанағаттандыру туралы айтамыз. Күтім талаптарына жауап беру отбасылардың оларды қанағаттандыруға мүмкіндік беретін ресурстарға қол жетімділігіне байланысты. Бұл адамдардың білім деңгейіне де байланысты. Яғни, белгілі бір қызметтерге қол жетімділігіңізді біліп қана қоймай, оларды өз мүдделеріңіз үшін қалай пайдалану керектігін білу жеткілікті. 3- тұрғын үй Тұрғын үй - бұл адамның қадір-қасиетін қамтамасыз ететін негізгі элементтердің бірі. Сондықтан бұл отбасының негізгі қажеттіліктерінің бірі. Тұрғын үйге қол жетімділік адамның маңызды құқығы болып саналады. Бұл дегеніміз, әркімнің өмір сүруге арналған орынды қамтамасыз ететін тиісті өмір сүру деңгейіне ие болуға құқығы бар. Отбасы әр қоғамның негізгі жасушасы болғандықтан, үй болу - жетіспейтін тіректердің бірі. Отбасылардың қол жетімділігі мен өмір сүруге арналған кеңістігі жоқ қоғам тұрақты емес. Сондықтан тұрғын үй қоғам құру үшін маңызды элемент болып табылады. 4- білім Кез-келген адамның алғашқы білім беру кеңістігі отбасы шеңберінде. Ең маңызды білім - балалар ата-анасынан алатын білім. Бұл балалардың тікелей тәрбиешілері. Отбасы оның мүшелері қоғамға дұрыс енуі үшін қалыптастырушы ядро болуы керек екенін есте ұстаған жөн. Адамдар табиғатынан әлеуметтік тіршілік иелері. Сондықтан балалар қоғамның жаңа еңбекке араласушылары деп айтуға болады. Олардың әлеуметтік дамуы үйде алған біліміне тікелей байланысты. Отбасы - бұл мәдениеттің ұрпақтан ұрпаққа берілетін алғашқы құралы. 5- сүйіспеншілік Отбасының негізгі қажеттіліктерінің тағы бірі - сүйіспеншілік. Оның әрбір мүшесінің аффективті қажеттіліктерін қанағаттандыра алуы өте маңызды. Аффективті қауіпсіздік жеке тұлғаның үйлесімді дамуы үшін өте маңызды болып шығады. Психологиялық тұрғыдан қарастыратын болсақ, отбасы өзінің мүшелеріне отбасы ретінде бірігуіне ғана емес, сонымен бірге олардың эмоционалды қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қажетті эмоцияларды жеткізуге мүмкіндік беретін байланыс желісін құра білуі керек. Бұл желінің негізгі және басым міндеті - баланың қалыпты өсуіне және жетілуіне мүмкіндік беру. 6- Көбейту Отбасы туралы сөз қозғау туралы сөзсіз. Бұл элементсіз қоғамның жандануы және адам түрінің тіршілік етуі мүмкін емес еді. Сондықтан көбею отбасының басты қажеттіліктерінің біріне айналады. Сол сияқты, отбасы басшыларының міндеті - балаларды жыныстық ерекшеліктерін дамыта алатындай етіп лайықты модельдермен қамтамасыз ету. Отбасында бұл жерде әрбір жеке адам әр жыныстың ерекшеліктерін біледі. Мұны негізінен ата-аналардың фигураларын анықтау арқылы жүзеге асырады. Осы себепті ата-аналардың өздеріне сәйкес функцияларды, сондай-ақ олардың отбасы тобындағы тиісті рөлдерін анық білуі өте маңызды. 7- байланыс Қарым-қатынас - отбасының маңызды элементі. Сондықтан бұл негізгі қажеттілік ретінде қарастырылады. Отбасының ядросындағы қажеттіліктердің әрқайсысы қарым-қатынастың арқасында қанағаттандырыла алады. Қарым-қатынассыз отбасы мүшелері топтың дұрыс құрылымын сақтау үшін қажетті әр түрлі хабарламаларды бере алмайтын еді. Бұл хабарламалар ауызша немесе паравербалды болсын, көмек, билік, сүйіспеншілік және түсіну сияқты әр түрлі іс-әрекеттер мен эмоцияларды білдіреді. Екінші жағынан, әр отбасы тобының өз мүшелері үшін ортақ тілі бар, өйткені ол олардың этностық және әлеуметтік-мәдени ерекшеліктеріне негізделген. Бұл тіл аталған отбасының шындығын білмейтін бақылаушыға түсініксіз. 8- бейімделу Отбасына қажет тағы бір негізгі қажеттілік - бұл бейімделу мүмкіндігі. Отбасы - динамикалық топ екенін есте ұстаған жөн. Бұл, негізінен, оның мүшелерімен ішкі және қоршаған ортамен сыртқы, әлеуметтік, тәрбиелік немесе еңбек болуы мүмкін қатынастарды сақтауы керек екендігімен байланысты. ad Осы әр түрлі ортаға әсер ету отбасының өзіне берілген барлық тітіркендіргіштерге жауап беру үшін бейімделуі керек екенін білдіреді. Әдетте отбасы үнемі өзгеру процесінде өмір сүреді. Бұл эволюцияның өмірлік циклде болатын әр түрлі сатыларға көп қатысы бар. Бұл баланың тууы, «бос ұя» проблемасы, жұмысты ауыстыру, қаржылық дағдарыс және басқалар болуы мүмкін. Осы өзгерістерге тап болған кезде, отбасында бейімделу сезімі болуы керек 9- Автономия Автономия - бұл отбасындағы негізгі элемент. Бұл бірнеше адамнан тұрса да, әрқайсысының өзіндік жеке басы мен ерекшелігі бар екенін есте ұстаған жөн. Бұл дегеніміз, топқа жату жеке автономияның күшін шектемеуі керек. Отбасының әрбір мүшесі белгілі бір дәрежеде Тәуелсіздікке ие болуы керек, өйткені бұл олардың өсуі мен жетілуіне ықпал етеді. Алайда, отбасы осы «тәуелсіздікті» қалай өлшеу керектігін білуі керек. Өмірдің алғашқы жылдарында бұл автономия тәуелділік пен тәуелсіздік арасындағы айқын шектерді белгілеуге мүмкіндік беретін тетіктер арқылы құрылуы керек. Бұл шектеулер отбасы тобында, сондай-ақ жеке адамдар жұмыс істейтін әлеуметтік ортаға қатысты белгіленуі керек. Осылайша әр адамның тұтастығы сақталып, рұқсат етілген мен тыйым салынғанның арасындағы тепе-теңдік қалыптасады. 10- Ережелер мен ережелер Қоғамның жаңа мүшелерін құруға жауапты институт ретінде отбасы мінез-құлық ережелері мен нормаларын белгілеуі керек. Бұл үйді құрайтын адамдардың әрқайсысы арасындағы тәртіпті және үйлесімді мінез-құлықты сақтауға мүмкіндік береді. Дегенмен, отбасылар ұстануы керек нақты ережелер жоқ екенін ескеру керек. Әрбір отбасы тобында өзінің ережелері болуы мүмкін, олар жазылмаса да, жетекші мүшелермен нақты белгіленеді. Әр топқа жататын даралар, жалпы, оларды тануға және анықтауға қабілетті жалғыз адамдар. Осы нормалар арқылы бедел қолданылады және мінез-құлық үлгілері құрметтеу мен жеке тұлға тәжірибеде пайда болады. жүктеу/скачать 27 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|