1.Қазақ хандығының өркендеуіндегі Қасым ханның қызметі

1 - Билет 
1.Қазақ хандығының өркендеуіндегі Қасым ханның қызметі 
Kерей мен Жәнібек хандардан кейін Керейдің ұлы Бұрындык (1473/1474-1511ж) хан болған. 
Егер Жанiбек пен Керей хандар Казак хандыrынын, ipre тасын қалыптастырып, онын 
аумаrын ұлrайта бастағандығымен көрінсе, ал Бұрындық ханның аты Сырдария өзенi 
бойындағы калаларды Әбілқайыр ұрпағынан өздерiне карату жолында болған ұрыстардан 
көрінген. Алайда ханның ел iшiнде беделi болмағандықтан және қаталдығының 
нәтижесінде Самарқанға көшiп кеттi. Бұдан кейiн Бұрындықтың кезiнде оның әскери 
қолбасшысы болған Жанiбек ханның баласы Қасым сұлтанның ел iшiнде беделi күштi 
болған. Қасым ханның кезiнде хандыктын саяси жағынан болсын, алеуметтiк- 
экономикалык жағынан болсын дамығандығы белгiлi. Тiптi алыс жакын жаткан елдерге 
Қасымның аты айгiлi болып, қазақ хандығы куатты, iргелi елге айналған. MiHe сол Қасым 
1411 жылы хан болды. Ал тарихшысы М.Х.Дулати Касымнын букiл Дештi Кыпшак 
даласына билiк жургiзгенiн, оның халкы санының миллионнан астам болғандығын айтады. 
Жошыдан кейiн бұл жұртта одан ұлы хан болған емес дейді. Хан өз мемлекетінің коғамдык 
өмiрiнде карама-карсы кайшылыктарды болдырмау үшiн түрлi заң шығарушы заңгер де 
болған. Онын шығарған заңдары "Касым ханның қасқа жолы" деген атаумен осы күнге 
дейiн ел аузында айтылып келедi. Бірақ ол жазбаша түрде сакталмаған. Осы заң арқылы ол 
елді мін шығармай басқарған. Хан өзінің заң жинағымен ел iшiндегi жағдайды бiраз түзеп, 
хандык өкіметін баскаруды күшейтiп алады. Қазақ хандығының нығаюына және бiр себеп 
ол Шайбаниліктердің Азияға карай бiржола ауып кетуімен және кетпей қалған ру-
тайпалардың барлығы ендi қазақ хандығына өзiнiң жерiмен косылып халкының санының 
өсуіне, шекарасының кеңеюіне де үлкен үлес косқан. Қасым хан өзінің өмірінің сонгы кезiнде 
астанасы Сарайшык каласында билiк жүргiзген. Сарайшық сол кездегі ең маңызды қала 
қатарынан болған. Қасым хан тұсында Казак хандығынын нығаюы және оның күшеюi 
мемлекеттiң беделiн арттырып. сырткы саясатта айтарлыктай табыстарrа кол 
жеткiздi. Орта Азия хандарымен. Едiл бойындағы елдермен, Батыс Сiбiр хандығымен, 
Ресеймен сауда-саттық, жане дипломатиялык байланыстар жасаған.XVI ғасырдың 
басында қазақ ханы Касым ханның сырткы саясатының басты бағыты Сырдария 
бойындағы калаларды каратып алу жолындағы күрес болды. Бул күресте Қасым хан 
Мауереннахр билеушiсi Шайбани хан мен және оның ұрпактарымен токтаусыз күрес 
жургiздi. Сырдария бойындағы шурайлы жерлер мен калаларда билiк жургiзу үшiн күресін 
жалғастыра бердi. Өйткенi калалар қазақ хандығының экономикасын көтеруде жанды 
мәселелердің бiрi болды. Мұхаммед Шайбани хан қаза болғаннан кейiн, хан ұрпақтары 
арасында хандык билiкке өзара талас басталды. Осы жаrдайды пайдаланған Касым хан 
шабуылға шыrғып, Сайрамды өзiне қаратты. Осыдан соң Ташкенттi билеп тұрган 
Шайбани ұрпағы Сүйiнiш қожаға қарсы аттанды. Бірақ Ташкент каласының түбiндегi 
ұрыс сәтсіз болып, хан кайта оралады. Қасым хан Мұхаммед Хайдардың деректерiнде 1518 
жылы қайтыс болган. Алайда, орыс деректерiне қараганда Қасым хан 1521 жылы кыста 
Сарай каласында қаза болған.Қасым хан тұсында қазақтар өз алдына тәуелсiз, дербес 
мемлекет есебiнде Орта Азия мен Шығыс Еуропаға белгiлi болды. XVI ғасыр Қазақ 
хандығының дәуiрлеу кезеңі болды. Жер көлемi ұлғайды. Оңтүстікте Сырдария алабын 
қамтып, Түркістан аймағындағы, Сыр бойындағы қалаларды косып алды. Онтустік 
шығыста Жетiсу жерінің басым бөлiгi Шу, Талас, Қаратал, Iле өзендерінің алкабы қарады.