Постиндустриалдық қоғамдағы әлемдік қала феномені
жүктеу/скачать 17,92 Kb.
|
1 2
|
№7 зертханалық жұмыс Постиндустриалдық қоғамдағы әлемдік қала феномені Постиндустриалды қоғам ғылыми-техникалық революция және халық табысының едәуір өсуі нәтижесінде тауарлардың басым өндірісінен қызметтер өндірісіне ауысқан экономикамен сипатталады. Мұндай қоғамдағы өндірістік ресурс – бұл ақпарат пен білім, ал ғылыми әзірлемелер басты – қозғаушы күш. Жұмыс берушінің көзқарасы бойынша адамның ең құнды қасиеттері: білім деңгейі, кәсіби шеберлік, білім алу және шығармашылық. Постиндустриалды қоғамда экономиканың үшінші (қызмет көрсету) және төртінші (ақпарат және білім) секторлары басым. Олардың бастапқы (аграрлық және өндіруші) және қайталама (өңдеуші) индустриялық секторларға үстемдігі "постиндустриализацияның" басты белгісі болып табылады. Постиндустриалды елдерде, әдетте, қызмет көрсету саласы ЖІӨ-нің жартысынан көбін құрайды. Бұл өлшемге АҚШ, Еуроодақ елдері, Австралия, Жапония, Канада кіреді. "Постиндустриализм" терминін ХХ ғасырдың басында Азия елдерінің индустрияға дейінгі дамуына маманданған шығыстанушы ғалым А.Кумарасвами ғылыми айналымға енгізді. Қазіргі мағынада бұл термин алғаш рет 1950 жылдардың аяғында қолданылды және Гарвард университетінің профессоры Дэниэл Беллдің 1973 жылы шыққан «Келе жатқан постиндустриалды қоғам» еңбегінің арқасында. Қазіргі таңда постиндустриалды дәуір жаһандану толқынымен, трансұлттық капитал басқаратын мемлекеттердің рөлі мен олардың шекараларының төмендеуімен сәйкес келді. Бұл процесс ақпараттандыру арқылы күшейтіліп, бүкіл әлемге таралған бизнесті жедел басқаруды жеңілдетті. Жаһанданудың негізгі агенттері – трансұлттық корпорациялар (ТҰК), олар ескі тірек орталықтарында штабтар мен зияткерлік ресурстарды сақтай отырып, капитал мен бизнесті еркін орналастыра алады. Әрбір ТҰК-да көптеген түйіндерден тұратын өзіндік желілік құрылым бар. Бір жерде олар ойлап табады, екіншісінде олар сынақтан өтеді, үшіншісінде олар мөрленеді, төртіншісінде олар бәрін бақылап, басқарады. Төртінші типтегі орындар барлығынан "маңыздырақ", олар капитал мен ақпарат ағындарын басқарады. Әрбір корпорацияның осындай командалық пункттерінің өзіндік желісі бар және олар бірге әлемдік немесе жаһандық деп саналатын ірі державалардың басқару түйіндері ретінде өскен жерлерге қарай бет алады. Шын мәнінде, әлемдік қала-бұл жаһандық емес экономиканың негізгі торабы. "Жаһандық қала" терминін алғаш рет Саския Сассен "The global city" (1991) жұмысында Лондон, Нью-Йорк және Токиоға қатысты қолдануда қолданған және "мегаполис" терминіне қарсы шыққан. Әлемдік қаланың феномені бұрын жалғыз және ерекше құбылыс ретінде, ал қазір жаппай және типтік құбылыс ретінде қарастырылды. Әлемдік қалалардың қазіргі заманғы жалпы қабылданған желісіне шамамен 10 жыл. Оны П. Тейлор бастаған жаһандану және әлемдік қалалардың зерттеу тобы шығарды. Әлемдік қалалардың жіктелуі олардың кәсіби қызметтердің жаһандық нарығының үлкен сегменті шеңберіндегі рөлі мен қатынастарын ескере отырып жасалған. Ол жоғары қызметтердің төрт түрі саласындағы қалалардың функцияларын баллдық бағалауға негізделген: бухгалтерлік есеп және аудит, жарнама, қаржы және банктер, сақтандыру. Жиналған баллдардың сомасына байланысты барлық қалалар 12 санатқа бөлінеді (12-ші - жоғары, 1-ші – төмен). Нәтижесінде 55 жаһандық қала бөлінді, оның ішінде төртеуі – Лондон, Нью-Йорк, Париж, Токио – жоғары санатты және болашақта жаһандық мәртебеге ие болу үшін жеткілікті әлеуеті бар 67 қала. Қалыптасқан 55 әлемдік қала мәні бойынша үш серияға (кластарға) бөлінген: альфа, бета және гамма. Аумақтық тұрғыдан алғанда, әлемдік қалалар біркелкі бөлінбейді, әлемдегі экономикалық дамыған және бай елдердің географиясына дәл сәйкес келеді. Олар үш негізгі концентрацияны құрайды: Батыс Еуропа, Солтүстік Америка және Азия-Тынық мұхиты. Әлемнің басқа региондары үшін жаһандық қалалардың категориясы тек бірнеше орталықтармен ұсынылған: Сан-Паулу, Рио-де-Жанейро және Буэнос-Айрес – Оңтүстік Америкада, Йоханессбург – Африкада, Сидней – Асвтралияда және басқалары. Өмір сүрудің негізгі параметрлері бойынша жетекші жаһандық орталықтардың әрқайсысы – Нью-Йорк, Лондон, Токио және Париж – жеке мемлекетпен салыстырылады және көбінесе одан асып түседі. жүктеу/скачать 17,92 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2