С. Г. Тажбаева Редакция алқасы

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
164 
Summary 
The importance of formation of information competence of future specialists in higher education institutions 
Kusherbayeva A.Zh. – Teacher of the Almaty Technological University, anar_zhumabek@mail.ru 
This  article  deals  with  the  formation  of  information  competence  of  the  future  specialist  in  higher  education.  The 
article  reveals  concepts  such  as  "information  society",  "information",  "information  competence",  which  have 
philosophical and pedagogical sense. At present, the development of education is closely linked to the development and 
the  ability  to  work  with  all  types  of  information  technology.  In  this  regard,  the  formation  of  students'  information 
technology  competence  is  primarily  due  to  the  need  to  use  information  technology  in  all  processes  of  educational 
activity.  The  increase  in  information  space  in  modern  conditions  makes  it  possible  to  access  the  Internet,  e-library, 
distance  education  and  awareness-use  software  programs.  In  this  regard,  the  formation  of  information  competence  is 
related to skills such as informed decision-making, self-goal setting, study them, planning and implementation. 
Keywords: information, information-technological competence, information technology, information society. 
 
 
 
,ОЖ: 377.5 
 
БОЛАШАҚ МАМАНДАРҒА К,СІБИ БІЛІМ БЕРУ АРҚЫЛЫ ТЕХНИКАЛЫҚ 
ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУ 
 
М.С. Кургамбеков – Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбеөңірлік мемлекеттік университеті 
e-mail: mergen-66@mail.ru 
 
Мақалада  қазіргі  кезеңде  білім  берудің  ұлттық  моделіне  өту  оқыту  мен  т`рбиелеудің  соңғы  `діс-т`сілдері, 
инновациялық педагогикалық технологиялар, психологиялық-педагогикалық диагностиканы қабылдай алатын, 
педагогикалық  жұмыста  қалыптасқан  бұрынғы  ескі  сүрлеуден  тез  арада  арылуға  қабілетті  ж`не  нақты 
т`жірибелік  іс-`рекет  үстінде  өзіндік  даңғыл  жол  салуға  икемді,  шығармашыл  педагог-зерттеуші,  ойшыл 
мұғалім  қандай  болуы  керек  екені  қарастырылған.  Оқыту  теориясының  толық  қанды  меңгерілуінің  бастапқы 
айғағы  мұғалімнің  өз  жұмысына  деген  шығармашылық  ыңғайының  болуы,  шығармашыл  адам  бола  тұрмай 
шығармашылыққа үйрену қиын м`селе екені көрсетілген.  
Тірек сөздер: Шығармашылық, техникалық, ғылым, т`рбие, тұлға, педагогика, психология.  
 
Қазіргі таңда білім саласында жүргізіліп жатқан реформаның басты мақсаты – ой өрісі жаңашыл, 
шығармашылық  деңгейде  қызмет  атқара  алатын,  дүние  танымы  жоғары,  жан-жақты  қалыптасқан 
жеке тұлға т`рбиелеу. Бұл мақсатқа жетудің жолдарын шешу – бүгінгі күннің ең басты талабы. 
Еліміздің Президенті Н.d.Назарбаев «Білім беру жүйесінің басты міндеті – тұлғаның ұлттық ж`не 
жалпы азаматтық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде қалыптасуы, дамуы ж`не 
к`сіптік тұрғыда жетілуі үшін қажетті жағдайлар жасау  деп» - деп айтып өтті. [1].  Бұл мақсатқа жету 
үшін өз жауапкершілігін сезіне алатын, өздігінен `рекет етуге ж`не қабілетті қайшылықтарды ашуға 
мейлінше  жетілген,  оны  түрлі  өзгерістерге  дамытуға  қабілетті  шығармашыл,  барлық  істі  сауатты 
шеше алатын тұлғаны т`рбиелеу – мақсаттың бірі болып отыр. 
Еліміздің  болашағы  көркейіп,  өркениетті  елдер  қатарына  қосылуы  бүгінгі  ұрпақ  бейнесінен 
көрінеді.  Қазіргі  білім  беру  саласындағы  басты  міндет  –  `леуметтік  педагогикалық  ұйымдастыру 
тұрғысынан  білім  мазмұнына  жаңалық  енгізудің  тиімді  жаңа  `дістерін  іздестіру  мен  оларды  жүзеге 
асыратын `дістер даярлау. Ол қай уақытта да ең өзекті м`селелер қатарына жатқызылып келеді. Олай 
болатыны, қоғамның `леуметтік-экономикалық міндеттеріне сай өскелең ұрпақты өмірге бейімдеудің 
жаңа  талаптары  туындап  отыр.  Cондай  м`селелердің  бірі  бүгінгі  қоғамдық  сұраныстың  өсуіне 
байланысты  орта  мектеп  оқушыларының  `леуметтік  құзырлыққа  даярлығын  жетілдіру,  ал  оны 
шешудің  бір  жолы  оқу  үрдісінде  инновациялық  педагогикалық  технологияларды  тиімді  пайдалана 
білуде болып отыр. 
Қазіргі кезеңде білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен т`рбиелеудің соңғы `діс-т`сілдерін, 
инновациялық  педагогикалық  технологияларды  игерген,  психологиялық-педагогикалық  диагности-
каны  қабылдай  алатын,  педагогикалық  жұмыста  қалыптасқан  бұрынғы  ескі  сүрлеуден  тез  арада 
арылуға қабілетті ж`не нақты т`жірибелік іс-`рекет үстінде өзіндік даңғыл жол салуға икемді, шығар-
машыл  педагог-зерттеуші,  ойшыл  мұғалім  болуын  қажет  етеді.Оқыту  теориясының  толық  қанды 
меңгерілуінің  бастапқы  айғағы  мұғалімнің  өз  жұмысына  деген  шығармашылық  ыңғайының  болуы. 
Өзің шығармашыл адам бола тұрмай шығармашылыққа үйрете алмайсың. Ал өзіңді осы тұрғысында 
көрсету үшін сабақтарға аса тыңғылықты дайындалу керек.  

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
165 
Сонымен  қатар  зерттеуші  Б.Н.Қадырова  өз  еңбегінде:  «Оқушыны  шығармашылыққа  баулу,  өз 
еңбегінің н`тижесін көруге, оны бағалауға бағыттау – өте күрделі үрдіс. Оқушының шығармашылық 
мүмкіндігі  оный  жеке  тұлға  ретінде  қалыптасу  үрдісінде  пайда  болады.  Баланы  жас  кезінен  оның 
шығармашылық қасиеттерін дамытуға, логикалық ойлау қабілетін жетілдіруге жағдай жасалуы тиіс. 
Сондықтан,  оқыту  `рекетінде  мұғалім  мен  оқушының  тығыз  байланыста  болуы,  мұғалім  бар  күш-
жігерін, педагогикалық шеберлігін оқушы бойындағы табиғи мүмкіндіктерді ашуға, үйлесімді дамы-
туға  бағыттауы,  шығармашылық  жағдай  жасауы,  оқушының  өз  тарапынан  белсенділік,  дербестік 
көрсетуі,  өзіне  деген  сенімділігі  арқылы  ғана  шығармашылық  `рекетті  қалыптастыруға  болады»,  - 
деген пікірлер айтады [2]. Сабаққа дайындалу барысында ондағы шығармашылық жұмысқа оқушы-
ларды түгел немесе барынша көбірек тартатын өздік жұмыс формаларын, оны ұйымдастыру түрлерін 
қарастырып неғұрлым баланы көбірек ойландыруға тырысу керек. 
Шығармашыл  ұстаз  В.Ф.  Шаталов  ж`не  басқа  жаңашыл  ұстаздар  сияқты.  Осындай  ұстаздардың 
сабақта  шығармашылығы  `ртүрлі  жағынан  байқалуы  мүмкін:  «ол  бір  проблемалық  тапсырманы 
шешу жолын орынды ымдаумен и` тұспалдаумен немесе аяқ астынан ойына келген (ұстаздың өзіне 
де тосын) проблеманы қою, бірден, дайындықсыз демеу – ізденушілік (эвристикалық) `ңгіме ме ж`не 
тағы басқа да `йтеуір ұстаздың өзінің бір `деттен тыс, өзіне ғана т`н берілгендік, тілектестік қырынан 
көрінуі», - деп келтіреді [3]. 
Яғни  сабаққа  шығармашылықпен  дайындалу  –  оқушыларға  эмоциональдық  `сер  ету  жолдарын, 
олардың  сұраныстарын  ж`не  оқу  мотивтерін  барлық  сабақ  бойына  жобалап  ойластыруды  оны 
елестетіп шамалаумен байланысты.  
Демек сабақты өткізу шығармашылықты талап етеді. Шығармашылықты бір `деттен (д`стүрден) 
тыс жағдай деп алсақ, онда ол алдындағы еңбек не дене шынықтыру сабағынан бір жарыстан (кон-
церттен)  т.б.  көңілі  бөлініп,  алаң  болып  келіп  отырған  оқушыларды  осы  сабаққа  ден  қойғызу  үшін 
қажет.  Ұстаз  жетістігінің  басты  жағдайы,  оның  шығармашылығының  алғы  шарты  ол-  балалармен 
ынтымақтас  болудағы  ішкі  сезімінің  көрініс  беруге  дайындығы  мен  талпынысы.  Ұстаз  өзінің  ішкі 
сезімін  п`нге  деген  қатысымен,  сүйікті  ісімен  шұғылданғандық  қуанышымен,  өз  білімін  басқаларға 
бере  алу  мүмкіндігінен  рухтануымен  (шабыттануымен),  білімін  `ртүрлі,  тіпті  аяқ  астынан  болған 
жағдаятқа қолдана алу біліктілігі мен көрсетеді. 
Шығармашылық проблемасына байланысты ғалымдар зерттеулерін теориялық талдауымызда: 
- оқушы шығармашылығының дамуы проблемалық-ізденушілік `рекеттерге байланысты екендігі; 
-  ойлану  бір  қырынан  қарағанда  шығармашылық  міндеттерді  шешу  үрдісі  деп  түсінуге  болаты-
нын; 
- шығармашылық ойлаудың н`тижесін көтеру `ртүрлі деңгейде ойлау қабілеті бар оқушылардың 
тапсырмаларды топпен шешу кезінде жүзеге асырылатынын; 
- оқушылардың ойлау дербестігің қалыптастыру, дамытуда проблемалық тапсырмаларды құрасты-
рудың маңыздылығын; 
- берілген тапсырмаларды жаңа, шығармашылық жағдаятқа пайдалана алу қабілеттерін; 
- бұрынғы білгенін жаңа білім игеру кезінде қолдана алу біліктілігін; 
-  оқушының  оқу  `рекеті  кезінде  қиялдай  білуі,  өзінің  субъектілік  рөлінің  жоғары  болуы  сияқты 
маңызды м`селелермен қатар ұстаздың балаға деген көзқарасында, қарым-қатынасында ешбір үстем-
дік мақсатында емес өзімен тең д`режеде байланыс құру, оның пікірімен санасу, қабілетін, түсінігін, 
оқушы бойындағы бар қасиеттерді, ішкі дүниесін түсіну негізінде `рекет етудің маңызды екендігін; 
-  оқушылардың  шығармашылығын  дамытуда  ұстаздың  өз  ісіне  ізденімпаздықпен,  өзіне  жоғары 
талап қоюы арқылы сабақты шығармашылықпен өткізу қажеттігін байқадық. 
-  оқу  п`ндерінің  `рқайсысы  оқушының  шығармашылық  белсенділігін  арттыруға  `серін  тигізуі 
тиіс. 
dдетте,  оқушы  белсенділігі  оның  шығармашылығының  негізі  ж`не  осы  негіз  оқу  үрдісінің  мақ-
саттарына жетудің бір шарты. Оның оқу-т`рбие үрдісінде орны ерекше болып табылады. 
Тақырыптың  негізгі  көкейтестілігі,  мектеп  оқушыларының  технологияға  оқыту  кезінде  техни-
калық шығармашылықтың даму бағыттары; 
-  экономикалық –«өндірістікақуалдыңөсуі» 
- `леуметтік «шығармашылық-иманды құндылық ж`неқоғамның даму мақсаты». 
- ғылымдық-  «жеке  тұлғаны  анықтау  құралы  ж`не  к`сіптік  адам  факторын  интенсивтендірудің 
қортындысының м`ні болуында» 
 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
166 
Жалпы білім беретін мектептердегі к`сіптік бағдар беру мен технологияға оқыту үрдісінде ерекше 
назар  аудару  қажет.  Бұл  жерде  техникалық  шығармашылықтың  оқушылардың  политехникалық 
білімінің  толығуына  тікелей  ықпал  ететінін  атап  өту  қажет,  өйткені  техникалық  шығармашылық 
оларды жаңа ғылыми-техникалық білім биіктеріне шақырып іздентеді ж`не бұл ізденістерді т`жіри-
белік түрде жүзеге асыруға құлшындырады. Жалпы білім беретін  мектеп оқушыларын технологияға 
даярлау  теориясы  мен  т`жірибесінің  м`селелерін  оқушылардың  техникалық    шығармашылығын  
елімізідің ғалым ұстаздары К.d.Дүйсенбаев, Н. Адамқұлов, А.П.Сейтешов,  М.Х.Қаламқалиевтердің  
еңбектерінде қарастырылады.  
Оқытудың  политехникалық  ж`не  т`жірибелік  бағыттарын  нығайтып  білім  берудің  түрлері  мен 
`діс-т`сілдерін  құралдарын  жетілдіру  қажет.  Бұл  жұмыстар  оқушылардың  шығармашылық  қабілет-
терін қалыптастыру мен дамыту, сондай-ақ танымдық қызығушылығын, белсенділігін, қай іске болса 
да  шығармашылық  тұрғыдан  қарауға  талаптану  сияқты  т`рбиелік    жақтарымен  байланысты  болуға 
тиіс.  Қазіргі  таңда  оқушылардың  шығармашылық  қызметі  мектеп  балаларын  технологияға  даярлау 
жүйесінің  құрамды  бөлігіне  айналды,  ал  техникалық  шығармашылық  оларды  өнерк`сіп  өндірісінің 
қазіргі жағдайына лайық, шығармашылық еңбек пен айналысатын жұмысшы қылуға т`рбиелеудің аса 
маңызды құралы.  
Оқушылардың  еңбек  дайындығын  интегралды  үрдіс  ретінде  қарастыра  отырып  П.Р.Атутов, 
В.А.Поляков  оны  құрайтын  негізгі  белгілерді  атап  көрсетеді.  Ғылым  негіздерін  меңгеру  политех-
никалық білім, технологияға оқу мен еңбек т`рбиесі, к`сіптік бағдар, қоғамдық пайдалы ж`не өнімді 
еңбекке,  сондай-ақ  техникалық  шығармашылық  пен  ауыл  шаруашылық  іс-т`жірибеге  қатысу  [4]. 
Осыған байланысты мектепке мұғалімдерді еңбек іс-`рекет,  оқу істеріне дайындау бағытында «Нені 
білу  керек?  ж`не  нені  істей  алуы  тиіс»  деген  талаптар  қойылады.dрине,  атқарылған  істер  аз  емес. 
Дегенмен,  `лі  де  болса  бізді  ойландыратын,  толғандыратын  істер  жетерлік.  Атап  айтқанда,  олар  – 
білім  сапасын  арттыру,  оқушылардың  біліміне,  ойлау  қабілетіне  сай  деңгейлеп  оқыту,  ғылыми  - 
ізденіс  қабілеттерін  қалыптастыру,  т.с.с.  Өйткені,  ХХІ  ғасыр  –  білімділер  ғасыры.  Ендеше  бізге  ой 
өрісі  жоғары  дамыған,  зерделі,  жан-жақты  парасатты  ұрпақ  керек  екенін  бір  с`тте  естен  шығарма-
ғанымыз жөн деп ойлаймын. 
 
1  Еліміздің  Президенті  Н.n.Назарбаев    Қазақстан  жаңа  жаһандық  нақты  ахуалда:  Өсім,  реформалар, 
даму. 30.11.2015 ж.
 
2  Қадырова  Б.Н.  Оқушылардың  шығармаишылық  eрекетіне  багытталған  өзіндік  жұмысты  ұйымдас-
тырудың дидактикалық шарттары. - Пед.гыл. канд.дисс.... автореф -Атырау, 2000
 
3  Атутов  П.Р.,  Поляков  В.А.  Исследование  современных  проблем  трудовой  подготовки  подрастающего 
поколения.  //Советская педагогика. 1983 г.№6 – Б 64-71. 
4  Васильев  Ю.К.  Теория  и  практика  подготовки  будущих    учителей  к    осуществлению  политехнического 
образования. М. 1979- 42 ст. 
5 Каламкалиев М.Х. Научно-теоретические и педагогические основы развития технического творчества в 
трудовом обучении учащихся. Алматы, 1996 г., 320 ст. 
 
Резюме 
Развитие техническо-творческих способностей будущих специалистов через 
 профессиональное оброзавание 
М.С. Кургамбеков – кандидат педагогических наук,Актюбинский региональный  
государственный университет имени К.Жубанова 
В данной статье рассматривается творчество как  процесс человеческой деятельности, в результате которого 
создаются качественно новые материальные и духовные ценности. В процессе творчества принимают участие 
все духовные силы человека, в том числе воображение, а также приобретаемое в обучении и в практике мас-
терство, необходимое для осуществления творческого замысла. В изучении творчества, творческого мышления 
еще  остается  на  сегодняшний  день  много  загадок,  ждущих  своего  вдумчивого  исследователя.  А  так  же  твор-
чество  изобретателя  и  рационализатора,  научное  и  научно-техническое  творчество,  организаторские  способ-
ности  по  внедрению  достижений  НТР  особенно  востребовано  в  наступивший  сейчас  период  экономических 
кризисов  и  социальных  потрясений.  Но  не  менее  важна  в  современной  жизни  и  роль  художественного 
творчества  в  качестве  источника  для  духовного  подъема,  гармонизации  и  совершенствования  личности  и 
общества в целом. 
Ключевые слова: Творчество, технический, наука, воспитание, личность, педагогика, психология. 
 
 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
167 
Summary 
Developing technical-creative flairs of future specialists through trade education 
M.S. Kurgambekov - сandidate of pedagogical sciencesAktobe Regional State University named after K.Zhubanov 
This  article  discusses  creativity  as  a  process  of  human  activity  a  result  of  which  are  created  qualitatively  new 
material and spiritual values.In the process of creativity take part all spiritual powers of man, including the imagination, 
as  well  as  acquired  in  training  and  practice  mastery  needed  for  creative  design.In  the  study  of  creativity,  creative 
thinking still remains today a lot of mysteries waiting for their thoughtful researcher. And also creativity of inventor and 
кationalizer,  scientific  and  scientific-technical  creativity,  organizational  abilities  on  the  implementation  of  the 
achievements  of  scientific  and  technological  revolution  is  particularly  in  a  period  of  economic  crisis  and  social 
upheavals.But  not  less  important  in  modern  life  and  the  role  of  art  as  a  source  of  spiritual  uplift,  harmonization  and 
improvement of personality and society as a whole. 
Keywords: Creativity, technical, science, upbringing, personality, Pedagogics, Psychology. 
 
 
УДК: 378.016:811.111 
 
АГРАРЛЫҚ САЛАДАҒЫ СТУДЕНТТЕРГЕ К,СІБИ-БАҒЫТТАЛҒАН ШЕТТІЛДІК БІЛІМ 
БЕРУ М,СЕЛЕЛЕРІ 
 
Ж.Т. Жылтырова – Абылай хан атындағы Қазақ халықаралық қатынастар жeне eлем тілдері 
университеті «Шетел тілі: 2 шетел тілі» мамандығының 2 курс докторанты 
zhanarzht1@gmail.com 
 
Мақалада  ел  экономикасының  дамуына  үлкен  септігін  тигізетін  өзіндік  орны  ерекше  аграрлық  саладағы 
қазіргі  таңда  шетел  тілінің  атқаратын  рөлі  туралы  сөз  қозғалады.  Арнайы  мақсаттағы  ағылшын  тіліне  шетел 
ғалымдарының  берген  анықтамаларына  талдау  жасалынып,  тілдік  емес  жоғары  оқу  орнындағы  жалпы  ж`не 
к`сіби-бағытталған шетел тілі туралы Қазақстан Республикасының шеттілдік білім беруді дамыту концепция-
сында  берілген  мағлұматтары  қарастырылған.  Сонымен  қатар,  тілдік  емес  жоғары  оқу  орнындағы,  атап  айт-
қанда аграрлық саладағы болашақ мамандарғак`сіби-бағытталған шеттілдік білім беруде кездесетін қиындық-
тар туралы сөз болады. Автор отандық ғалымдардың шеттілдік білім берудегі оқу үдерісін ұйымдастыруда қол-
данылатын п`ндік мазмұнды таңдауда қолданылуға тиіс базалық ж`не арнайы қағидаларына тоқтала отырып, 
мақалада қарастырылған м`селелерді шешу мақсатында басқа да қағидалар мен ұсыныстарды береді. Арнайы 
мақсаттағы  ағылшын  тілін  оқыту  кезіндегіоқу  бағдарламасын  дайындағанда  оқытушы  студенттермен  бірлесе 
отырып,олардың  қызығушылықтарын  тудыртатын  м`тіндер  мен  м`ліметтерді  таңдау  ұсынылады.  Қазіргі 
к`сіби-бағытталған  шеттілдік  білім  беруде  қолданылуға  тиіс  когнитивтік-лингвом`дени  кешен,  студенттердің 
өзіндік  білім  алу  `рекеті  мен  оқу  үдерісінде  іске  асыруға  болатын  технологиялар  туралы  да  қысқаша  ақпарат 
беріледі. 
Түйін  сөздер:  арнайы  мақсаттағы  ағылшын  тілі  (ESP),  к`сіби-бағытталған  шеттілдік  білім  беру,  оқу 
материалдарын таңдау қағидалары. 
 
Қазіргі  кезеңде  Қазақстанның  агроөндірістік  кешені  ел  экономикасында  өзіндік  орны  ерекше 
`леуметтік маңызы зор сала болып табылады. Агроөндірістік кешен ауылшаруашылық өнімін өндіру, 
өңдеу  ж`не  тұтынушыға  жеткізу  секілді  бір-бірімен  тығыз  байланысты  салаларды  қамтиды.  Бүгінгі 
таңда Қазақ ұлттық аграрлық университетінің инновациялық бағытта зерттеу университетіне транс-
формациялануы  ауылшаруашылық  техника  мен  технологияны  тасымалдауда  шетел  жоғары  оқу 
орындарымен  қоса,  к`сіпорындарымен  бірлесе  жұмыс  атқаруға  мүмкіндік  береді.  Біздің  мемлекет 
аграрлық  білім  мен  ғылымның  дамуына  ерекше  назар  аударуда.  Сондықтан  аграрлық  саладағы 
еліміздің болашақ мамандарын жан-жақты халықаралық заманауи талаптарға сай келетін тұлғаларды 
даярлап шығару тек университет қана емес, мемлекет пен жұмыс берушілердің де назарын аудартуда. 
Ұсынылып отырған `р алуан халықаралық ж`не академиялық ұтқырлық бағдарламалары соған мысал 
бола  алады  деп  есептейміз.  Сол  себепті  халықаралық    ынтымақтастық  пен  шет  елдермен  қарым-
қатынастың дамуы барысында шетел тілін жоғары деңгейде меңгерген м`дениетаралық қатысымдық 
құзіреттілігі  қалыптасқан  салалы  мамандарды  дайындау  бүгінгі  күннің  ең  өзекті  м`селесі  болып 
отыр. 
«Қазақстан  Республикасының  шеттілдік  білім  беруді  дамыту  концепциясы»  мен  Қазақстан 
Республикасының МЖМБС негізінде шеттілдік білім берудің `лемдік талаптарына сай жалпы шетел 
тілімен қоса, 2 немесе 3 курста к`сіби бағдарланған шетел тілін оқыту оқу бағдарламасына енгізілді. 
Студенттердің  к`сіптік  шеттілдік  қарым-қатынас  құзіреттілігін  қалыптастыру  мақсатында  аталған 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
168 
п`н `ртүрлі к`сіп аяларында ағылшын тілі арқылы іске асады. К`сіби бағдарланған шетел тілі немесе 
б`ріне белгілі English for Specific Purposes (ESP) арнайы мақсаттағы ағылшын тілі Қазақстанда соңғы 
жылдары  қарқын  алып,  ғылыми  тұрғыдан  карастырылып  келсе,  шет  елде  аталған  курс  қолданбалы 
лингвистика саласында `діснамалық үдерісі ретінде өз бастауын 1960 жылдардан алады. Оның басты 
себебі  ағылшын  тілінің  ғылым,  технология  мен  бизнес  аяларында  кең  қолданылып,  халықаралық 
қарым-қатынастар мен білім беру бағдарламаларының көбеюіне үлкен септігін тигізуіне байланысты. 
Ғылыми еңбектерде арнайы мақсаттағы ағылшын тіліне (ESP) үш анықтама берілген. Ең бірінші 
анықтаманы  1987  жылы  Хатчинсон  ж`не  Уотерс  ұсынған.  Олар  ESP-ді  өнім  ретінде  емес,  тeсіл 
тұрғысында  алып,  оның  негізгі  іргетасы  төмендегідей  қарапайым  сұрақ  деп  қарастырады:  Не 
мақсатпен білім алушы шетел тілін оқығысы келеді?  Бұл сұраққа жауап бергенде қажет етілген тіл, 
яғни ESP-ді оқудың себебі ж`не оқу контексті анықталады. Оқу мақсаты `ртүрлі болуы мүмкін, яғни 
академиялық  алмасу  бағдарламасы  немесе  іскерлік  келіссөздер  жүргізу  ж`не  т.б.  себептер  деп  атап 
көрсетеді ғалымдар [1]. 
Екінші  анықтаманы  1988  жылы  Стривенс  беріп,  ұғымның  4  абсолюттік  ж`не  2  ауыспалы  сипат-
тамаларын енгізді. Абсолюттік сипаттамалары ағылшын тілін оқытумен байланысты: 
• үйренушінің арнайы қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін арналған; 
• белгілі бір п`ндермен, мамандықтармен ж`не `рекеттермен мазмұны жағынан байланысты; 
• синтаксис, лексика, дискурс, семантикасы жағынан тиісті бір тілге орталықтандырылған; 
• жалпы ағылшын тіліне (General English) контраст болып келеді дейді [2]. 
Ауыспалы сипаттамалары: 
• оқытылатын дағдылары шектелуі мүмкін, мысалы айтылым, жазылым, оқылым, тыңдалым; 
• алдын-ала анықталған `діснамаға с`йкес үйретілмеуі мүмкін [2]. 
Робинсон  ұсынған  ESP-дің  үшінші  анықтамасы  да  студенттердің  қажеттіліктеріне  бағытталған 
“goal directed”, яғни ағылшын тілі арқылы студенттер нақты нені оқу керектігіне баса назар аудары-
лады  [3].  Ол  ESP-дің  басқа  бір  сипаты  ретінде  аз  шектеулі  уақыт  аралығында  мақсатқа  жету  үшін 
жұмыс баптарына қажет тек ересек адамдардың біртекті кластарда оқуы немесе белгілі бір мамандық 
аясында оқитын студенттерге қажет деген сияқты ерекшеліктерін қарастырды.   
dрине барлық берілген анықтамалардың ішінен бізге ең жақыны Стривенс ұсынған анықтама деп 
есептейміз.  Себебі  `рбір  студенттің  қажеттілігін  қамтамасыз  етіп,  жалпы  ағылшын  тіліне  қарағанда 
басқа `діснаманы талап ететін, `ртүрлі деңгейдегі ересектер, студенттер немесе тіпті мектеп оқушы-
ларын да болсын оқытуға болатын курс түрі.  
Дудлей-Иванс пен Ст. Джон сияқты ғалымдардың пікірінше, ағылшын тілін оқыту үздіксіз болуы 
керек.  Жалпы  ағылшын  тілі  (General  English)  курстары  арнайы  мақсаттағы  ағылшын  тілі  (ESP) 
курстарымен ұштасу қажеттігі [4] келесі кестеде көрініс табады: 
 
Кесте 1. Дудлей-Иванс пен Ст. Джон ұсынған ағылшын тілін оқыту курстарының тұтастығы 
 
Жалпы 
 
Арнайы 
1 ұстаным 
2 ұстаным 
3 ұстаным 
4 ұстаным 
5 ұстаным 
Ағылшын тілін 
бастаушылар 
(Beginners) 
Intermediat
e-advanced 
деңгейлері 
EGAP курстары 
(ортақ бейінді тіл, 
арнайы мамандық 
пен к`сіппен 
байланысы жоқ 
дағдылар 
қалыптастыру) 
Барлық к`сіби 
салалар үшін кең 
ауқымды курстар 
(баяндамалар жазу, 
іскерлік ағылшын 
тілінде келіссөздер 
жүргізу ж`не т.б.) 
Арнайы оқу 
курсына 
байланысты 
 
Қазақстан  Республикасының  шеттілдік  білім  беруді  дамыту  концепциясында  тілдік  емес  жоғары 
оқу орындарында студенттерге шетел тілін оқытуда халықаралық стандарт параметрлеріне с`йкес 2 
кезеңді қамтиды: 1 кезеңде студенттер 4-ші (В2) еуропалық деңгейді меңгеруі қажет. Шетел тілінің 4-
ші  (В2)  деңгейін  меңгеруге  студенттердің  жеке,  қоғамдық  немесе  к`сіби  күрделі  ақпаратты  түсіну 
біліктілігі;  сөйлескенде  тілді  грамматикалық  дұрыс  ж`не  тиімді  қолдану  ж`не  өз  ойы  мен 
ұсыныстарын  жеткізе  білу  дағдыларын  жатқызады.  Екінші  кезеңге  белгілі  бір  мамандық  аясында 
арнайы мақсаттағы шетел тілінде к`сіби-бағытталған қарым-қатынасқа үйрету жатады [5, 16 б.]. 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
169 
Өмірлік т`жірибеде талап етілетін ағылшын тілін меңгеруге деген ынтаның жоғары болғанымен, 
аграрлық  мамандық  студенттеріне  арнайы  мақсаттағы  к`сіби  бағытталған  ағылшын  тілін  оқытуда 
бірқатар қиындықтар кездеседі. Олар: 
- Шеттілдік білім беруге бөлінетін уақыттың тығыздығы; 
- Көптеген студенттердің ағылшын тілін жеткілікті деңгейде меңгермеуі; 
- Университетке  түскен  мектеп  түлектерінің  шетел  тілінен  білім  деңгейлерінің  жоғары  оқу 
орнының бағдарламасы талаптарына сай келмеуі; 
- Өз болашақ к`сіптеріне деген ынталарының аздығы.  
Аграрлық білім мен ғылымның мемлекет пен қоғам өмірінде ерекше қарқынмен орын алып келе 
жатқанына қарамастан, `ртүрлі ауылшаруашылық саласындағы б`секеге қабілетті ағылшын тілін өте 
жақсы деңгейде меңгерген мамандарды даярлау өзекті м`селе болып отыр. Сондықтан ағылшын тілін 
оқыту барысында студенттерді ынталандырып, қызығушылықтарын арттыру мақсатында шетел тілін 
оқыту  барысында  `ртүрлі  интерактивтік,  болашақ  к`сіби-практикалық  `рекеттермен  байланысты 
к`сіби-контексттік  жағдаяттарды  үлгілеу  ж`не  тағы  басқа  м`селеге  негізделген  технологияларды 
қолдануды талап етеді.  
Д.Н. Кулибаеваның «Халықаралық типтегі мектеп жағдайларында шетел тілін меңгерудегі халық-
аралық стандарт деңгейлерін қалыптастырудың жаңашыл үлгісі» атты еңбегінде халықаралық типтегі 
мектептерде шеттілдік білім беруде оқу материалдарының п`ндік мазмұнын таңдауда негізгі 2 түрлі 
қағидаларды ұсынады: 
Шеттілдік білім берудегі оқу материалдарын ұйымдастырудағы базалық қағидалар: 
- коммуникативтік-қызметтік негіздері; 
- интеркультурнокоммуникативтікке бағытталғандығы; 
- жеке тұлғаға бағдарланғандығы; 
- п`наралық интеграцияланған ж`не білім беру мазмұнының тұтастығы. 
Өзіндік қағидалар: 
- п`ндік мазмұнының түпнұсқалылығы; 
- қатынас п`нінің прагматикалық келісілгендігі; 
- қатынас п`нінің мазмұны жағынан ақпараттық артықтығы; 
- интерактивтік ж`не рөлдік қатынас орнату үшін м`селелігі; 
- ситуативтілігі; 
- оқу үдерісін ұйымдастырудағы концентризм; 
- п`ндік мазмұнының к`сіби бағытталғандығы; 
- шетел тілін оқытудағы мазмұнның ғылыми-п`ндік бағыттылығы [6, 62 б.]. 
Аталған  ғалымның  ұсынған  қағидаларын  ескере  отырып,  аграрлық  саладағы  студенттерді  к`сіби 
бағытталған  немесе  арнайы  мақсаттағы  ағылшын  тілін  оқыту  үдерісін  ұйымдастыруда  келесі 
қағидаларды ұсынсақ болады: 
- оқытуға берілетін м`ліметтердің түпнұсқалылығы; 
- м`ліметтердің қазіргі уақытқа сай өзекті болуы; 
- оқытылатын  м`ліметтердің,  м`тіндердің  шынайылылығы  (оқу  орнын  бітіргеннен  кейін  өмірде, 
к`сіби мақсатта қолдана алуы); 
-  `рбір тапсырманың коммуникацияға бағдарлануы; 
- студенттердің өз-өздерін басқару қабілеті; 
- мақсатқа бағытталған бағдар. 
Арнайы мақсаттағы ағылшын тілін оқыту кезінде оқытушы студентпен бірлесе отырып, студент-
тердің  өздерінің  қызығушылықтарын  тудыртатын  м`ліметтерді  таңдауы  қажет.  Себебі  Хатчинсон 
ж`не  Уотерс  айтқандай  ESP  арнайы  мақсаттағы  ағылшын  тілі  тұлғаға  бағдарланған  т`сілде  болуы 
қажет. Сонымен қатар, ағылшын п`нінің оқытушысы `рбір саланың жетік маманы болмағандықтан, 
студент  өз  мамандығы  туралы  жақсы  біледі  ж`не  көбірек  хабардар.  Айта  кету  қажет,  бүгінгі  таңда 
негізгі рөлде студент басты назарда тұрады, яғни оқыту үдерісінде тұлғаға бағытталған т`сіл қолда-
нылуы керек. 
Осы  көзқарастар  бағытында  арнайы  мақсаттағы  ағылшын  тілін  оқыту  барысында  мазмұнның 
п`ндік  аспектісін  ұйымдастыру  негізі  ретінде  С.С.  Құнанбаева  ұсынған  когнитивтік-лингвом`дени 
кешенді қарастыру өзекті болып табылады [7, 191 б.].    
 
 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
170 
Когнитивтік-лингвом`дени кешен келесі компоненттік құрамдардан тұрады: 
1)  белгілі  бір  деңгейдегі  оқу  мазмұнын  көрсететін  коммуникативтік  ая.  Мысалы,  `леуметтік-
тұрмыстық, `леуметтік-м`дени, оқу-к`сіби, қоғамдық-саяси, жалпы-к`сіби ж`не арнайы-к`сіби аялар. 
Біздің  жағдайда  арнайы  мақсаттағы  ағылшын  тілін  қарастырғандықтан,  арнайы  к`сіби  аяны 
қолданамыз.   
2)  `рбір аяны қарым-қатынаста қолдану үшін тақырып пен субтақырыптар жиынтығы. 
3)  `р тақырып пен субтақырыпқа қатысты типтік қатынас жағдаяттары. Жағдаяттар- арнайы к`сіп 
төңірегінде  құрастырылған,  белгілі  бір  м`селені  шешу  үшін  студенттерді  бір-бірімен  сөйлесуге 
итермелейтін оқыту формасы [7].   
Тағы бір айта кететін м`селе, уақыт тапшылығына сай оқу үдерісінде студенттердің өздік жұмыс-
тарына  көбірек  көңіл  бөлінуі  қажет.  С.С.  Құнанбаева  атап  көрсеткендей,  құзіреттілік  білім  беру 
технологиясының бір ерекшелігі жалпы білім беру `рекетінен өзіндік білім беру `рекетіне түбегейлі 
ауысуында.  Яғни,  тұлғаның  өзі  өзін-өзі  дамытып,  к`сіби  құзіретін  жоғарылату  үшін  үнемі  ізденісте 
болуын талап етеді. Университеттердегі жаңа к`сіби білім беру бағдарламаларында студенттер 60% 
оқу  уақытын  өзіндік  білім  алу  `рекетіне  жұмсайды  екен.  Сол  себепті  студенттердің  өздік  жұмыс-
тарын қарқындатуға итермелейді [8, 139 б.]. 
Қорытындылай  келе,  ұсынылып  отырған  қағидалар  мен  ұсыныстар  тек  аграрлық  саладағы 
сутденттерге  ғана  емес,  басқа  да  тілдік  емес  жоғары  оқу  орындарындағы  болашақ  мамандарды 
дайындағанда  м`дениетаралық  қатысымдық  құзіреттіліктерін  қалыптастыру  үшін  қолдануға  болады 
деп  есептейміз.  dрине,  мақалада  қарастырылып  отырған  м`селе  `рі  қарай  ізденістерді  талап  етеді, 
себебі шеттілдік білім берудегі технологиялар мен `діснама да уақыт талабына сай үнемі өзгертулер 
мен жаңа идеяларды ғылыми тұрғыдан зерттеуді қажет етеді. 
 
1  Hutchinson, T. and Waters, A., English for Specific Purposes. Cambridge: Cambridge University Press, 1987. 
2  Strevens,  P.  ESP  after  Twenty  Years:  A  Re-Appraisal.  In:  Tickoo,  M.  (Ed),  ESP:  State  of  the  Art.  Singapore: 
SEAMEO Regional Language Center, 1988. 
3  Robinson, P., ESP Today: a Practitioner’s Guide. Hemel Hempstead: Prentice Hall International, 1991. 
4  Dudley-Evans,  T.,  and  St  John,  M.  Developments  in  ESP:  A  multi-disciplinary  approach.  Cambridge:  CUP, 
1998. 
5  Концепция развития иноязычного образования Республики Казахстан.- Алматы, 2006. С. 16 
6  Кулибаева  Д.Н.  Инновационная  модель  формирования  международно-стандартных  уровней  владения 
иностранным языком в условиях школ международного типа. - Алматы: Атамұра, 2002. С. 62-64. 
7  Құнанбаева С.С. Қазіргі шеттілдік білім берудің теориясы мен практикасы. - Алматы, 2010. 191 б. 
8  Кунанбаева  С.С.  Компетентностное  моделирование  профессионального  иноязычного  образования.  - 
Алматы, 2014. С. 139. 
 

жүктеу/скачать 13,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: